Kinderen en hartelijkheid zijn medicijnen tegen oud-tisme

Een gezonde zeventiger met een nog compleet gezin is gelukkig te noemen. Een honderdjarige die lichamelijk en psychisch nog goed kan meekomen, is gezegend. Een negentiger echter die aan huis of kamer gebonden is, geen vrouw of man meer heeft, misschien al kinderen verloren heeft en ook nog allerlei lichamelijke gebreken heeft, heeft het gewoon moeilijk.
Autisme is een contactprobleem. Iemand met autisme voelt anderen of situaties of boodschappen niet goed aan en reageert dan ook vaak anders dan mensen verwachten.
In de ouderdom-met-gebreken gaat er ook vaak iets mis op het contactueel niveau. Dat noem ik dan maar met een woordspeling oud-tisme.
De communicatie met ouderen die het moeilijk met zichzelf hebben, wordt moeizaam. Het voorbeeld daarvan bij uitstek is de dementerende oudere. Die heeft een groot gezondheidsprobleem. Die heeft ook een ernstige contactstoornis.
Met de meeste dementerenden is geen gesprek meer te voeren en hun reacties op anderen passen niet bij de werkelijkheid.
We kunnen ook denken aan mensen met hersenletsel, na een infarct of bloeding in het hoofd. Ook zij hebben dikwijls moeite met passende communicatie. Zij kunnen zich niet meer goed uitdrukken. Emotioneel reageren ze anders dan voorheen.
Ook bij andere ouderen sluipt het oud-tisme erin. Het contact met velen van hen wordt kwalitatief minder.

De wereld van de hoogbejaarden wordt steeds kleiner. Hun maatschappelijke en kerkelijke activiteiten zijn gestopt. Hun huis is een kamertje geworden in zorgcentrum of verpleeghuis. In dat kamertje verschrompelt de wereld soms tot hun bed, waarvan ze niet meer afkomen.
Omdat de leefwereld kleiner wordt, zakt de belangstelling voor wat ‘buiten’ gebeurt bij de meeste ouderen weg. Ze raken in zichzelf gekeerd.
Gesprekken gaan ze uit zichzelf niet meer aan.
Telefoongesprekken worden ook steeds korter. Het lukt hen niet meer om belangstelling op te brengen voor anderen en te investeren in hun contacten. Ze zijn er gewoon te moe voor.
Bij sommige ouderen wordt het naar binnen gekeerd zijn versterkt door doofheid of door depressiviteit. Het naar binnen gericht zijn is voor hen automatisch ook op het verleden gericht. Ze voelen wat en wie ze missen. Voor het heden hebben ze vooral zorgen. Zorgen over de gezondheid, de kinderen, de kleinkinderen (als die er zijn).
Is het een wonder dat een deel van de hoogbejaarden niet meer soepel in de omgang is? Ze laten de gesprekken langs zich heen gaan. Ze willen niet meer naar feestjes toe. Ze zitten het liefst op hun stoel of liggen op bed. Als je hen aanspreekt, kunnen ze kort of zelfs korzelig reageren.
Van grappen houden ze al helemaal niet meer. Ze willen niet meer gestimuleerd worden. „Laat me toch met rust!” Als je iets wilt veranderen, reageren ze afwijzend. Als ze zelf iets in hun hoofd hebben, zijn ze eigenwijs als er kritiek op komt.

Mensen met kenmerken van autisme hebben het dikwijls niet gemakkelijk. Op contactueel en emotioneel niveau gaat het een en ander mis.
Daar komt soms bij dat die anderen zich van hen afkeren, want die vinden omgaan met hen moeilijk.
Zoiets zie je ook bij oud-tisme. Veel mensen vinden omgaan met echte ouderen niet leuk. Zelfs kinderen of kleinkinderen laten het na om bij grootouders regelmatig op bezoek te gaan. Als ze al op bezoek gaan, zitten ze er meestal een poosje stilletjes bij en zijn dan weer gauw vertrokken. „Ik zou niet weten waarover ik met mijn oma moet praten!” De wereld van de ouderen wordt daardoor nog stiller. Als oma of opa als iets zou willen zeggen, doet hij of zij dat maar niet meer, want de omgeving stelt toch geen belang meer in hun kleine verhalen.
Mensen van de zorg of een pastor doen hun best om de oudere zo goed mogelijk te ondersteunen.
Ook hen lukt het niet altijd meer om echt goed contact te maken. Dat is ook moeilijk als een oudere mis-communiceert, erg stil is, moppert of klaagt.

Is er een medicijn tegen oud-tisme?
Er zijn er een paar. Helaas werken ze slechts tijdelijk. De eerste is: kleine kinderen. Het gaat niet bij alle ouderen op, maar wel bij veel. Kleine kinderen zijn zo onbevangen in hun uitstraling naar de (on) bekende opa of oma, dat die ervan kan ontdooien. Ze praten en lachen tegen het kleintje en zijn gezellig.
De andere medicijnen liggen op het interpersoonlijke vlak. Hartelijkheid is een medicijn.
Een hartelijke, spontane zorgverlener krijgt beter contact met een in zichzelf gekeerde hoogbejaarde dan een afstandelijke dochter.
Belangstelling stimuleert ook het contact.
Echte belangstelling voor waar de oudere aan denkt, of over piekert, brengen maar heel weinig mensen op. Iedereen is maar druk met zichzelf. Geen wonder dat een oudere steeds stiller wordt. Geduld is een medicijn. Alles gaat traag bij ouderen. Dus ook alle contactuele en communicatieve vaardigheden. Met een beetje geduld is er met veel ouderen wél goed contact mogelijk. Dat geduld kan ook ingezet worden als een oudere weer eens hetzelfde vertelt.
Ik kan het ook anders zeggen. De psalmist spreekt over Gods milde handen en vriendelijke ogen (Psalm 25). De hoogbejaarden hopen elke dag op milde handen, vriendelijke ogen van hen die hen verzorgen. Die verzachten het oud-tisme aanzienlijk.

Ouderdom in de Psalmen

In de Psalmen wordt dubbel gesproken over de ouderdom.
Enerzijds is de ouderdom verbonden met zorgen, verlaten worden door mensen, vermindering van krachten (Psalm 71). In de ouderdom is er veel moeite en verdriet (Psalm 91).
Anderzijds wordt de ouderdom getypeerd als groeien! Dat verbinden wij met de jeugd, maar Psalm 92 koppelt dat ook aan de ouderdom.
Ouderen kunnen groeien als palmbomen, rechtop. Hun lichaam kromt, maar zijzelf worden door God rechtop gehouden. Hun bladeren zijn geen herfstbladeren, maar het zijn groene bladeren. Ze dragen ook nog steeds vrucht. Ze mogen in hun ouderdom met reden verkondigen dat de Heere betrouwbaar is! Als we in onze jeugd ingeënt worden met dat geloofsvertrouwen, zijn we op hoge leeftijd beter bestand tegen oud-tisme!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen