Een zwaar werk

Als puber liep Wim Toes dag op dag tegen de opvoedingsstijl van zijn vader aan. „Wat hij zei was regel, klaar. Onze karakters botsten verschrikkelijk. Pas toen hij zelf kinderen kreeg, ging hij zich realiseren dat zijn vader het beste met hem voor had. Tegelijk nam hij zich voor het zelf toch anders te doen. In de praktijk bleek dat niet zo eenvoudig.
Echtgenote Margreet verging het niet anders. „Je neemt onbewust het voorbeeld van thuis over. Mijn vader waarschuwde ons voor bepaalde dingen, maar als we ouder werden, legde hij de verantwoordelijkheid steeds meer bij ons. Zo wilde hij niet dat we met oudjaar vuurwerk afstaken, hij werkte echt op je gemoed. Maar toen een broer van me door vrienden werd opgehaald en het toch deed, hield mn vader hem niet tegen. In die lijn herken ik me wel. Wim is strakker.
Bert en Berthilde van den Berg, ouders van vier kinderen in de leeftijd van zes tot zeventien jaar, hebben het voordeel dat de wederzijdse ouders een zelfde stijl van opvoeden hadden. „Met duidelijke regels, lacht Bert. „Mijn vader was echt het hoofd van het gezin. Als kind vond ik hem soms wel erg streng, nu ben ik blij dat we zo zijn opgevoed. Al was je het met sommige dingen niet eens, ik heb in de opvoeding van mijn ouders altijd de liefde geproefd. Dat is misschien wel het belangrijkste.

Topsport
Door de overeenkomst in achtergrond heeft het hervormd-gereformeerde echtpaar uit Ermelo zelden verschil van mening over de opvoeding van hun eigen kinderen. „Zeker in het begin neem je gewoon het patroon van je ouders over, al leg je wel wat andere accenten. Wij leggen denk ik wat meer uit waarom we bepaalde regels belangrijk vinden.
Naarmate de kinderen ouder worden, is Berthilde zich meer bewust van haar taak als opvoeder. „Als ze klein zijn, gaan ze gewoon aan je hand mee. Je weet wat ze doen en waar ze zijn, je kunt alles overzien. Nu komen er steeds nieuwe dingen bij, waar je zelf nog een lijn in moet vinden. Waar staan we achter, wat is verantwoord, waar leggen we de grens? Je kunt de keuzes die je maakt wel uitleggen, maar als ze je motivatie niet snappen, niet wíllen snappen, wordt het lastig. Ik vind het heel moeilijk om ze geleidelijk los te laten en verantwoordelijkheden over te dragen. Voor mn gevoel heb ik toch beter zicht op de consequenties van de keuzes die ze maken.
„Opvoeden is topsport, bevestigt Bert. „Je wilt ze verantwoordelijkheidsgevoel meegeven, op zon manier dat ze je als ouders toch waarderen. Soms streng, maar wel bij hen betrokken.

Huishoudelijke regels
Wim en Margreet Toes kregen twaalf kinderen, van wie er inmiddels drie zijn getrouwd. In de achterliggende 25 jaar ontwikkelde het oud gereformeerde echtpaar een stijl van opvoeden waarin beiden zich kunnen vinden. „In het algemeen doe je het vanuit je intuïtie, constateert de zakenman uit Nieuw-Lekkerland. „De meeste dingen gaan vanzelf. Je opvoeding wordt sterk bepaald door de dagelijkse gang van zaken en dingen waar je met kinderen tegenaan loopt. We hebben duidelijke regels, maar proberen er een beetje relax mee om te gaan. Je houdt rekening met de leeftijd en de aard van het kind. Bij de een kun je heel duidelijk zijn, bij de ander levert die stijl een huis vol herrie op en kies je voor een wat andere benadering. Een beetje op het gemoed werken.
De hoeveelheid regels is in huize Toes beperkt. „De kinderen moeten voor een bepaalde tijd binnen zijn, s avonds proberen we met elkaar te eten, we hebben wat regels voor de invulling van de zondag en voor de tijdsbesteding. Met name het computergebruik. In de handhaving is Margreet wat plooibaarder dan haar echtgenoot. Ze is ook opener in het uiten van haar eigen twijfels over bepaalde zaken. „De oudste kinderen werken met collegas die over veel dingen anders denken. Dat roept vragen op. Waarom doen wij dit zo, waarom is dat nou zo belangrijk? Als ik die vragen herken, heb ik de neiging daarin mee te gaan.
Wim heeft zn twijfels bij die aanpak. „In de puberteit stellen ze die vragen vooral om zich af te zetten tegen het patroon van thuis. Ik vind het niet verstandig om dan je eigen twijfels te uiten. Aan adviezen van een opvoedingsdeskundige heeft hij geen behoefte. „Wel praten we soms over de opvoeding met vrienden en kennissen die in een soortgelijke situatie zitten. Dan merk je dat iedereen tegen dezelfde dingen aan loopt. Dat neemt de problemen niet weg, maar relativeert ze wel.

Streng
Berthilde van den Berg weet van zichzelf dat ze de neiging heeft om wat krampachtig met de opvoeding om te gaan. „Dan is het goed om zo nu en dan te horen hoe andere ouders het doen. Ik lees ook regelmatig artikelen over opvoeding. Bij ons gaat absoluut niet alles perfect, van anderen kun je leren.
Gericht informeren hoe het bij anderen gaat, kan bovendien onjuiste beeldvorming voorkomen, ontdekte Bert. „Vrienden van onze kinderen mogen bijvoorbeeld later thuiskomen. Spreek je die ouders, dan blijkt dat hun kinderen hetzelfde beweren. Los daarvan proberen we onze eigen lijn vast te houden. Het kan niet zo zijn dat anderen de regels in ons huis gaan bepalen.
Consequent zijn levert soms een botsing op, maar voorkomt ook spanningen, is de ervaring van Berthilde. „Het geeft duidelijkheid, doorzeuren heeft geen zin. Ze weten dat nee werkelijk nee is.
Van lichamelijke straffen is het echtpaar geen voorstander. „We geven wel eens een corrigerende tik, maar daarmee illustreer je uiteindelijk je eigen machteloosheid. Bij een ouder kind doe je het sowieso niet meer. Dan is s avonds niet weg mogen een effectievere sanctie.

Makkelijker
Ook voor Wim Toes is een klap de allerlaatste optie. „Laten merken dat je verdriet hebt van hun gedrag, dat werkt het best. „Of ze een poosje negeren, weet Margreet. „We staan altijd voor de kinderen klaar, het is hier vaak een instuif, maar als ze zich misdragen, laat ik ze een poosje in hun sop gaar koken. Meestal komen ze dan zelf op hun gedrag terug.
Het lastigst vindt Toes het overdragen van verantwoordelijkheden. „Iemand van twintig kun je niet meer je mening opleggen. Aan de andere kant wil je wel de baas in je eigen huis blijven. Onze ervaring is overigens dat in een groot gezin kinderen elkáár soms corrigeren. He joh, zo doe je niet tegen je moeder. Een zoon die zich steeds verslaapt, wordt tegenwoordig door zijn jongere broer gewekt.
Een slaaf van het gezin voelt Margreet zich niet. „Voor de kleintjes ruim ik de kleren op, als de groteren hun goed laten slingeren, is dat hun probleem. Wat in de wasmand zit, was ik, de rest niet. Daar ben ik makkelijker in geworden.
Dat ze het goed doet, zal ze nooit zeggen. Maar als ze het over kon doen, koos ze weer voor dezelfde stijl van opvoeden. „Met een andere aanpak loop je waarschijnlijk weer tegen andere dingen aan.
„Wanneer doe je het goed? vraagt Toes zich hardop af. „Belangrijk vind ik dat kinderen op hun trouwdag kunnen zeggen: Pa en ma, we hebben het thuis fijn gehad. Van haar getrouwde dochter, die inmiddels twee kinderen heeft, kreeg Margreet te horen: Ik krijg steeds meer respect voor u. Hoe hebt u dat allemaal gedaan, met zo veel kinderen? „Zolang ze thuis zijn is alles gewoon. Dat begrijp ik, maar het doet je wel goed als een getrouwd kind zoiets zegt.

Overzicht
Het echtpaar heeft de indruk dat opvoeden in het algemeen ingewikkelder is geworden. „Dertig jaar geleden lagen zeker in een dorp heel veel zaken gewoon vast, verklaart Toes. „Tegenwoordig moet alles bediscussieerd en gemotiveerd worden. Af en toe word je er móe van. Daar staat tegenover dat kinderen van nu heel open zijn. Ze vertellen gewoon wat ze doen, ook als ze weten dat je er niet gelukkig mee bent. Dat is winst.
Hoewel ze over het reilen en zeilen in hun gezin met opgroeiende pubers tot nu toe niet echt te klagen hebben, vinden ook Bert en Berthilde van den Berg het opvoeden van kinderen in deze tijd een zwaar werk. „Kinderen worden vrijer opgevoed dan vroeger het geval was, stelt Bert vast. „Je eigen kinderen snappen daardoor niet altijd waarom wij het thuis anders gewend zijn. Jongeren zijn ook materialistischer ingesteld. De ouders komen hen daarin vaak tegemoet, waardoor tevredenheid soms ver te zoeken is. Ik wil ze niet allemaal over één kam scheren, maar daarin zie ik een groot verschil met dertig jaar geleden.
Zeker zo ingrijpend is voor Berthilde de invloed van de moderne communicatiemiddelen. „De mobieltjes, internet, noem maar op. Die maken zón inbreuk op je opvoeding. Internetten en msnen kan bij ons alleen beneden, op de laptop, maar wat ze via hun mobieltje bespreken, kan ik niet nagaan. Er wordt van alles geregeld en afgesproken met vrienden en vriendinnen, zonder dat je er zicht op hebt. Je raakt de grip op dingen kwijt, dat geeft me vaak een onrustig gevoel. Ik ben iemand die graag het overzicht houdt. Dat is in deze tijd bijna onmogelijk.

Drs. Sarina Brons-van der Wekken: „Als ouder mag ik bepalen hoe de dingen in mijn gezin gebeuren
Moet ik regels stellen of mijn kind de ruimte geven, dat is het dilemma van veel ouders. Een vals dilemma, vindt psychologe Sarina Brons-van der Wekken. Onlangs verscheen haar boek Ruimte door regels. „Zet je rond het kind een omheining, dat creëer je daarmee een plek waar het zich veilig kan ontwikkelen.

Ook seculiere pedagogen benadrukken weer het belang van regels in de opvoeding. Het is een ontwikkeling die psychologe Sarina Brons-van der Wekken, zelf moeder van drie kinderen, niet verbaast. „Om ons heen zien we de uitwassen van de vrije opvoeding: jongeren die zich niet laten corrigeren, omdat ze nooit met grenzen zijn geconfronteerd. Daar is een kind niet bij gebaat en de samenleving evenmin.

Kinderen moeten gewoon weer leren luisteren, schrijft u. Dat klinkt stevig.
„Toch mag dat de overtuiging van ouders zijn. Zij zijn thuis gewoon de baas. Niet dat je je autoritair moet gedragen, wel in die zin dat je de touwtjes in handen hebt. Als ouder mag ik bepalen hoe de dingen in mijn gezin gebeuren. Het is niet raar om een kind iets te verbieden, in tegendeel.

Führen oder wachsen lassen, zo luidt een oude opvoedkundige vraag. U zit op de lijn van het führen?
„Ja, kinderen hebben leiding nodig. Dat is essentieel voor opvoeden. Als ze ouder worden, kun je de teugels geleidelijk laten vieren.

Ruimte door regels, is de titel van uw boek. Dat klinkt tegenstrijdig?
„Dat is een misvatting. Een kind weet nog niet wat goed en fout is. Plaats je een omheining, dat creëer je daarmee een plek waar het zich veilig kan ontwikkelen. Dat geldt ook voor oudere kinderen. Wordt een dochter uitgenodigd voor een bedenkelijk feestje, en ouders zeggen Daar komt niets van in, dan kan ze zich daaraan overgeven. Voor het overdragen van belangrijke waarden zul je grenzen en normen moeten stellen.

Is het stellen en handhaven van regels de ruggengraat van de opvoeding?
„Dat kun je zeggen, als je maar niet vergeet dat onvoorwaardelijke liefde het hart van de opvoeding is. Vanuit die liefde stel je grenzen. Belangrijk is dat je het kind meeneemt in jouw wereld, in plaats van omgekeerd. Het laatste zie je vaak gebeuren bij werkende moeders. In de beperkte tijd die ze voor hun gezin hebben, draait alles om het kind. Daar krijg je drenzige kinderen van.

Een kind is altijd belangrijk, maar niet alles mag om een kind draaien, schrijft u.
„Het kind moet veel leren van de wereld waarin het leeft. Als ouder moet je daarin de richting aangeven. Als alles om het kind draait, blijft het blikveld van dat kind heel klein en op zichzelf gericht.

Geef alleen regels waar je zelf achter staat, adviseert u. Wat te doen als ouders onderling van mening verschillen over bepaalde regels?
„Je zult het dan samen eens moeten worden. Het mag niet zo zijn dat de een toestaat wat de ander verbiedt. Weegt een bepaald punt voor de een heel zwaar, dan is het verstandig als de ander daarin binnen redelijke grenzen meegaat. Dat heeft alles te maken met het dienen van elkaar. Ik denk dan aan inhoudelijke zaken. In alledaagse dingen mag er best wat verschil zijn. Vader wil bijvoorbeeld niet dat de kinderen met hun handen patat eten, dus als hij erbij is, gebeurt dat niet. Moeder maakt er geen punt van. Dat soort verschillen zijn niet erg.

Hoe strak moet je als ouders zijn in de handhaving van regels?
„Ik ben geen voorstander van de Duitse-herdermethode, waarbij je zit roept en alle kinderen zitten meteen stijf rechtop. Het is niet de bedoeling dat een kind willoos doet wat jij zegt. Je kind moet zelf gaan willen wat jij wilt, omdat het beseft dat wat jij vraagt heilzaam is. Daarom is het belangrijk dat je niet alleen gehoorzaamheid eist, maar ook motiveert waarom je iets wilt. Zonder over alles in discussie te gaan, laat staan dat je je als ouder op het matje laat roepen. Dat moet je nooit toestaan.

Wat te doen als oudere kinderen andere keuzes maken?
„Dan moet je onderscheid maken tussen regels die echt principieel zijn en regels die meer met de buitenkant te maken hebben. De eerste zijn in het gezin onopgeefbaar, ongeacht de leeftijd en de opvattingen van de kinderen. Bij regels van de tweede soort ligt dat wat anders.

Is professionele kennis een voordeel in de opvoedingspraktijk?
(Lachend) „Bij mensen die veel over opvoeding nadenken, is het thuis een grotere chaos is dan bij mensen die dat niet doen, weten we uit onderzoek. Schrijven over opvoeden is eenvoudiger dan het praktiseren ervan. Ik spreek uit ervaring.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen