Boos of agressief?

Iedereen is wel eens boos. En op zich hoeft dat ook helemaal niet verkeerd te zijn. Soms overkomen je dingen die je frustreren en die voor boosheid zorgen. Kinderen maken ouders soms boos, maar andersom gebeurt ook. Wanneer de frustraties op een redelijke manier naar elkaar toe geuit worden kan samen naar een oplossing gezocht worden. Boosheid kan dan aanleiding zijn voor het maken van goede afspraken. Het leidt dan uiteindelijk tot iets nuttigs. Boosheid kan ook nodig zijn om bij dreigend gevaar te kunnen vechten of vluchten.
Iets anders wordt het als boosheid leidt tot agressief gedrag, iets wat helaas vaak voorkomt. Agressief gedrag brengt anderen schade toe (zie kader) en heeft dus altijd een negatief gevolg.

Boosheid:
onaangename stemming door iets wat je is aangedaan of overkomen, of door gedachten hierover. Dit wordt soms geuit in woorden (schelden, het verwijten van anderen, schreeuwen) en soms door agressief gedrag, zonder met opzet anderen te willen schaden (het overkomt je).

Agressie:
gedrag waarbij een andere persoon of een voorwerp met opzet schade wordt toegebracht.
Dat kan door:
- fysieke agressie: knijpen, schoppen, slaan, stompen, vechten, dingen beschadigen en vernielen.
- verbale agressie: uitschelden, vernederen, kwetsen, pesten en bedreigen.
- relationele of psychische agressie: anderen buiten de groep sluiten, kwade geruchten over een ander verspreiden.
Wanneer we spreken van agressie als stoornis, dan komt dit gedrag herhaaldelijk en doelbewust voor.

Agressief
Wanneer moet je je nu bezorgd maken over het boze of agressieve gedrag van een kind? Dat is een moeilijke vraag. Wat normaal of afwijkend is, heeft ook veel te maken met de leeftijd en de ontwikkelingsfase waarin je kind zit. Babys kunnen bijvoorbeeld heel gefrustreerd en boos met hun armpjes om zich heen slaan als niet aan hun behoefte wordt voldaan. Ook gillen, de adem inhouden en heen en weer springen zijn bij jonge kinderen typische uitingen van ongerichte woede. Boosheid op deze leeftijd heeft alles te maken met behoeftebevrediging. Aan het einde van de peutertijd komt er vaker agressief gedrag voor. Meestal eveneens uit frustratie, omdat er niet onmiddellijk aan een behoefte wordt voldaan. Of uit onmacht, omdat veel dingen nog niet lukken, terwijl de peuter het toch zelf wil kunnen. Ook vergelding voor iets wat hem aangedaan is, kan kwaadheid tot gevolg hebben. Een peuter heeft vaak nog weinig woorden beschikbaar om duidelijk te maken wat er is of wat hij wil. Dit zorgt voor extra frustratie. Agressief gedrag op deze leeftijd zien we in het gooien met voorwerpen, knijpen, bijten, slaan, schelden, ruziemaken en drammen.
Kleuters kunnen al goed met woorden duidelijk maken wat ze willen. Agressief of dwingend gedrag hebben ze dan veel minder nodig. Kleuters zijn meer voor uitleg vatbaar en kunnen zich beter in anderen inleven. Áls ze een ander pijn doen is dat vaak doelbewuster. Maar meestal stoppen ze snel als ze zien dat de ander pijn heeft.
Voor basisschoolkinderen worden leeftijdsgenoten steeds belangrijker. Steeds meer gedrag wordt van elkaar overgenomen. En helaas niet alleen de goede dingen. Als een kind op deze leeftijd veel met schuttingtaal en agressief gedrag wordt geconfronteerd (ook via computerspelletjes e.d.!), dan is de kans groot dat dit wordt overgenomen.
In de puberteit wordt de vriendengroep nog belangrijker. Met daarnaast het uitprobeergedrag van een puber. Agressief gedrag kan gebruikt worden om te testen hoe ver je kunt gaan. Als het agressieve gedrag alleen bij uitproberen blijft en geen vast gedragspatroon wordt hoeft er niet direct iets aan de hand te zijn.
Wanneer je het gevoel hebt dat je kind niet meer luistert, vaak een grote mond heeft en erg ongehoorzaam is, dan is het tijd om je zorgen te maken. Ook als je kind veel vecht en ruziemaakt en op school problematisch en ongehoorzaam gedrag laat zien moet er ingegrepen worden.

Oorzaken
Agressief gedrag kan allerlei oorzaken hebben. Oorzaken die in het kind liggen: ontwikkelingsfase van het kind, geslacht (jongens zijn vaker agressief dan meisjes), persoonlijkheid, sociale vaardigheid, bepaalde ontwikkelingsstoornisssen, enz. Daarnaast kunnen gebeurtenissen de oorzaak zijn: woede, onmacht, jaloezie, angst, verveling, pesten, uitgelokt worden enz. En tenslotte kunnen allerlei factoren uit de omgeving een rol spelen: woonomstandigheden, gezinsfactoren, schoolfactoren, de invloed van leeftijdsgenoten, cultuursinvloeden en niet te vergeten de invloed van de media.

Aanpak
Zoek allereerst naar de oorzaak van het agressieve gedrag van het kind. Als je de oorzaak weg kunt nemen is vaak al veel te voorkomen. Bedenk of je zelf snel een tik uitdeelt bij ongewenst gedrag. Een kind is snel geneigd dit voorbeeld over te nemen, en dan beland je in een geweldsspiraal, waar je moeilijk weer uit komt. Bovendien schaadt dit het basale gevoel van veiligheid dat voor elk kind zo belangrijk is. Als kinderen leren dat met praten en uitleggen veel op te lossen is, dan zullen ze zelf ook minder snel erop los slaan. Natuurlijk speelt ook hierbij het temperament van het kind een belangrijke rol.
Probeer bij agressief gedrag kalm en kordaat te handelen. Stop het gedrag en maak duidelijk wat je wel en niet tolereert. Probeer je eigen emoties te onderdrukken en rustig en beheerst te reageren. Want wanneer je je laat leiden door je emoties zal het kind in zijn agressie gevoed worden. Praat altijd na over wat er is gebeurd, maar neem eerst een afkoelperiode in acht. Vertel wat je gezien hebt en zeg er duidelijk bij welk gedrag je niet accepteert. Keur niet het kind als persoon af, maar wel het gedrag! Hanteer consequent regels en afspraken (ook als ouders onderling!). Straf is soms nodig om kinderen duidelijk een grens aan te leren. Maar nog belangrijker is het kind te leren hoe het anders kan. Benoem welk gedrag je wél zou willen zien. Leer hem hoe hij zijn boosheid en frustratie op een andere manier kan uiten dan met agressief gedrag. Denk bijvoorbeeld aan: erover praten, gevoelens onder woorden brengen, sporten, muziek maken of het slaan tegen een boksbal. Geef ook complimenten als het kind zijn frustraties op een goede manier uit. Probeer het kwade door het goede te overwinnen. En hanteer ook het bekende voorschrift van Paulus: laat de zon niet ondergaan over uw toornigheid.
Wanneer agressief gedrag ernstige vormen aanneemt zoek dan hulp bij bijvoorbeeld Eleos of Bureau Jeugdzorg. Er zou sprake kunnen zijn van een agressieve gedragsstoornis, waarvoor professionele behandeling noodzakelijk is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen