De klik tussen koningshuis en kunst

Koningin Beatrix 70 jaar

Koningin Beatrix is een trouw bezoekster van exposities en kunstbeurzen. Regelmatig schaft ze werk aan van jonge kunstenaars en jaarlijks reikt zij met verve de Koninklijke Subsidie voor Schilderkunst uit. De belangstelling voor kunst zat er vroeg in. Als prinses ontwikkelde zij haar eigen talenten op het gebied van beeldhouwen. Ze volgde lessen bij leermeesters die een klassieke, figuratieve leerschool hadden doorlopen, zoals Theo von der Nahmer, maker van het beeld van Eline Vere, of Charlotte van Pallandt. Deze barones maakte in 1968 het toen spraakmakende beeld van koningin Wilhelmina voor Paleis Noordeinde in Den Haag. Eerder, in 1953, had Van Pallandt ook de beeltenis van koningin Juliana in brons gegoten. Later volgde de vorstin lessen bij de Brabantse kunstenares Tony van der Vorst, die in 2006 het portretbeeld van Máxima uit marmer maakte. De brede interesse van Beatrix omvat trouwens niet alleen de beeldende kunst. Ook ballet, muziek en literatuur hebben haar grote belangstelling.
Koningshuizen en kunst lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden te zijn. De kunstcollectie in de Hermitage in Leningrad, voornamelijk verzameld door Catharina de Grote, is legendarisch, net als de privé-collectie van de Engelse koningin Elizabeth. Zij bezit de grootste kunstverzameling ter wereld, waarvan een deel in 2002 werd tentoongesteld in de Queens Gallery, ter ere van haar 50-jarig regeringsjubileum.

Onmisbare bijdrage
Koningshuizen moeten geassocieerd blijven met kunst en cultuur, vindt Geert Lammers, docent tekenen en beeldende vorming op de Pieter Zandt Scholengemeenschap in Kampen. „Elke goede koning of koningin is in zekere zin kunstenaar. Als je leiding moet geven aan een volk in alle facetten, is creativiteit een vereiste. Ik vermoed dat Mozes aan het Egyptische hof ook werd onderwezen in verschillende kunstvormen. En Mozes werd onderwezen in alle wijsheid der Egyptenaren, staat er in Handelingen. Zijn kennis is waarschijnlijk van groot belang geweest bij het bouwen van de tabernakel.
Lammers volgde zelf de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem en studeerde af op Beeldende Kunst en Vormgeving. Hij schildert, tekent en beeldhouwt „in een vrij grote mate van abstractie.
De Koningin moet zijn mening wel delen. „Kunst en cultuur leveren een onmisbare bijdrage aan de kwaliteit van ons bestaan. Toegankelijkheid voor zoveel mogelijk burgers is daarbij van groot belang, zei ze in haar troonrede van 2000.
Bijzonder blijft dat ze de kunst niet alleen bewondert en verzamelt, maar ook zelf maakt. Beatrix beeldhouwt met passie. In een uitgebreid interview met de schrijfster Hella Haasse, ter gelegenheid van haar vijftigste verjaardag, was te zien hoe Beatrix met hamer en beitel de beelden van haar zoons bewerkte. Of Beatrix een carrière als kunstenaar zou ambiëren als ze geen koningin zou zijn geworden, is de vraag.
„Ik denk dat ze er graag meer tijd aan zou besteden, zegt Lammers. „Ze is echt kunstenaar. Niettemin geniet ze natuurlijk ook van kunst door het te bewonderen en aan te schaffen.

Uitgesproken eigen smaak
Lammers weet dat de Koningin in haar eigen collectie kunst heeft van Constantin Brancusi, Alberto Giacometti, Eugène Dodeigne en Marino Marini. „Ik zou er niet raar van opkijken als ze werk zou bezitten van schilders als Willem de Kooning, Eugene Brands, Jef Diederen, Jan Schoonhoven of Armando. Het bleek dat ze grote belangstelling voor Armandos werk had toen ze de tentoonstelling De voorstelling Nederlandse kunst in het Stedelijk Paleis samenstelde, op verzoek van Rudi Fuchs van het Stedelijk Museum. De expositie van naoorlogse en voornamelijk Nederlandse kunst ter gelegenheid van haar twintigjarig ambtsjubileum was een doorslaand succes. „Ik hoop dat deze toch wat ongebruikelijke presentatie de mensen zal helpen om op een onbevangen manier naar de kunst te kijken. Of wellicht leren de mensen beter kijken door de verrassende elementen die er te zien zijn, zegt de Vorstin in een voorwoord van de bijbehorende catalogus.
„Ik denk dat ze het erg gevonden moet hebben dat het Armandomuseum in Amersfoort in vlammen opging, meent Lammers. „Overigens is ze niet open over haar privé-collectie. En terecht, vind ik. Haar privacy is een moeilijk te beschermen domein. Wel is bekend dat ze voor zowel abstracte als figuratieve kunst belangstelling toont. Kunstenaars die werk aan haar verkopen, zijn evenmin scheutig met het geven van informatie.
In een publicatie van de Koninklijke Bibliotheek is te lezen dat Beatrix haar kunstcollectie „heeft opgebouwd volgens een uitgesproken eigen smaak en volgens Rudi Fuchs niet gehinderd door een gevoel voor wat in de mode is en artistieke correctheid. Zelf zei Beatrix tegen Fuchs: „Ik maak zowel portretten als sculpturen, maar mijn smaak, mijn voorkeur, wordt niet bepaald door wat ik zelf maak. Integendeel: het zijn vaak de dingen die je zelf niet kunt maken die je van anderen het mooiste vindt.
Beatrix heeft ook oog voor de mensen achter het kunstwerk. Zo organiseerde zij met prins Claus vanaf het begin van hun huwelijk culturele avonden op kasteel Drakensteyn, waar kunstenaars als Jan Dibbets, Peter Struycken of Herman Gordijn werden uitgenodigd.

Hommage
Gelukkig wordt het Nederlandse volk niet alle kunst van Hare Majesteit onthouden. Het vertederende beeldje van Jantje Beton uit 1973 dat Beatrix maakte is een mooi voorbeeld. Vanaf 1968, toen de organisatie die opkomt voor kinderen en hun spel werd opgericht, heeft Beatrix zich eerst als bestuurslid en later als beschermvrouwe ingezet. Als blijk van betrokkenheid maakte ze meerdere jubilea van Jantje Beton mee.
Voor het Oranje Fonds maakte Hare Majesteit het Appeltje van Oranje. Het beeldje staat tentoongesteld in het gebouw van de Tweede Kamer. De Koningin maakte het in 1992 op verzoek van de beeldend kunstenaar Auke de Vries voor het kunstwerk Nederland, land aan zee. De appeltjes worden jaarlijks toegekend aan organisaties die „het maatschappelijk welzijn en sociale cohesie stimuleren en zich binnen het werkterrein van het Oranje Fonds inzetten voor een leefbare samenleving en verbetering van de samenhang tussen verschillende groepen.
Het is de bedoeling dat ook in 2008 prinses Máxima Deo volente de Appeltjes van Oranje zal uitreiken. Dat zou je kunnen vertalen als een hommage aan haar kunstminnende schoonmoeder.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen