Gemeenschap kenmerkt maaltijd in bijbelse tijden

In het Oude Testament
Maaltijden zijn in de Bijbel meer dan zomaar eten nuttigen. Ze overstijgen het ik eet, want ik heb honger. Ze zijn een uitdrukking van de gemeenschap tussen allen die aan de maaltijd deelnemen. Bijzondere gebeurtenissen gaan altijd gepaard met een maaltijd (besnijdenis, elkaar weerzien, verloving, bruiloft, begrafenis).
Heel duidelijk wordt dat bij het sluiten van een verbond (Gen. 26:30, 31:46). Daarbij eet men niet omdat het toevallig etenstijd is, maar omdat in de gemeenschappelijke maaltijd het verbond zichtbaar en tastbaar wordt. Doordat mensen hetzelfde voedsel uit dezelfde schalen eten en dezelfde drank genieten uit bekers die gevuld worden uit dezelfde kruiken, worden de levens van de mensen die samen eten en drinken met elkaar verbonden. De verbondsmaaltijd is een feestelijk samenzijn. Dit aspect van de maaltijd is bij ons nog gebleven bij een huwelijkssluiting. Dat is ook een verbondssluiting. Er is geen huwelijk zonder gemeenschappelijke maaltijd met alle genodigden uit beide families en de vriendenkring! Al etend worden die aan elkaar geklonken.
Als een maaltijd uitdrukking van gemeenschap is, is het logisch om afkeer en vijandschap te verbinden aan het niet samen willen eten. De Egyptenaren vinden het een gruwel om met de Hebreën te eten (Gen. 43:32). Daarom zijn de broers van Jozef erg verbaasd dat ze van de onderkoning van Egypte een maaltijd krijgen. Even verbazingwekkend is dat David een kleinzoon van Saul dagelijks bij zich aan tafel laat eten en dat Elisa de Syrische vijanden een maaltijd laat voorzetten (2 Koningen 6:22,23). Elisa bereikt daarmee dat deze Syriërs het land niet meer binnenvallen. Paulus denkt misschien wel hieraan als hij zegt dat wij onze vijand die honger heeft te eten moeten geven (Rom. 12:20). Zo kunnen we kwaad overwinnen door goed te doen.
Maaltijden zijn soms uitdrukking van de relatie met God. Het Oude Testament vertelt over offermaaltijden. Die worden bij het heiligdom gehouden en bedoelen op een feestelijke manier de onderlinge gemeenschap te versterken. Bij de offermaaltijd wordt ook de gemeenschap met God gezocht. Elkana aanbidt God, hij offert en eet met zijn gezin (1 Sam. 1). Andere families kunnen dat tegelijkertijd doen, zodat er een heel gezelschap is. De mensen eten en drinken voor het aangezicht van de HEERE (Deut. 12:7). Ook de maaltijden op de feestdagen, zoals bij het Pascha, zijn uitdrukking van de gemeenschap met elkaar en met God. De maaltijd is ook een beeld voor de gemeenschap met God als de profeten over de toekomst spreken. Op de dag van het gericht zal God op de berg Sion een vreugdemaal aanrichten. Daarin mogen zelfs de volken delen (Jes. 25:6)!

In het Nieuwe Testament
In de tijd van Jezus omwandeling op aarde is er in de joodse wereld de (klooster)gemeenschap van Qumran. De mensen daar eten samen, lofprijzen samen en beraadslagen samen, in deze volgorde. De tafelgemeenschap is er echter pas voor hen die een lange voorbereidingstijd goed hebben doorstaan. Leden van de gemeenschap die zondigen, worden uitgesloten van de gemeenschappelijke maaltijd. Met andere woorden: maaltijd houden is gemeenschap uitoefenen en dat doe je niet met iedereen. Dat laatste beseffen de farizeeërs en andere Joden ook. Daarom mijden ze maaltijden met tollenaren en andere zondaren.
Ook in het optreden van de Heere Jezus neemt de maaltijd een grote plaats in. Hij eet af en toe met de farizeeërs. Dat mag je van een rabbi verwachten. Het opzienbarende is echter dat Hij ook met tollenaren en zondaren aan de tafel ligt. Hij laat daarmee zien met wie Hij het leven wil delen. Jezus roept zijn volgelingen ook op om geen vrienden en broeders op de maaltijden uit te nodigen, maar armen, verminkten, kreupelen en blinden! (Lukas 14:12-14)
Christus onderstreept Zijn andere visie op wie gemeenschap met God waard is in de gelijkenis van het koninklijke bruiloftsmaal. De eerste genodigden – de vromen, de vrienden – laten het afweten. Daarna wordt iedere zwerver uitgenodigd om aan de maaltijd deel te nemen. Het verschil met Qumran en de farizeeërs is daarmee duidelijk: bij hen verdien je de tafelgemeenschap, bij God is zij genade.
De Heere Jezus laat bij de spijziging van de 5000 mensen zien dat Hij als de Messias de maaltijd van Gods eindtijd verstrekt. Het is niet toevallig dat de evangelisten daarbij woorden gebruiken die later bij het Heilig Avondmaal ook gebruikt worden: als Hij het voedsel genomen had, zegende Hij en brak Hij en gaf Hij brood en vis aan de mensen (Markus 6:41).
Rondom kruis en opstanding wordt weer enige keren verteld dat Jezus en Zijn discipelen samen eten. Christus stelt bij de paschamaaltijd in dat zijn discipelen die voortaan tot Zijn gedachtenis moeten houden. De ontmoeting met de Emmaüsgangers loopt ook uit op een maaltijd. Johannes vertelt dat Jezus het middagmaal gebruikt met de discipelen aan de oever van het meer van Tiberias. Een groot deel van het Evangelie wordt zo verwoord en verbeeld tijdens maaltijden.

In de christelijke gemeente
Zoals Egyptenaren niet met Hebreën wensen te eten, zo willen Joden niet met Romeinen eten. Daarmee verontreinigen ze zichzelf. De christelijke gemeente moet leren dat joodse reinheidswetten omtrent het voedsel afgeschaft zijn (Hand. 10, 15) en niet meer in de weg staan in het contact met heidenen. Ze moet ook leren dat de gemeenschap die God schenkt op genade berust en dus voor vriend en vijand is.
De eerste christengemeente komt in Jeruzalem vaak bij elkaar. De mensen breken het brood en eten samen en prijzen God (Hand. 2:46). Daarmee zien wij het gebruik ontstaan dat de christenen met regelmaat het Heilig Avondmaal vieren om de dood en opstanding van Christus te gedenken en gemeenschap met Hem te beoefenen. Tegelijkertijd willen ze daarmee de onderlinge gemeenschap versterken. Daarom nuttigen ze daarbij ook een gezamenlijke maaltijd, het zogenoemde liefdemaal. Rijk en arm, man en vrouw, slaaf en vrije, Jood en heiden mogen eraan deelnemen. Paulus schrijft over misstanden in Korinthe. Daar delen de mensen het eten voor de gemeenschappelijke maaltijd niet. Er zijn mensen die zich thuis al vol gegeten hebben en daarom niets mee te delen hebben aan de armen. Deze manier van eten en drinken is onwaardig, dat is liefdeloos. Je kunt geen gemeenschap met Christus hebben als je geen gemeenschap met elkaar hebt (1 Kor. 11:17-34)

Welke vragen kunnen we onszelf stellen vanuit het korte overzicht over de maaltijd in de Bijbel?
- Eten en drinken zijn een geschenk van God. Bovendien mag bij een maaltijd iets van gemeenschap met God merkbaar zijn. Welke plaats hebben gebed, bijbellezen, zingen aan tafel en hoe worden de kinderen daarbij betrokken?
- Zijn onze maaltijden uitdrukking van gemeenschap (van gezin en familie)? Hoe dan? Wat zijn de stoorzenders daarvan en hoe gaan we daarmee om?
- Wie bieden wij (buiten gezin en familie) onze tafelgemeenschap aan? Zijn wij daarin navolgers van de Heere Jezus? Zijn wij gastvrij? Bieden wij onze vijand een maaltijd aan? Waarom wel of niet?
- Eten wij als (kringen binnen de) christelijke gemeente wel eens met elkaar? Waarom zouden we dat wel of niet doen?
- Welke consequenties trekken wij uit de viering van het Heilig Avondmaal voor de omgang met elkaar in de gemeente? Welke consequenties trekken we uit de viering van het Heilig Avondmaal voor de eerlijke verdeling van voedsel tussen armen en rijken?

Geschenk van God
De mensen moeten hard werken voor het voedsel en maar afwachten hoe vruchtbaar vee, akkers en wijngaarden elk jaar zijn. Juist daarom is het een zegen van God als er dagelijks voedsel genoeg is (Psalm 104:14, 15). Die zegen stemt tot dankbaarheid. Bij de spijsoffers in de tempel hoort de wekelijkse gave aan God van de twaalf toonbroden. Daarmee erkent Israël dat God de bron van voeding en dus van het levensonderhoud is. De eerstelingen van de oogst zijn daarom ook voor de HEERE. Die worden aan Hem gegeven op het Wekenfeest, het latere Pinksterfeest. Ook het Nieuwe Testament zegt dat eten en drinken zegeningen van God zijn (Matth. 6:25-34). Het voedsel nuttigen is alleen daarom al een serieuze zaak!

Hoe ziet de maaltijd eruit?
De maaltijden van de mensen in de tijd van de aartsvaders zijn eenvoudig. Het eten bestaat vooral uit broodkoeken, geitenmelk, kaas, yoghurt en honing. In het land Kanaän gaat de maaltijd meer voorstellen. Na het opstaan eten de mensen vermoedelijk een licht ontbijt van brood met wat vruchten. De middag- en avondmaaltijd bestaan uit platte broden, melk, wijn en alles wat in de tuin, boomgaard of wijngaard groeit (linzen, erwten, bonen, komkommers, granaatappelen, vijgen, druiven, olijven en dergelijke). Men kent ook een stoofpot van groenten. Met stukken brood wordt de groente uit de gemeenschappelijke pan gelepeld. Er wordt zo mogelijk vlees geserveerd. Dat wordt bijna altijd gekookt, soms gebakken of geroosterd. Men zit tijdens het eten gehurkt op matjes op de grond en eet met de vingers. Het eten staat op lage tafels.
De maaltijden van de rijken kennen uiteraard meer gerechten en dranken. Er is bijvoorbeeld meer vlees, vis en gevogelte. De mensen liggen op rustbanken en het voedsel wordt op een bijpassende tafel gezet. Soms is er muziek en zang bij.
De Bijbel zegt op verschillende plaatsen dat de mensen om een zegen over de maaltijd vragen of de dank voorafgaand aan de maaltijd uitspreken (o.a. Matth. 14:19, Hand. 27:35). Deut. 8:10 schrijft voor om dankbaar te zijn voor genoten voedsel. Dat kan uitgelegd worden als een voorschrift om te danken na de maaltijd.
Een gast wordt altijd met veel respect behandeld bij de maaltijd. Hij krijgt een kus ter verwelkoming, water om handen en voeten te wassen. Soms wordt hij gezalfd of krijgt hij een krans. Hij krijgt de ereplaats aan tafel en de grootste portie eten. Voor gasten wordt het gemeste kalf geslacht. Een gast aan tafel is een lid van de familie. Je zet hem altijd een goede maaltijd voor, al arriveert hij midden in de nacht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen