Lutherlied

In de komende week zal het in verband met Hervormingsdag in veel kerken weer klinken: ‘Een vaste burcht is onze God’. Goed om even bij dit lied van Luther stil te staan.

Gedacht wordt dat Luther dit lied in 1521 geschreven heeft naar aanleiding van de rijksdag in Worms, waar hij zich voor de keizer moest verantwoorden vanwege zijn reformatorische publicaties. Veel vrienden dachten dat een bezoek van Luther aan die rijksdag zijn dood zou worden. In die dagen bezat hij zo’n moed, dat hij zei: „Al waren er net zo veel duivels als pannen op de daken, ik zal toch gaan.” Een andere suggestie is dat het lied geschreven is in 1527, toen in Wittenberg de pest woedde en velen omkwamen. Hieronymus Weller, een vriend van Luther, schreef in 1560 over dit lied: „Dit geestelijk lied heeft de man Gods doctor Luther gemaakt in de tijd dat de vijanden van het Evangelie hem en alle christelijke leraars op de rijksdag in Augsburg wel hadden willen opvreten.”

Omdat het lied voor het eerst te vinden is in een liedbundel uit 1529, dus een jaar voor de rijksdag in Augsburg en jaren na die in Worms en het uitbreken van de pest in Wittenberg, mogen we ook aan een ander feit denken. Op 17 oktober 1529 braken de Turken namelijk het beleg van Wenen op, vanwege vrees voor de uitgebroken pest en de naderende winter. Een bijzondere gebeurtenis want de hele westerse wereld hield in die tijd de adem in. Waren de Turken doorgebroken, dan was West-Europa in die dagen geheel islamitisch geweest. Luther heeft wel eens „liever Turks dan paaps” gezegd, maar hij zag toch ook het gevaar van de islamisering wel in.

In zijn geschrift ‘Veldprediking tegen de Turken’ noemt hij de paus de antichrist en de Turk de baarlijke duivel. Verder: „De Schrift voorspelt ons dat er twee verschrikkelijke tirannen zullen komen, die voor de jongste dag de christenheid zullen verwoesten en vernietigen, de een op geestelijke wijze, met list of valse godsdienst en leer... dat is de paus met zijn pausdom, de ander met het zwaard, lichamelijk en uiterlijk, op allergruwelijkste wijze... Dat is de Turk.” In zijn tafelredenen zegt Luther dat het naar recht zou zijn geweest als West-Europa door de Turken onder de voet zou zijn gelopen: „Bij de onzen is er verachting van het Woord Gods, bij de papen is er allerlei Godslastering tegen de eerste en de tweede tafel van de Tien Geboden des Heeren. Dat geeft mij een slecht geweten en doet mijn hart breken. Als God ons niet helpt, dan zijn we verloren.” Vergelijken we de passages „Delf vrouw en kind’ren het ‘t graf, neem goed en bloed ons af” en „Het brengt u geen gewin, wij gaan ten hemel in” met de uitspraken „Als de Turk komt, steekt hij uw hof in brand, neemt uw vee en voeder af, geld en goed, vermoordt uzelf, onteert of wurgt uw vrouw en dochters voor uw ogen, hakt uw kinderen aan stukken” en „Hoeveel christenen de Turk ook vermoordt, hij wint er niets mee, want hij kan hun zielen toch in de hemel niet doden”, dan is het helder dat we inderdaad aan de Turkse dreiging moeten denken. Een actueel lied derhalve.

Ooit vertrouwde een man die vroeger altijd streed voor gezangen in de kerk me toe dat hij, sedert hij zich met het Jodendom bezighield, niet zo erg meer voor gezangen was. We moesten het maar bij de oudtestamentische psalmen houden. Het Lutherlied verafschuwde hij helemaal, vanwege Luthers uitlatingen over de Joden.

Toen ik net in ‘mijn’ eerste gemeente Montfoort stond, stelde ik de kerkenraad voor het Lutherlied te zingen bij de herdenking van de hervorming. Daar had men niets op tegen. De grote meerderheid had er zelfs geen moeite mee als het voor de zegen zou gebeuren. Het is immers de berijming van Psalm 46. Meer dus dan een ‘enig gezang’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen