Om het erfgoed van de Alblasserwaard

De Ruigenhil is gespleten door de toegang tot de tunnel onder de Noord, die een gapend gat sloeg in het stuk dijk bij Alblasserdam. Arie en Annelies van de Graaf wonen aan het doodlopende deel achter de tunnel. Een bizar stukje Nederland. Voor het huis kijken ze tegen de gevel van een oude kabelfabriek, naast het huis tegen de tunnelingang. Achter het huis ligt een stuk woeste grond met daarachter de snelweg.
Het Alblasserdamse echtpaar weet niet beter. Al achttien jaar wonen ze op deze plek, vanaf hun trouwdag. „We zochten iets vrijstaands en dit was voor ons betaalbaar. De huizen aan het stuk dijk tonen dat de bewoners er niet leven om te wonen, maar wonen om te leven. Dit huis is schoon genoeg om gezond te zijn en vuil genoeg om gelukkig te zijn, meldt een tegel naast de voordeur van de familie Van de Graaf.
Binnen verspreidt een houtkachel een behaaglijke warmte. „Die gaat s morgens vroeg aan en voor we naar bed gaan weer uit. De centrale verwarming brandt hier bijna nooit. Aan de ene kant van de kachel staat een plastic krat voor de houtblokken, aan de andere kant een mand waarin het kooikershondje Renske ligt te soezen. Aan de houten plafondbalken hangen alle mogelijke klemmen, visfuikjes en een eendenbroedkorf van bladriet. „Die klemmen spaar ik, zegt Arie. „Op deze manier heb je er mooi zicht op en je valt er niet over. Een keur aan opgezette vogels kreeg een plaats aan de wanden. Vandaar blikken ze met felle ogen door de chaotische woonkamer. „Het lijkt hier wat rommelig maar het is een geordende bende. Ik weet bijna alles te vinden.

Baggernetjes
De timmerman, zoon van een aannemer in Streefkerk, begon tien jaar geleden met zijn gezondheid te tobben. „Ik dacht dat het leven bestond uit werken en slapen. Mijn kinderen heb ik niet zien opgroeien, mn lichaam heb ik gesloopt. Daar heb ik spijt van, maar je kunt het niet ongedaan maken. Wel probeer ik het nu anders te doen en mensen die net zo leven als ik vroeger te waarschuwen. Weet je wat druk betekent? Duivel regeert uw keuzes. Daartegenover staat geluk: Gods eer leert uw keuzes. Als je dat in de gaten krijgt, ga je heel anders leven.
Sinds twee jaar zit hij in de ziektewet. De bouw kan hij niet meer aan, als alternatief werkt hij s morgens bij de groenvoorziening van de gemeente Alblasserdam. s Middags houdt hij rust. Zodra hij weer wat energie heeft, gaat hij in en rond het huis aan de slag. In de woonkamer breit hij baggernetjes van henneptouw, een vaardigheid die hij van zijn opa leerde. „Ik brei nu over de pink. Dat heb ik van mn oom Jaap geleerd. Het is een lastige steek, maar hij gaat nooit glijden.
Met het breien van fuiken is hij gestopt, omdat er bijna geen vraag naar is. „Naar die netjes wel. In de Alblasserwaard moet nogal wat gebaggerd worden met de hand. Zon net kun je onder een baggerbeugel hangen. Ik verkoop ze via de touwslager in het dorp. Een dierenspeciaalzaak in Oud Alblas neemt er elk jaar ook een aantal af. Kan ik de vraag niet aan, dan bel ik mn broertje. Die breit nog sneller dan ik.

Schouw
Van zijn andere opa, mandenmaker van beroep, leerde Arie van de Graaf wilgentenen broedkorven voor eenden te vlechten. „Ik maak er inmiddels zon 350 per jaar. Ze gaan heel Nederland door. Een keer per jaar zet ik een advertentie in Landleven, de dagen erna staat de telefoon roodgloeiend.
De animo is voor een deel te verklaren door de prijs. „Voor zon broedkorf vraag ik twaalf euro, ik hoef er niet rijk van te worden. Het gaat er mij om dat die dingen weer terugkomen in de polder. Dan moet je er veel maken en de prijs laag houden. Ik kan je verzekeren dat het een goed gevoel geeft als je ergens in een sloot of achter een boerderij een korf van jou ziet staan. Ik herken de mijne uit duizenden. Het is mn eigen product. Elke vlechter heeft zn eigen vorm.
Voor het plaatsen van eendenkorven, het baggeren in de sloten en het transporteren van melkbussen, hooi en mest werd in een grijs verleden de schouw ontwikkeld: de punter van de Alblasserwaard. Ook die probeert de Alblasserdammer, een bekende figuur op markten voor oude ambachten, weer terug te krijgen. De eerste schouw maakte hij voor zichzelf. Nu levert hij op bestelling. „Dit jaar heb ik er alweer een stuk of zeven gemaakt.

Koesteren
De houten ribben produceert Van de Graaf in het vooruit. „Ik maak ze helemaal volgens het oorspronkelijke recept. Zon authentiek vaartuig moet je authentiek maken, zonder schroeven en niet met lijm maar met koolteer. Ik heb het geleerd door veel te lezen en mn ogen goed de kost te geven. Van het uit elkaar halen van een oude schouw leer je het meest. Als houtsoort gebruik ik Noord-Europees vuren. Een eiken schouw is vandaag niet meer te betalen. Dan wordt hij tien keer zo duur. Nu maak ik ze voor zeshonderd euro. Als ik mn uren reken, moet ik het dubbele vragen, maar het is net als met die broedkorven. Ik wil ze terug hebben in de polder.
De creatieve timmerman vervaardigt de vaartuigen in de voorste schuur achter het huis, het meest stabiele bouwsel in de verwilderde achtertuin. „Mensen die hier komen vinden het een bende, maar de vogels houden ervan. Toen ik alles nog goed bijhield, zag je hooguit een mus. Nu lopen hier fazanten, egels, een groene specht, noem maar op. De mensen maken hun tuin veel te mooi.
In de schuur ligt alweer een nieuwe schouw op stapel. „Ik heb mn eigen model ontwikkeld. Van vijf verschillende typen heb ik de goede eigenschappen gecombineerd. Die van mij loopt lekker, hij heeft een goed drijfvermogen en er zit sier aan. Dat is heel belangrijk. Een schouw is meer dan een boot, het is een stuk cultuurgoed van de Alblasserwaard, dat je moet koesteren. Dat zeg ik ook altijd als ik er een aflever. Je moet er net zo zuinig op zijn als op je vrouw. Leg je een schouw in de volle zon, dan is hij met een jaar of vijf weg.

Bijenkasten
In een volgende schuur staan de zelfgemaakte bijenkasten opgetast. Zn jonge eenden brengt Van de Graaf groot in opfokbakken in de tuin. „De eieren, van onze eigen eenden, broeden we uit in de woonkamer. De kuikentjes gaan eerst in een kleine bak, daarna naar de grote.
De broedkorven maakt hij bij voorkeur onder een afdak achter in de tuin, met uitzicht op de volière boven de sloot, die hij maakte van valnetten uit de bouw. Eronder zwemmen zijn siereenden, die bij de voortplanting niet al te nauw kijken, wat allerlei nieuwe varianten oplevert. Zittend op een oude tuinstoel geeft de Alblasserdammer een demonstratie broedkorfvlechten. „Er is geen machine die dit kan. Voor mij is het routine geworden. Binnen drie kwartier heb ik er een klaar, een kind kan de was doen. En ik zit hier heerlijk. Dit is voor mij super ontspannend.
Achter de bakken waarin hij zijn wilgentenen watert, heeft dochter Arja haar hokken met sierduiven. Een ervan zit stil in een hoekje. „Die is een beetje zwakkig. De dominee is hem wezen brengen. We noemen hem Wim.

Eendenvangpijp
Zes jaar geleden kocht de idealistische ambachtsman een stuk weiland achter zijn geboorteplaats Streefkerk. Een voor de Alblasserwaard kenmerkend perceel: drassig en langgerekt. Pal aan de Tiendweg, die deel uitmaakt van de bij fietsers populaire Molenroute en Ooievaarsroute. „Pakweg eenderde was beplant met bos, de rest totaal kaal.
De prijs was voor de timmerman geen bezwaar. „Dat is het voordeel als je je in het begin van je huwelijk een ongeluk werkt. Dat heb je wat geld over. De achterliggende jaren probeerde hij het gebrek aan aandacht voor vrouw en kinderen in te halen. Gezamenlijk werkten ze aan de realisering van natuurgebied De Kooi. Die dankt zn naam aan de door Van de Graaf gerealiseerde replica van een eendenvangpijp.
„Ik ben helemaal gek van eendenkooien en wil ook andere mensen daarvoor interesseren. Het is een stuk Nederlandse cultuurhistorie dat bewaard moet blijven. Bovendien leven er heel veel misvattingen rond eendenkooien, omdat je er niet mag komen. Dat geeft een sfeer van geheimzinnigheid. De reden is dat een eendenkooi alleen kan functioneren bij rust. Een eend is een nachtdier en moet overdag slapen. Bij mij kunnen de mensen wel terecht. Zomer en winter zien ze tachtig eenden in de pijp.

Bejaarden
In de sloot naast het natuurgebied zwemt een deel van de eenden. Verderop loopt een zilverreiger met hoge poten door een weiland. Een kronkelend pad van pakweg een kilometer lengte voert bezoekers van De Kooi tussen streekeigen bomen door langs de vangpijp, een ouderwetse gevlochten koof voor een kalf, een paddenpoel, een griend, een bijenstal, een insectenmuur, een schouw en een klein museum. Tekstbordjes geven tekst en uitleg.
Zoon Dick, die een opleiding tot boomverzorger volgt, leverde een belangrijk aandeel in de keus van en het aanplanten van het geboomte. Dochter Arja helpt met het voeren van de eenden. „We doen alles samen. Ze hoeven van mij niet te helpen, ze mogen. En dat doen ze graag. Dat waardeer ik enorm. Bewust hield Van de Graaf de toegang voor zijn natuurgebied gratis. „Als je iets uit wilt dragen, moet je geen drempel opwerpen. Wij zeggen altijd: We hebben dit stukje aarde in bruikleen, we mogen het beheren. Wie een gift wil geven kan dat doen, verplicht is het niet.
De belangstelling groeit gestaag. „We krijgen jaarlijks tussen de 1500 en 2000 passanten. Die mensen komen werkelijk overal vandaan: uit Drenthe, Brabant, Spanje, Schotland, Amerika... Ze fietsen hier langs en vinden het geweldig dat ze zonder iets te betalen alles mogen bekijken. Daarnaast ontvangen we groepen die op afspraak komen. Van de hervormde gemeente van Streefkerk tot bejaarden uit verzorgingshuis Graafzicht.

Roeping
Annelies zet desgewenst een kop koffie of thee, aan het keukenblok in een schuurtje. Alleen het achterste deel van het perceel, waar meerdere uilen nestelen, houdt het echtpaar privé. Daar ligt ook het eenvoudige houten onderkomen waarin ze zich kunnen onttrekken aan het rumoer van de moderne samenleving. Het ontbreken van elektriciteit is geen bezwaar. „Als je je aanpast aan de natuur, heb je geen licht nodig.
Aan het eind van de route vraagt een houten bordje aan de bezoeker: Wie heeft de natuur om ons heen gemaakt? Op het klapluikje eronder: Nieuwsgierig? Wie het luikje optilt, leest: God schiep hemel en aarde en zie: Het was zeer goed.
Soms hoor je mensen zeggen: Die zijn gek. Dat doet ons niks. Ik hoop dat ze toch aan het denken worden gezet. Veel mensen zijn alleen met het hier en nu bezig. Ik hoop dat ze zich door een bezoek aan De Kooi gaan bezinnen op de dingen die echt belangrijk zijn. Hierna komt nog een leven, daar ben ik heilig van overtuigd. Het is onze roeping om anderen daarop te wijzen. Te overtuigen hoef ik ze niet. Dat doet een Ander.

Woelig
Voor buitenstaanders blijft het een raadsel hoe een ziektewetter tot dit alles in staat is. De oplossing is volgens Van de Graaf simpel. „Ten eerste moet je sober leven. Dan houd je wat centen over om dingen te doen die je belangrijk vindt. Alles wat anderen weggooien, kan ik gebruiken. Wat de tijd betreft: geen tv aan, lectuur die je niet hoort te lezen laten liggen, en s morgens vroeg opstaan. Als je dat een paar weken doet, houd je zeeën van tijd over.
Het derde is mechanisatie. Anders zou ik het niet redden. Ik heb bijvoorbeeld een zitmaaier aangeschaft. Hoe beroerd ik me ook voel, ik kan altijd maaien. Dat ding rijdt wel, ik hoef alleen maar te sturen. Dat kost me totaal geen energie. In tegendeel, het is ontspanning. Het enige wat me veel moeite kost, is het verwijderen van de liezen uit de slot. Dat heb ik dit jaar met hangen en wurgen gedaan. Zonder Dick had ik het niet gered.
Over de toekomst maakt het echtpaar zich niet druk. „De laatste acht jaar zijn we enorm veel in het ziekenhuis geweest. Voor mn gewrichten, voor mn rug, voor mn longen, voor Annelies dr reuma. We laten ons daardoor niet van de wijs brengen, maar leven bij de dag. Het voordeel daarvan is dat je je nooit druk hoeft te maken. Druk is sowieso een woord dat we niet meer gebruiken sinds we weten wat het betekent. Wij hebben het woelig.

Informatie

Natuurgebied De Kooi is te vinden in Streefkerk, aan de onverharde Tiendweg (tussen de Veerweg en de Halfweg) langs de Molenroute. Vanaf de Halfweg, waar de auto kan worden geparkeerd, is het nog een halve kilometer lopen. Wie wil voorkomen dat hij voor een gesloten hek staat, kan vooraf contact opnemen met de familie Van de Graaf (tel. 06-041145640) of een email sturen naar HYPERLINK "mailto:natuurgebieddekooi@hotmail.com" natuurgebieddekooi@hotmail.com. Voor passanten is de toegang gratis, voor groepen op afspraak 1 euro per persoon. Een rondleiding voor groepen boven de tien personen is gratis, onder de tien personen wordt 1 euro per persoon gevraagd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen