Het leven van de grienduilen

De natuurliefhebber woont aan de Vissersdijk, het oudste stukje Werkendam. Bijna had hij zijn geliefde stekje verlaten omdat hij in verband met een andere baan moest verhuizen. Toen dat op het laatste moment niet doorging, bleef hij de omgeving trouw.
„Mijn vader handelde in kolen, olie en gas. Ik heb enige tijd als onderhoudsman en kolensjouwer bij hem gewerkt, maar na mijn diensttijd kon ik gemist worden. Er stond inmiddels een opzakmachine en er was voor mij geen werk. Ik heb toen dit pand gekocht, vakdiploma's op het terrein van de dierenspeciaalzaak gehaald en ben hier voor mezelf begonnen.
Vele jaren is Kieboom vrijgezel. „Toen ik op mn 39e trouwde, was het moeilijk om op deze plaats, relatief ver van het centrum, de kost te verdienen. Ik was toen al gestopt met de dierenspeciaalzaak en overgestapt op de hengelsport. Hij is een tijdlang lijnmachinist en werkt voor een uitzendbureau. „Ik kwam aan de lopende band terecht en daar heb ik rugproblemen gekregen. Twaalf jaar geleden wordt hij afgekeurd.
Kieboom komt daarna nog vaker in de Biesbosch. Tot dit voorjaar is hij vrijwilliger op pontje Steur, het door de gemeente in het leven geroepen voetpontje dat in het voorjaar en de zomer wandelaars en fietsers in de Biesbosch overzet. „Ik was een van de vrijwilligers op de pont, maar ook coördinator. Hij is ermee gestopt in verband met een ernstige ziekte van zijn oudste dochter, die nog thuis woont. „Dat gaat voor.

Laatste kwak
Als jongetje gaat Leen vaak na schooltijd naar de Biesbosch. „Ik zwierf daar eigenlijk altijd in de polders rond. Op zoek naar plantjes, vogeltjes en visjes. De belangstelling voor de natuur is me door mijn ouders bijgebracht. Mijn vader was een echt natuurmens, een vogelaar ook. Ik zat nog op de lagere school toen ik een Agfa Klak kocht, een toestelletje dat ik tot op de draad toe heb versleten. Later komt er een spiegelreflexcamera voor in de plaats. De laatste jaren legt Kieboom de natuur en de plaats van de mens daarin met een digitale camera vast.
Hij fotografeert graag, maar zijn belangstelling voor de natuur staat voorop. „Ik wil altijd eerst de natuur beleven, dan fotografeer ik pas. Op de wijze zoals ik het zie. Jarenlang heeft hij ook een eigen boot, waarmee hij het natuurgebied in trekt.
Kiebooms fotografie komt vooral op gang in de jaren zeventig. „Ik heb nog net de tijd voor de afsluiting van het Haringvliet vastgelegd. Toen was het verschil tussen eb en vloed op sommige plaatsen nog bijna twee meter. Dat gaf een dynamiek, geweldig. Die enorme kracht van het water moet je beleven.
De verandering als gevolg van de afsluiting is groot. De toe- en afvoer van vers water naar het in 1421 tijdens de St. Elizabethsvloed ontstane natuurgebied komt vrijwel stil te liggen. „In enkele jaren ontstond er een heel andere vegetatie, de grienden groeiden veel harder en sommige diersoorten verdwenen. Ik heb sindsdien de kwak, een reigerachtige vogel, nooit meer gezien.

Gevangen Duitsers
Leen Kieboom ziet ook met eigen ogen het aantal Biesboschwerkers steeds verder afnemen. Rietsnijders ruimen het veld omdat de vraag naar riet afneemt, hetzelfde geldt voor de griendwerkers. En beroepsvissers zijn er bijna ook niet meer. Hij toont een tijdens een van de Werkendamse Havendagen gemaakte foto van een groot aantal oude zalmschouwen. „Zo was het vroeger. Dan vertrok een sliert vissers met hun fuiken en netten naar de Biesbosch. Soms vingen ze een steur, dat was dan dé vangst. Die was te groot om op te laden. De steur werd aan de zijkant van hun boot gebonden.
Leen kent de tientallen Biesboschwerkers („het is nu nog maar een handjevol), evenals de medewerkers van Staatsbosbeheer die zich beroepsmatig in het gebied ophouden. Ook de griendwerkers en rietsnijders zijn in die tijd dagenlang van huis. Hij verblijft bij sommigen dagenlang in hun keet of piepkleine voorondertje en legt hun bezigheden op de gevoelige plaat vast. „Als het een dag regende, kroop je in het vooronder van een rietaak. Dan ging het potkacheltje aan en kwamen de verhalen los. Dan was de dag om voor je het wist. Tijdens hun werk blijft hij op de achtergrond. „Vroeger telde iedere minuut, je mocht hen niet lastigvallen.
De Werkendammer blijft al die jaren wekelijks de polders en grienden bezoeken. „Iedere vrije dag. Op een gegeven moment miste men mij als ik een keer niet kwam opdagen.
Zijn albums tellen duizenden fotos. In de collectie bevinden zich bijzondere en ook waardevolle exemplaren. Hij vist uit de stapels een foto van het bootje waarmee in de Tweede Wereldoorlog de veerdienst over de Amer werd onderhouden. „Ik trof het begin jaren zeventig in de Biesbosch. Toen was het nog in prima staat. Het bootje was eigendom van Vos, die in de oorlog connecties had met het verzet. Vanaf deze plek vertrokken ook de crossers. Vos moest vluchtende Duitsers overzetten, maar maakte hen wijs dat er beslist niet meer dan twee per keer mee mochten. Anders zou het bootje op de rivier vergaan. Die Duitsers zijn toen verschillende malen overmeesterd en op een eiland gevangen gezet. Hij heeft het bootje, nadat hij het fotografeerde, nooit meer gezien. „Niemand weet waar het gebleven is.
Het beroep van de Biesboschwerker boeide hem. „Ik heb ook een van de laatste pejeschippers (bieten, AE), Basje Boogers, op de foto gezet. Hij leefde in de roef van zijn scheepje. Het was midden in de winter, de gasfles was bevroren. Als hij koffie zette, ging hij eerst bonen malen. Letterlijk alles in die hut was pikzwart.

Grienduilen
Kieboom voelt zich sterk aangetrokken tot het oude Biesboschlandschap, maar beseft dat die omgeving door mensen is gemaakt. „De grienden lagen er vroeger netjes bij. Alles was heel ordelijk met akkers, kreken, duikerputten, kortom mooi en goed. Ook waterbouwkundig zat het perfect in elkaar. Een bekende waterbouwkundige heeft eens gezegd dat het Nederlandse systeem door de grienduilen - zo werden de Biesboschwerkers genoemd - is ontworpen.
Hij denkt even na over de vraag of het minder is geworden als gevolg van de verruiging na 1970. „De dynamiek is eruit, maar voor de natuurliefhebber zijn er veel nieuwe dingen bij gekomen. Ook vogels en andere dieren, je hebt soms het idee van een jungle.
Het water heeft op hem de meeste aantrekkingskracht. „Ik ben op ruigte sneller uitgekeken en vind de grote vlaktes in de omgeving van de Vischplaat en de Deenenplaat mooier. Daar is tegenwoordig de Kleine Noordwaard bij gekomen.
Een deel van zijn fotos is op dia gezet en omgewerkt tot een serie. „Ik ben nog steeds van plan om alles te digitaliseren en te ordenen, maar het is er nog niet van gekomen. Ik wil ook graag een powerpointpresentatie maken. Om de belevenissen nog eens na te mogen genieten en daar anderen deelgenoot van te kunnen maken. Misschien dat het voor sommigen een aanzet zal zijn om eens met open ogen en oren de natuur in te gaan, want het lijkt erop dat steeds meer mensen vervreemden van de natuur. Dat is jammer.
Nog steeds vindt hij het „lang duren als hij een week niet in de Biesbosch is geweest. Zijn bootje heeft Kieboom niet meer, maar met de fiets en ook te voet zijn veel plaatsen bereikbaar. „Een paar jaar geleden had ik een dubbele beenbreuk, toen heb ik het gevoeld wat het betekende om een tijd niet de natuur in te kunnen. Toen ik weer wat mocht lopen, voelde ik me net een gevangen vogeltje dat werd losgelaten. Ik heb mijn verrekijker en fototoestel gepakt, mijn stokken op de fiets gelegd en ben weggegaan. Ik heb direct een rondje van 25 kilometer gemaakt...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen