Een winkel dankzij de kerkenraad

Het raam aan de achterzijde van de woonkamer biedt een prachtig uitzicht op de weidse polders die het dorpje nog steeds grotendeels omringen. De grote uitbreidingen van de jaren zestig werden gevolgd door een bouwstop die tientallen jaren de uitbreiding van Benthuizen verhinderde. Het inwonertal van de vroegere woonplaats van ds. Ledeboer schommelt daardoor al decennialang rond de 3200.
Pal achter de woning, die Jacobus Verheul zelf heeft laten bouwen, stroomt het boezemwater, dat buiten het dorp in verbinding staat met de vaarten waaraan zijn voorgeslacht werkzaam was. Hij heeft zich verdiept in de gangen van zijn voorvaderen. „Rond 1700 kwam de eerste Verheul van Hilligersberg naar Benthuizen. Die werd in de polder watermolenaar.”
Dat gold ook voor zijn opa. „Hij kwam echter op 27-jarige leeftijd te overlijden. Toen werd mijn oma in 1925 door de kerkenraad een woning in het dorp aangeboden.”
Die woning was het huis waarin een eeuw eerder ds. Ledeboer had gewoond, op het terrein van de kerk, die toen letterlijk achter allerlei omliggende gebouwen schuilging. Het leverde Verheuls oma en haar kinderen niet alleen onderdak, maar ook een inkomen op.
Tot de woning behoorde een kruideniersbedrijfje, waarin allerhande waar werd aangeboden.

Gunnen
Benthuizen telde in die tijd slechts een dikke duizend inwoners en zes of zeven kruidenierswinkeltjes. „Men gunde elkaar zijn nering. Bij de een kocht je zeeppoeder, bij de ander brood en bij een derde weer wat anders.”
Verheuls vader Jan interesseerde zich al jong voor de zaak. „Hij had een sterke drang om zijn moeder te helpen en ontwikkelde in 1938 op 18-jarige leeftijd een plan voor een nieuwe winkel. „Met twee toonbanken en granieten vloeren in twee kleuren. Dat was heel modern in die tijd.” Vanaf dat moment had kruideniersbedrijf irma Wed. Jac. Verheul en zn. een dominante plek in de omgeving.
De kleinschaligheid overheerste. „De eerste winkelruimte was nauwelijks drie bij vier meter. In 1938 had mijn oma de beschikking over ongeveer 40 vierkante meter. Ter vergelijking: de huidige supermarkt is 630 vierkante meter.”
Verheul vertelt dat zijn vader na schooltijd op de iets in de omgeving aan de deur lessen karnemelkse pap verkocht. „Dan ging hij eerst de besteling opnemen en bracht ze later rond. Met de lessen bungelend aan het stuur. Dat is ook wel eens misgegaan...”

Pudding
Onder leiding van vader Jan breidden de activiteiten zich gestaag uit. Hij opende ilialen van het kruideniersbedrijf in onder meer Boskoop, Zoetermeer en Berkel. Tijdens de oorlogsjaren kocht de Benthuizenaar in Groningen partijen zetmeel op. Hij voegde er kleur- en smaakstofen aan toe en had zo een eigen puddingfabriekje. Dat stond in Zoetermeer. „Het groeide uit tot een landelijk dekkend systeem met zelfs De Bijenkorf en V&D als klant. Omwonenden waren er later niet zo blij mee, want de pers voor sacharinepilletjes, een soort zoetstof, draaide 24 uur per dag.”
Stopten de puddingactiviteiten in 1947, op weekmarkten was kruidenier Verheul tot in de jaren zestig actief.
„Van fabrikanten kocht vader levensmiddelen. Die werden om de gewenste omzet te behalen op de markten in Zoetermeer, Leidschendam, Krimpen aan den IJssel, Capelle aan den IJssel, Pijnacker en Woerden verkocht.”
Jac. Verheul - om verwarring met zijn vader te voorkomen, mat hij zich op papier de afkorting Jac aan - kwam na het behalen van zijn mulodiploma in het bedrijf. Het kruideniersbedrijf veranderde al spoedig in een supermarkt, toen de nabijgelegen kleuterschool kon worden betrokken. Verheul herinnert het zich als de dag van gisteren. „We waren de eerste en enige zaak in de wijde omgeving die overstapte op zelfbediening. Zelfs in Zoetermeer waren er alleen nog maar handbediende winkeltjes.”

Verhuizing
Toen zijn vader op 59-jarige leeftijd onverwacht overleed, stond Koos - hij was zes jaar getrouwd - er alleen voor. Hij bouwde de weekmarktactiviteiten, die steeds minder opleverden, en de ilialen in omliggende plaatsen geleidelijk af. „Ik heb me geheel gericht op de supermarkt hier in het dorp. Ik wist hoe oma kon beginnen dankzij het meedenken van de kerkenraad. Er is daarom altijd een bijzondere band met de kerk gebleven. Ik heb dit altijd gezien als de plaats die de Heere me gegeven heeft en heb daarom nooit naar een andere plek gezocht. Als ik had willen bouwen aan een supermarktconcern, had ik natuurlijk niet in Benthuizen moeten blijven.”
Vele jaren bleef de supermarkt deel uitmaken van het hoekje waar het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente en de School met de Bijbel gevestigd waren. In 1991 verhuisde supermarkt Verheul naar het winkelcentrum, dat was gebouwd op de rand van het oude en het nieuwe dorp. „Ik was lid van een coöperatieve inkoopvereniging, de voorloper van de Coöp. Door een meningsverschil keek ik, met enkele andere collega’s, om naar een andere organisatie. Dat werd Sperwer, verantwoordelijk voor de Plusformule. Plus was toen echter al gevestigd in het winkelcentrum. Het was de opeenvolgende supermarktondernemers op die plek echter nooit gelukt om een goed en rendabel bedrijf neer te zetten. De collega van de Plus heeft toen de ruimte aan mij overgedaan.”
De ruimte die Verheul in het oude dorp achterliet, verkocht hij aan de kerk. Die verbouwde dat tot zalencentrum.

Oranje
Nog steeds verkoopt Verheul onder de naam Plus. „Die formule is de voorbije jaren gegroeid van 125 naar circa 280 supermarkten.” Dat maakt het voor een winkeleigenaar met principes niet altijd even gemakkelijk. Regelmatig worden acties georganiseerd met voetballers en mensen uit de showbusiness. „We hebben de afspraak de winkel zo sober mogelijk te houden en bijvoorbeeld niet helemaal oranje te kleuren. Bepaalde uitingen kun je echter niet van de algemene folder weren. Omdat dit soort acties zich ook bij andere organisaties voordoen, zijn er geen alternatieven.”

Het kan ook gunstig uitpakken. „Zo was er in 2011 een soort disco-actie. Voor de enkele ondernemers die daaraan niet actief wilden deelnemen, was er een oplossing in het sparen van een soort kliksysteem bedacht. Door de tsunami was heel veel materiaal van de disco-actie niet leverbaar, de kliks daarentegen wel. Dat liep toen als een trein.”
Vooral het bezit van een eigen winkelpand is van belang om binnen de organisatie een krachtige stem te laten horen, zo is zijn ervaring. „Heb je dat niet, dan moet je veel meer accepteren.”

Zware periode
In 1976 werd Verheul tot diaken gekozen. Hij is dat nog steeds. Zijn activiteiten in de supermarkt bouwt hij momenteel af. De vierde generatie heeft zijn intrede gedaan. Een dochter is verantwoordelijk voor de versafdeling, een zoon bedrijfsleider. „Ik werk nog één dag per week en val soms in.”
Hij en zijn vrouw kregen twaalf kinderen. „Daar zijn er nog elf van in leven. Marieke was er één van een tweeling. Ze werd in 1988 geboren en werd maar drie weken oud. Dat was een zware periode, je zag het kind als het ware worstelen met de dood. Aan de andere kant was het toch een bijzondere tijd. De weg die de Heere met je gaat, kan moeilijk en verdrietig, maar tegelijkertijd goed zijn.”
Verheul was door zijn werk meestal niet ver van huis.
Maar hij beseft nu pas goed hoe druk hij altijd was. „Met de zaak, het werk voor de kerk en het gezin. Ik ervaar het als een wonder dat onze kinderen proberen te leven uit de normen die ze in het gezin hebben meegekregen. Dat is, na de Heere, toch vooral aan mijn vrouw te danken. Het is om stil van te worden.”
Zijn vrije tijd vult Verheul gedeeltelijk met een speurtocht naar passende melodieën bij gedichten van Revius.
„Ik ben daar een paar jaar geleden mee begonnen. Voor een tachtig geïnteresseerde gasten is onder meer het treurspel Haman ten gehore gebracht. Omdat ik dat combineer met een diner, brengt het ook een paar duizend euro voor een goed doel op.” Hij glundert. „Het is echt prachtig met zoiets bezig te zijn.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen