Organist op cursus

René van Zweden en Marien Minnaard zijn zaterdagochtend 22 september al heel vroeg uit Zeeland vertrokken richting cursuslocatie, de Guido de Brès in Rotterdam. René komt uit Oostdijk en doet voor het eerste jaar mee aan de cursus: CKO-1. Met zes eerste jaarcursisten stapt hij in. René is geen kerkorganist, maar heeft wel kerkorgelles. Marien is organist van de Gereformeerde Gemeente in Goes. Hij doet met vier soortgenoten het tweede cursusjaar: CKO-2. Anton Lagerweij, organist van de Hersteld Hervormde Brugkerk in Veenendaal, doet met zes anderen CKO-3. Het afsluitend examen voor CKO-2 noemt hij wel pittig. „De lat ligt behoorlijk hoog. Je moet er echt voor blokken. Maar ik heb er veel van opgestoken.” CKO-4 telt twee cursisten.

Instapniveau

De CKO is in 1995 gestart. Initiatiefnemer, en tevens cursusleider en docent, was Paul Wols. Hij was van 1968 tot 1988 voorzitter van de Vereniging van Organisten der Gereformeerde Gemeenten (VOGG). In 2004 droeg hij het stokje over aan Henk de Gelder.

Vanaf die tijd is hij cursusleider. De Gelder was lange tijd docent orgel en schoolmuziek aan de Guido de Brès.

De cursus is ontstaan uit de praktijk van de examencommissie, een groep deskundigen die vergelijkende examens afneemt voor een organistenbenoeming in een gemeente. De Gelder: „Daarbij laten we een kandidaat een psalmbriefje spelen met in- en uitleidend orgelspel en vanzelfsprekend een koraal met voorspel. Soms scoren kandidaten goed tot zeer goed met in- en uitleidend orgelspel, maar is het begeleiden van het koraal dan weer erg zwak. Op dit punt zagen we een behoorlijke discrepantie, terwijl koraalbegeleiding juist erg zwaar weegt. Zo is het idee voor de CKO ontstaan.”

De cursisten komen van beneden de lijn Rijssen-Staphorst-Zwolle tot en met Zeeuws-Vlaanderen. Voor wie verder naar het noorden woont, is het bijna niet mogelijk om ’s zaterdags om de veertien dagen voor negenen in Rotterdam te zijn. De deelnemers komen uit de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Protestantse Kerk in Nederland of de Hersteld Hervormde Kerk.

Het instapniveau voor de cursus is niet al te hoog. Volgens De Gelder moeten cursisten uit een koraalboek kunnen spelen. „In deze cursus wordt geen orgelles gegeven. In groepsverband wordt stilgestaan bij alle facetten die van belang zijn om bijvoorbeeld in een eredienst als organist goed te kunnen functioneren. Ervaren docenten doceren vakken als algemene muziekleer, solfège, muziekgeschiedenis, koraal- en vrij orgelspel en orgelbouwkunde.”

Tot stichting

Dit jaar is voor het eerst het vak muzieksociologie ingevoerd. Volgens de cursusleider is dit ontstaan omdat er wel eens sprake is van fricties tussen de organist en de kerkenraad of de organist en de gemeente. Hoe daarmee om te gaan?

Musicus Piet den Uijl doceert dit vak voor CKO-1. Muzieksociologie noemt hij een verhaal van structuren, antennes en veranderingen. Anders gezegd: het verklaren van bekende dingen. Wat vinden we goed of wat willen we veranderen? „In de kerk dient alles tot stichting te zijn. Maar wat is dat?” vraagt Den Uijl zich af.

Er komen verschillende organistenreglementen op tafel, waarin de verrichtingen van de organist worden gestructureerd. Het orgelspel dient bijvoorbeeld eenvoudig, sober, eerbiedig, waardig en voor de dienst niet te luid te zijn. Lange voorspelen zijn niet gewenst. In een enkel geval zijn zelfs de Enige Gezangen voor de dienst niet toegestaan. Met het vaak genoemde artikel dat orgelspel „tot eer van God” moet zijn, kan docent Den Uijl niets. De cursisten wisselen tal van ervaringen uit.

Psalmen

Voor dezelfde groep CKO-1 doceert later in de aula beroepsmusicus Arjan Versluis het vak koraalspel. Op de lessenaar staat Psalm 71 uit het koraalboek van George Stam. Afgaand op de tekst van de verschillende coupletten, kun je het koraal op verschillende manieren registreren. Het voorspel is ietwat mysterieus, met een sterk vertellend karakter. Versluis laat het de cursisten beoefenen.

‘De Psalmen’ is het onderwerp dat Hester van der Male, student orgel en muziekwetenschap, vandaag behandelt voor CKO-1. Aan de orde komen Bijbelse gegevens over muziek en het gebruik en misbruik ervan. Henk de Gelder behandelt met de cursisten van CKO-2 de kerktoonsoorten (kerkmodi), onderdeel van de algemene muziekleer. Vandaag gaat het over de dorische en hypodorische kerktoonsoort. Wat is de rusttoon en wat de roeptoon?

Voor de groep van CKO-3 analyseert Hans van Gelder, tot voor kort docent liturgiek en muziekgeschiedenis aan het Rotterdams Conservatorium, Bachs cantate ‘Nun komm, der Heiden Heiland’. Maatsoorten komen in het vak Muziektheorie bij docent Versluis aan de orde.

Ten slotte buigen de zes CKO-3 cursisten zich onder leiding van De Gelder over koraalspel, waarbij ze een kort voorspel (intonatie) dienen te improviseren, gevolgd door de eerste regels van het koraal. „Gericht op het sturen en stuwen van de gemeente”, aldus de cursusleider.

Informatie: Henk C. de Gelder, tel.: 0186-692088; hcdege48@gmail.com; www.kerkenmuziek.nl

Goede romantiek

Liesbeth Martinu-Hol is sinds 2005 organiste van de Gereformeerde Gemeente te Ridderkerk. In 2007 heeft ze CKO-1 en CKO-2 afgerond. Ze is nu ingestroomd in CKO-3. Ze wil zich verder verdiepen in de kerkmuziek. „Ik heb een voorliefde voor goede romantiek.”

Autodidact

Aart in ’t Veld is vier jaar organist van de Gereformeerde Gemeente te Nieuw-Beijerland. Hij doet CKO-2. „Ik wilde graag meer van kerkmuziek begrijpen. Hoe ga je een bepaalde psalm spelen en registreren en past dit voorspel bij deze Psalm?” Aart is autodidact. „Qua techniek heb ik beperkingen, maar met veel oefenen kom je ver.” Hij speelt vaak uit de VOGG-bundels en de muziek van bijvoorbeeld Margreeth de Jong.

Meer achtergrond

Christiaan Bremmer, sinds een halfjaar organist van de Gereformeerde Gemeente in Nederland te Gouda, doet CKO-1. Hij is door zijn kerkenraad benoemd op advies van de examencommissie van de VOGG. „Ik ben de cursus begonnen omdat ik meer theoretische en muziekhistorische achtergrond wil hebben.” Hij noemt zich romanticus en speelt graag muziek van Cor van Dijk.

Improvisatie

Bas Droogendijk speelt sinds 2009 in de gemeenten Maasdam, ’s-Gravendeel en Greup binnen de Protestantse Kerk in Nederland. In CKO-3 bekwaamt hij zich in improvisatie. „In de voorgaande cursusjaren heb ik veel geleerd en het geleerde ook toegepast in de praktijk.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen