Landschapsparel Hoog Buurlo

Hoog Buurlo, een Veluwse enclave 10 kilometer ten zuidwesten van Apeldoorn, is een prachtig stukje Nederland met een bijzondere cultuurhistorie. Hier kun je nog zien hoe de mens een aantal eeuwen geleden in relatie stond tot de heidevelden en de schapen. Het oorspronkelijke landschapsbeeld is nog vrijwel hetzelfde gebleven.
Tot zon 1500 werden schapen gehouden voor de wol en het vlees. Na die tijd, tijdens de opkomst van de plaggenbemesting, werden ze belangrijk voor de mest. Potstallen werden gevuld met zandhoudende heideplaggen. Vermengd met schapenmest ontstond een vruchtbaar, vochtvasthoudend pakket dat de boeren voor hun akkers gebruikten. Daarop werd hark (haver, aardappelen, rogge en knollen) verbouwd, in een later stadium ook maïs. Veel boeren hielden schapen om hun mest.
Van 1850 tot 1880 had bemesting door plaggen en schapenmest zijn hoogtepunt. Nadien kwam deze landbouwvorm, door de opkomst van kunstmest, ten einde. Bebossing was het gevolg, hoewel de heide bij Hoog Buurlo gelukkig intact is gebleven.

Nieuwe schaapskooi
We zijn wat verder de heide op gelopen. De schaapskudde van Hoog Buurlo loopt lekker te grazen. De Veluwse heideschapen zijn eigendom van Staatsbosbeheer. De al wat oudere lammeren rennen vrolijk achter elkaar aan. Ze zijn grappig om te zien, zo ongeschoren met hun dikke volle staarten. De Mechelse herdershond krijgt opdrachten van de schaapsherder. Op diens sein rent hij om de kudde heen en drijft ze daarheen waar de herder wil.
De hond heeft in feite meer oog voor de herder dan voor de schapen. Met gemak leidt hij de kudde vanaf de heide naar de schapendrift, ofwel het pad dat werd/wordt gebruikt om de schapen in de ochtend van de schaapskooi naar de heidevelden te leiden en in de avond weer terug. De kudde loopt nu door de brede schapendrift, schouder aan schouder is het één grote massa schaap. Honderden pootafdrukken blijven achter in de modder. Het is voor de hond een fluitje van een cent om de kudde vanuit de schapendrift weer binnen de omheining van het weiland te dirigeren.
Hoog Buurlo heeft altijd twee schaapskooien gehad. De kooi die in de jaren zestig is gebouwd, is in juni dit jaar afgebroken. De kooi was niet veilig genoeg meer. Daarom verbleven de schapen al enkele jaren in een bijgebouw in Radio Kootwijk. De nieuwe schaapskooi zal waarschijnlijk eind 2008 in gebruik worden genomen. Dan zijn er weer twee schaapskooien in Hoog Buurlo

Eekschillers
Aan de oostkant van de schapendrift ligt een wildwal, die behalve het wild ook de schapen ervan weerhield op de akkers aan de andere kant te komen. Wildwallen werden over het algemeen door verscheidene boeren of buurtschappen beheerd. Bij toerbeurt bemanden ze de wal en verjoegen ze de reeën, wilde zwijnen en edelherten, met behulp van ketelmuziek en fakkels. Van de oorspronkelijk 1950 meter wildwal om Hoog Buurlo heen, die hoofdzakelijk was begroeid met eikenhakhout, is nog 1600 meter te zien. Staatsbosbeheer wil de wildwal als cultuurhistorisch element in het landschap herstellen.
Het eikenhakhout was destijds ook een belangrijke inkomstenbron, naast de opbrengst van de akkers. De schors (eek genoemd) werd gebruikt als looistof in de leerindustrie. In mei of juni werd de schors losgeklopt van de stam. De takkenbossen en stammetjes werden als brandhout gebruikt, door onder anderen de bakkers in Apeldoorn. Rijkere bakkers kregen de takken zonder loof; deze brandden feller. De armere bakkers moesten het doen met de takken met loof.
De oogst van het eikenhakhout was een familieaangelegenheid. Dan woonden de families in eekschillershutten (eenvoudige houten hutten, afgedekt met takken en plaggen) aan de rand van het eikenhakhoutperceel. Deze hutten hebben ook in Hoog Buurlo gestaan. Helaas zijn daarvan geen sporen meer te vinden, maar van het eikenhakhout is nog zon 65 hectare over. De stobben mochten, toen het eikenhakhout niet meer rendabel was, uitgroeien tot de spaartelgenbossen van nu. Staatsbosbeheer wil de eikenhakhoutcultuur herintroduceren.

Boommarter
Naast de eik is er nog een boom die Hoog Buurlo bijzonder maakt׃ de beuk. Hoog Buurlo is letterlijk omgeven door prachtige beuken. Om de kleine Veluwse enclave ligt een cirkelvormige beukenlaan, die oorspronkelijk uit maar liefst 4300 beuken bestond. De beukenlaan is aangelegd omstreeks 1850. Omdat in 1849 Baron van Verschuer eigenaar werd van Hoog Buurlo, wordt aangenomen dat hij opdracht heeft gegeven tot de aanleg van de laan.
De reden hiervan is niet helemaal duidelijk, waarschijnlijk had het te maken met de brandveiligheid van het gebied. Hoog Buurlo was omgeven door heidevelden en heidebranden kwamen geregeld voor. Omdat de ondergrond onder beuken kaal is, zou dat ervoor zorgen dat een eventuele brand minder snel zou overslaan naar de bossen van Hoog Buurlo. Maar evengoed kan de aanleg te maken hebben gehad met een stukje statusvertoon. Iemand die een laan van maar liefst 4300 beuken kan laten aanleggen, is een vermogend mens. Hoe dan ook, de beuken, die vaak in rijen van twee of drie bomen dik langs de lanen staan, bieden een prachtige aanblik op Hoog Buurlo.
En dat niet alleen, ze bieden ook woonruimte aan tal van spechten die er dankbaar hun nest in hakken. De boommarter maakt weer gebruik van de niet bewoonde zwarte-spechtennesten. Tijdens een wandeling in het bosgebied achter Hoog Buurlo komen we zomaar een boommarter tegen. Op de hun zo eigen manier hupt het jonge exemplaar vlak voor ons net een heuveltje over.
Ook de bunzing en de das hebben hier een leefgebied, evenals reeën, edelherten, vossen en wilde zwijnen. Tijdens een wandeling zullen we deze dieren misschien niet zo snel tegenkomen, maar kunnen we wel genieten van de vele vogels. Geregeld horen we de roep van een zwarte specht of het alarm van een boomklever. De rijkdom aan vogels zal nog toenemen na het herintroduceren van het eikenhakhout, dat struweelminnende vogels aantrekt. Ook verwacht men dan een toename van het aantal vlinders.

Als in 1900...
Staatsbosbeheer heeft ook nog de reconstructie van de oude wildwallen en het herstellen van de schapendrift op het programma staan. Ook worden de oude beukenlanen aangepakt; oude bomen worden vervangen door jonge aanplant. Eind dit jaar ziet Hoog Buurlo er dan weer uit als in het jaar 1900.
Eigenlijk is dat nu ook al wel het geval. De akkers en de weilanden hebben nog dezelfde vorm als 300 jaar geleden. Nog altijd staan er twee boerderijtjes, zijn er de prachtige heide, de schaapskudde met de schaapherder, de schaapskooi(en), de schapendrift, de eikenhakhoutbossen, de oude beukenlanen, de wildwallen, de weilanden en de akkers.
Hoog Buurlo is een prachtig stukje cultuurhistorie dat de benaming landschapsparel én uw bezoek meer dan waard is. Veel natuur- en cultuurplezier!

www.gemi.nu

Wandelen
Staatsbosbeheer heeft een aantal wandelingen uitgezet in Hoog Buurlo, die in lengte variëren. Ze staan vermeld op het informatiebord dat u bij de parkeerplaats aan het einde van de Hoog Buurlose weg vindt. Bijna het hele jaar door (tussen 9.00 en 15.00 uur, behalve op maandag en zaterdag) worden de schapen geweid op de heide rond Hoog Buurlo. Rond 15.00 uur worden de schapen vanaf de heide over de schapendrift teruggebracht. Heel leuk om eens te zien.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen