Puberbrein: werk in uitvoering

Veel ouders zien op tegen de periode dat hun kind in de puberteit komt. Het is de periode waarin je de touwtjes uit handen moet geven, juist wanneer je kind zich risicovoller en moeilijker gaat gedragen. Laat thuiskomen na een feestje, ruzie met vriendinnen, niet kunnen beginnen met huiswerk. Wil je het gedrag van je zoon of dochter een klein beetje begrijpen dan is het goed om te weten welke veranderingen in de hersenen hieraan ten grondslag kunnen liggen. Neuropsycholoog Eveline Crone schreef het boek ‘Het sociale brein van de puber’. Het gaat over zwaaiende puberteitshormonen, omgaan met sociale signalen en het ontstaan van een complexer zelfbeeld.
Pubers zitten midden in de overgang van een kinderbrein naar een volwassen brein. Zoals peuters lopen leren met vallen en opstaan, gaat het bij jongeren ook wel eens mis in het sociale verkeer. Ze moeten een aantal dingen leren die ook volwassenen soms nog hoofdbrekens kosten: is mijn broer echt boos of doet hij alsof (afl ezen van sociale signalen)? Waarom is Anne wel uitgenodigd voor dat feestje en ik niet (voelen van sociale signalen)? Hoe moet ik reageren als mijn moeder weer boos wordt omdat mijn kamer een chaos is (het omgaan met sociale signalen)?

Ander gezicht
Pubers hebben te maken met een aantal grote veranderingen die ervoor zorgen dat het inschatten van emoties op gezichten voor hen een uitdaging wordt. Binnen één of twee jaar tijd zien ze in de spiegel in plaats van een jongens- of meisjesgezicht een mannen- of vrouwengezicht. Bij vrienden, vriendinnen en klasgenoten zien ze eerder of later ook deze verandering. Dat maakt het interpreteren van gezichtsuitdrukkingen lastiger. Neem dan nog het gegeven dat pubers meer oog krijgen voor ‘dubbele’ gevoelens: als je moeder boos is, is ze misschien ook wel in je teleurgesteld. Een puber moet veel oefenen om meer inzicht te krijgen in deze complexe materie. Soms moet het daarvoor eerst een paar keer botsen met vader, moeder, vrienden of klasgenoten.
Hersenonderzoeken hebben uitgewezen dat de reacties op deze ‘botsingen’ bij pubers veel sterker zijn dan bij volwassenen. De hersengebieden waarin emoties tot stand komen zijn in de leeftijd van twaalf tot achttien hypergevoelig. Een afwijzing door klasgenoten na een foute opmerking komt bij pubers keihard aan. Delen van de hersenen die normaal actief worden bij het ervaren van fysieke pijn, worden in zo’n situatie ook actief.
Volwassenen kunnen zo’n afwijzing beter relativeren, bijvoorbeeld met een ‘Ach, moet je horen wie het zegt’.
Voor pubers is dat (nog) niet aan de orde. Zo zullen ze eerder geneigd zijn om zich te voegen naar de groep, ook als de anti-schoolhouding van die groep slechtere cijfers oplevert. Andersom geldt dat acceptatie en het gevoel gewaardeerd te worden bijna euforisch werken op het puberbrein. Vriendschappen en de mening van vrienden zijn dan ook extra belangrijk in deze ‘zoekende’ periode.

Rollenspel
Het omgaan met anderen valt in de puberteit misschien niet mee, ook het omgaan met zichzelf is voor pubers een hele opgave. Qua uiterlijk lijken ze volwassener.
De veranderende verwachtingen die mensen in hun omgeving daardoor van hen hebben, maken pubers vaak onzeker. Pubers denken extreem veel na over zichzelf. Hoe zien anderen mij?
Vooral meisjes rond de leeftijd van vijftien jaar blijken hier vaak over te piekeren. Allerlei kledingstijlen, muziekstijlen en rollen proberen ze uit. Het is een langdurige test welk ‘jasje’ hen het beste past. Daarbij moeten soms ook loyaliteitskeuzes gemaakt worden.
Wil ik mijn ouders pleasen met goede cijfers? Of ga ik ervoor om veel tijd met vrienden door te brengen en vind ik school minder belangrijk?
Wat ook typerend is voor pubers in deze leeftijd is dat ze heel zeker weten een uniek verhaal te hebben. Dit wordt ook wel de ‘personal fable’ genoemd. Volgens hen is niemand in staat te pijlen hoe diep hun verdriet gaat over een vriend die hen in de kou liet staan. Ook mensen die dezelfde ervaring hebben gehad, zullen volgens de jongere nooit kunnen begrijpen wat hij of zij doormaakt. Daardoor kan een puber zich behoorlijk alleen voelen.
De wisselingen in zelfvertrouwen en het steeds veranderende zelfbeeld maken de puberteit een spannende periode voor de jongeren en hun ouders.

Onder invloed
Vaders en moeders kunnen hun best doen om hun kinderen veilig door de puberteit te loodsen. Tegelijk rijst bij de ouders het besef dat ze een stapje terug moeten doen. Vrienden en vriendinnen worden steeds belangrijker. Hun mening doet ertoe wanneer nieuwe schoenen aangeschaft moet worden. De invloed van vrienden is zo groot dat adolescenten meer risico’s gaan nemen met leeftijdgenoten in de buurt. Volwassenen nemen ook meer risico’s wanneer ze samen zijn dan wanneer ze alleen zijn. Maar bij pubers is de invloed van leeftijdgenoten veel groter. In de Verenigde Staten, waar jongeren hun rijbewijs mogen halen als ze zestien zijn, komen ongelukken het vaakst voor als jongeren met hun vrienden in de auto rijden. Tegelijk helpen vrienden ook weer wanneer jongeren zich alleen of buitengesloten voelen. Vervelende opmerkingen of tegenvallers komen minder hard aan wanneer er een vriendenkring om de jongere heen staat.
Eveline Crone heeft in haar boek ‘Het sociale brein van de puber’ de nieuwste inzichten uit hersenonderzoeken gepresenteerd. Het is geen opvoedboek, maar het helpt ouders en leraren wel om pubers beter te begrijpen. En dat is heel wat waard voor jongeren in ontwikkeling.

N.a.v. ‘Het sociale brein van de puber’; Eveline Crone; Uitgeverij Bert Bakker; Amsterdam 2012; ISBN 9789035 136663; €18,95

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen