Opperrabbijn Jacobs: „Alleen het traditionele jodendom trotseert de eeuwen”

De imposante boekenkast in de woonkamer is vrijwel geheel gevuld met joodse geschriften. Aan de wanden hangen fotos van joodse geleerden. Toch wil opperrabbijn Binyomin Jacobs niet als orthodox worden getypeerd. „Dat vind ik een ongelukkige term. Ik spreek over traditioneel jodendom. Daarbinnen heb je mensen die orthodox traditioneel zijn, daar reken ik mezelf toe, en mensen die liberaal traditioneel zijn.
Met de laatste categorie doelt hij op de randkerkelijke leden van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap of Joden die bij geen enkele gemeente zijn aangesloten. „Mensen die mijn visie op het jodendom delen, maar er zelf weinig aan doen. In mijn ressort, dat alle gemeenten buiten Amsterdam, Den Haag en Rotterdam omvat, is zon negentig procent liberaal traditioneel. Er zijn er die je gedurende het jaar nooit in de synagoge ziet, maar tijdens de vakantie in het buitenland gaan ze op sjabbat juist wel naar de sjoel. Na terugkeer komen ze me dat enthousiast vertellen.
Die paradoxale houding komt voort uit het fenomeen dat een Jood altijd Jood blijft, of hij zich nu wel aan de joodse wetten houdt of niet. Zelfs Joden die beweren niets meer met hun achtergrond te hebben, blijven joods. Ik maak het mee dat ze me langdurig en heel heftig staan uit te leggen waarom ze niet met me willen spreken.

Stromingen
De geestelijke leider van het Inter Provinciaal Opper Rabbinaat heeft grote moeite met de ideologie van het reform-jodendom. „Het traditionele jodendom bestaat van oudsher uit stromingen, maar daartussen zijn geen dogmatische verschillen. Ze erkennen allemaal de goddelijkheid van de Bijbel en van de mondelinge traditie, vastgelegd in de Talmoed. Het verschil ligt meer in de beleving.
Het reform-jodendom beschouwt de mondelinge leer daarentegen als tijdgebonden en de Tenach, de Bijbel, als richtinggevend maar niet onfeilbaar. Het laat zich leiden door eigen verstand en geweten. Dat is uiteraard ieders goed recht, maar daarmee verlaat je het traditionele jodendom. In zekere zin staat het traditionele jodendom dichter bij het orthodoxe christendom, dat ook de goddelijkheid van de Bijbel erkent. Het grote verschilpunt blijft natuurlijk het Nieuwe Testament.
Jacobs benadrukt dat hij niet oordeelt over de kwaliteit van reform-joden of over hun joodse status. „Overal zijn goede en minder goede mensen, dat staat los van de geloofsgemeenschap waartoe je behoort. In het jodendom is het ook niet zo dat het onderhouden van de wetten gelijk staat met goed-zijn en het overtreden van de wetten je per se tot een zondaar maakt. Het gaat meer om de inzet en inspanning. Kosjer eten in Jeruzalem is goed, maar geen prestatie. Kosjer eten in Schin op Geul toont inzet en overgave. Dat neemt echter niet weg dat er vaste maatstaven zijn.
Binnen het brede palet van het traditionele jodendom heeft de opperrabbijn een prominente plaats binnen het Lubavitscher Chassidisme, dat een open houding combineert met een mystieke inslag. „Andere stromingen zijn heel praktisch, of juist heel intellectueel van aard. Ze bijten elkaar niet. Je moet het zien als een gezin van kinderen met dezelfde ouders, maar de een legt de nadruk meer hierop, de ander meer daarop. Kies je voor een mystieke stroming, dan moet je wel weten wat je doet. Vandaag studeren veel joden en niet-joden kabbala voor beginners. Dat is net zoiets als hogere wiskunde voor mensen die niet kunnen tellen.

Geen huwelijkspartner
Wereldwijd is er een sterke groei van de strikte stromingen binnen het jodendom. „De Talmoedhogescholen in Israël, Amerika en Frankrijk voor mensen die op latere leeftijd religieus zijn geworden, puilen uit. Je ziet helaas meer en meer een verdeling tussen extreem religieus en extreem niet-religieus. De middengroep, die zich binnen het kader van de Halacha zo veel mogelijk aanpast, wordt steeds kleiner. Die ontwikkeling is er overigens niet alleen binnen het jodendom.
Het probleem voor Nederlandse joden die strikt joods willen gaan leven, is de beperkte omvang van de groep. „In Amsterdam heb je nog iets van een traditioneel joodse gemeenschap, daarbuiten sporadisch. Ik werk voornamelijk in de provincie; iemand die daar echt joods wil gaan leven, zal zich grote inspanning moeten getroosten. Het kán wel. Waar een wil is, is een weg. De Thora is niet gegeven in een metropool van joods leven, maar in een woestijn!
Toch zie je vaak dat mensen in de provincie die de weg naar hun jodendom hebben teruggevonden naar Amsterdam verhuizen of Nederland inruilen voor Londen of Manchester. Veel vaker nog emigreren ze naar Israël. Dat is de reden waarom het traditionele jodendom in Nederland niet groeit. Ik ben bestuurslid van het Cheider, de orthodox joodse school in Amsterdam. Veel oud-leerlingen trekken weg omdat ze hier geen huwelijkspartner kunnen vinden. Van onze kinderen, die allemaal op het Cheider hebben gezeten, woont er momenteel nog maar één in Nederland. Mijn hoop is dat een aantal van hen na vervolgstudie in het buitenland de joodse gemeenschap in Nederland zal komen versterken.

Terughoudend
Wenden seculiere joden zich weer tot het traditionele jodendom, dan is Jacobs daar niet altijd onverdeeld gelukkig mee. „Een paar weken geleden kreeg ik een telefoontje van een hoogleraar die niet-joods getrouwd is, dus niet-joodse kinderen heeft. In zijn laatste jaren wil hij weer joods gaan leven. Dat is een heel ingrijpende beslissing, met grote consequenties: kosjer eten, sjabbat houden, noem maar op. Het is de vraag of de omgeving dat ook wil. Vaak levert het spanningen op. Daarin probeer ik mensen te adviseren. Het is niet de bedoeling dat door die keuze gezinnen kapot gaan.
Om dezelfde reden is de opperrabbijn zeer terughoudend als niet-joden joods willen worden. „We krijgen zon twee aanmeldingen per week. Vaak van mensen die het licht hebben gezien, na tig andere lichten. Meer dan eens wil pa wel maar ma niet, of omgekeerd. Het komt voor dat ze zelfs willen scheiden om joods te kunnen worden. Daar werken we dus niet aan mee. We zijn er niet om huwelijken stuk te maken.
Incidenteel treden van huis uit protestantse echtparen toe tot het jodendom, na vervulling van alle rabbinale voorschriften. Veel groter is de groep die een aantal joodse gebruiken gaat verbinden aan de eigen christelijke traditie. „Prima, vindt Jacobs, „maar met jodendom heeft dat weinig van doen. Meestal slaapt het na een tijdje ook weer in. Als je de geschiedenis van het jodendom bestudeert, zie je in de loop der tijden tal van afsplitsingen ontstaan en weer verdwijnen. Alleen het traditionele jodendom, gebaseerd op de door God gegeven Thora en Talmoed, weet de eeuwen te trotseren.''
 

Een uitgebreide versie en meer foto’s staan op www.terdege.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen