Pedagogische tik?

Naar mijn idee bestaat de pedagogische tik niet of nauwelijks. In de regel is een tik niet opvoedkundig overwogen, maar een uiting van machteloosheid en boosheid van de opvoeder. Wees eerlijk, een tik voelt doorgaans als een falen van jezelf, het verliezen van de controle. Als de pedagogische tik bestaat, dan is het een beheerste manier om een kind tot de orde te roepen. Niet om te straffen, maar om te voorkomen dat het kind een regel overtreedt. Minister Donner verwoordt het als volgt in zijn wetsvoorstel (2005):
„Tegelijk kan evenwel niet worden gesteld dat elke tik die de bedoeling tot corrigeren heeft, geweld oplevert. Een tik op de vingers die voorkomt dat een snoeppot geplunderd wordt, is geen geweld. Ook het stevig beetpakken van een kind om te voorkomen dat het iets gevaarlijks doet, valt niet onder het toepassen van geweld, omdat alsdan niet het straffen maar het voorkomen overheerst.

Soms krijg ik het gevoel dat opvoeders bang zijn dat we de mogelijkheid tot slaan kwijtraken. Een tik uitdelen aan een lastig kind moet toch mogelijk blijven? Maar zouden we niet blij zijn met zon wetsvoorstel, waarin zowel kinderen als opvoeders (tegen zichzelf) beschermd worden?

Bijbels?
Helaas komt het voor dat mensen zich op de Bijbel beroepen om het hardhandig slaan en vernederen van kinderen goed te praten. Mishandeling met de Bijbel en het vijfde gebod bij de hand richt dubbelgrote schade aan. De pijn die geleden wordt, is met geen pen te beschrijven. „Wie zijn zoon liefheeft, kastijdt hem, stelt men op grond van Hebreeën 12. Alsof dat hetzelfde is als: wie zich niet kan beheersen, mag zijn zoon slaan. Woorden als kastijding en tucht hebben een veel mooiere betekenis dan velen denken. In Efeze 6 vers 4 staat: „En gij vaders, verwekt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de lering en vermaning des Heeren.
In deze tekst gaat het om tucht en discipline in de zin van:
1. preventieve tucht of instructie; dit wijst op het stellen van regels.
2. correctieve tucht of kastijding; dit wijst op liefdevol straffen.
Slaan is geen straf die met liefdevolle hand gegeven wordt. Tikken zijn eerder onbeheerst dan weloverwogen en pedagogisch. Ze komen niet recht uit het hart, zoals sommigen beweren. Veelvuldig en onbeheerst slaan, zorgt voor onzekerheid en angst. En wat te denken van een kind dat per ongeluk een fout maakt of een kind dat spijt heeft van een gemaakte fout? Als zulke kinderen veel lichamelijke straf krijgen, dan vaagt dit gevoelens van schuld en spijt weg. Dit leidt tot gewetenloosheid. Ze gaan gemakkelijk zelf ook geweld gebruiken.

Wat heeft dit kind nodig?
Sander (9) loopt tijdens het eten steeds weg van tafel. Hij kan niet van zijn nieuwe bestuurbare auto afblijven. Op het moment dat hij zijn stoel achteruit schuift en weer weg wil lopen, pakt zijn moeder hem bij de arm. Haar andere hand legt ze op zijn knie, ze noemt zijn naam, maakt oogcontact en zegt rustig maar duidelijk: „Na het eten mag je nog meer dan een uur spelen.''
Als een kind zich misdraagt, moeten we ons afvragen: Wat heeft dit kind nodig? Sander heeft in ieder geval discipline nodig, ouders die duidelijk en consequent zijn. Het optreden van zijn moeder is sterk door de combinatie van discipline, oogcontact en lichamelijke aanraking. Wat mij betreft is het vastpakken van Sanders arm iets als een pedagogische tik. Ter voorkoming van het overtreden van een regel. Zonder echte tik wel te verstaan. Zo kan het dus ook!
Elk kind heeft emotionele behoeften als lichamelijk contact, oogcontact, gerichte aandacht en belangstelling. Moeilijk gedrag wordt nogal eens veroorzaakt door tekorten op deze gebieden. Opvoeders zouden dan eerst aan deze verlangens van het kind moeten voldoen. Straf is pas een laatste stap. Liefde en leiding zijn eerst nodig. Het is beslist beter het gedrag te corrigeren door het kind te geven wat hij of zij nodig heeft. Een huilerig kind even op schoot nemen kan wonderen doen. Iets te eten of te drinken geven, een poosje laten slapen. De tijd nemen om rustig te zitten bij een puber die moppert op school en kerk en iedereen. Door als opvoeder aan te sluiten bij de emotionele behoeften van het kind, geef je uiting van onvoorwaardelijke liefde.

Lichamelijk contact
Lichamelijk contact en oogcontact moeten een onderdeel zijn van wat ouders dagelijks doen met hun kinderen. Bij jonge kinderen zijn aanrakingen als vasthouden, aaien, knuffelen en kussen onmisbaar. Uit onderzoek blijkt dat dit vooral bij meisjes gebeurt; jongens hebben het net zo goed nodig.
Laat bij pubers het contact vooral van hen zelf uitgaan. Waardeer het als ze willen stoeien, duwen of u op de schouder slaan. De behoefte aan genegenheid neemt bij meisjes duidelijk toe naarmate ze ouder worden. Ze worden sterk gericht op relatie. Het is van groot belang dat een gezonde basis is gelegd in de thuissituatie. Een basis van gepast en ontspannen lichamelijk contact, zowel met vader als met moeder, waarbij pubers tevens leren hun eigen grenzen aan te geven. Kinderen en jongeren die deze basis missen, kunnen gemakkelijk slachtoffer worden van mensen die slechte bedoelingen hebben. Een aai over de bol en ze zijn verkocht.
Positieve ervaringen met lichamelijk contact in het gezin zijn bevorderlijk voor het leggen van contact met anderen. Negatieve ervaringen bemoeilijken dit. Een kind dat veel geslagen wordt, ontwikkelt geen zelfvertrouwen. Elke tik is er één teveel.

Tips
- Slaan maakt meer kapot dan je lief is. Stop ermee!
- Corrigeren met woorden is eerder pedagogisch dan de tik.
- Draag zorg voor de emotionele behoeften van het kind: lichamelijk contact, oogcontact, persoonlijke aandacht. Moeilijk gedrag krijgt hierdoor minder kans.
- Liefde gaat gepaard met leiding en discipline. Strengheid zet liefde niet buiten spel.
- Straf is pas aan de orde als de rest niet helpt.
- Geef een straf die past bij de omstandigheden en de leeftijd, bijvoorbeeld niet op de computer mogen of ergens alleen moeten zitten.
- Zorg ervoor dat lichamelijk contact iets positiefs is. De liefdevolle hand in plaats van de harde hand.
- Lees De kunst van ouderliefde (dr. R. Campbell).

De auteur is orthopedagoog bij Driestar educatief.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen