Studenten onder druk

Jonneke Dijkstra (21) uit Barneveld kan zich goed voorstellen dat de overheid wil bezuinigen en daarbij ook naar de studenten kijkt, maar vindt wel dat de regering grossiert in onduidelijkheden. „Maatregelen afkondigen, bijstellen of later weer geheel terugdraaien, schept verwarring. Dat is kwalijker dan het beperken van de uitgaven zelf."

Ze studeert al drie en een half jaar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Een jaar nadat ze daarmee begon, voegde ze de studie fiscaal recht toe. „Ik vond de economische kant erg leuk, maar wilde graag daarnaast meer van de juridische aspecten weten. Bovendien had ik in het eerste jaar meer uitdaging verwacht. Ik hield zelfs tijd over en ben er fiscaal recht bij gaan doen."

Vorig jaar schrok ze van de aangekondigde maatregel dat voor een tweede studie extra betaald zou moeten worden. „Dat zou me tussen de 10.000 en 15.000 euro gaan kosten. Er kwam echter veel kritiek op dit voornemen en staatssecretaris Bussemaker heeft onlangs weer laten weten dat niet doorgaat." Het is voor haar persoonlijk gunstig, maar het gedraai van de overheid prikkelt wel. „Het werkt eerder remmend dan stimulerend voor ambitieuze studenten. Bovendien leidt het tot ongewenst gedrag en gekunstelde constructies. Zo hoefde je het verhoogde collegegeld pas te betalen nadat je voor een van de twee studies je master had behaald. Dat kon je omzeilen door één vak tot het laatste moment open te laten staan." Iets soortgelijks doet zich voor bij de beperking van de studiefinanciering voor de masterfase. „Als je een jaar uitloopt, krijg je wel vier jaar studiefinanciering. Doe je het in drie jaar, dan wordt dat min of meer gestraft."

Buitenspeelgoed

De toekomstige fiscalist heeft geen studieschuld opgebouwd. „Ik heb het geluk dat mijn ouders het collegegeld betalen en ik woon relatief goedkoop, met twee andere meiden. De huur kan ik van de studiefinanciering betalen. Daarnaast heb ik altijd een bijbaantje gehad. Vanaf vwo 5 was dat op zaterdag bij een bedrijf in buitenspeelgoed. Daar ben ik afgelopen najaar mee gestopt. Nu verdien ik bij als student-assistent ondernemingsrecht. In mijn vrije tijd doe ik vrijwilligerswerk bij de Belastingwinkel in Rotterdam. Die zet zich in voor minder draagkrachtige mensen." Hard werken, strak plannen en multitasken verhogen volgens Jonneke haar kansen op de arbeidsmarkt. Nu zijn die voor een fiscalist niet slecht, maar de tijd dat „ze je bijna uit de collegebanken sleurden, is voorbij. Het heeft misschien ook iets met onze calvinistische arbeidsethos te maken."

Ze loopt voor haar master fiscale economie enkele dagen per week stage bij het Centraal Plan Bureau en hoopt aansluitend volgend jaar haar master fiscaal recht te doen. Jonneke is lid van studentenvereniging DC. „Ik heb de eerste jaren wel wat commissiewerk gedaan, maar ben niet meer zo actief."

Ze ziet en hoort wel dat studenten in haar omgeving bijlenen. „Maar dan komt dat meestal door een gebrek aan een bijbaantje, omdat men daar enige tijd geen zin in heeft of omdat het slecht te combineren valt met de studie. Het gaat volgens mij niet om grote bedragen, maar zeker weten doe ik dat niet. De meesten lopen daar niet mee te koop. Het heeft ook te maken met een uitloop van de studie. Dat wil niet altijd zeggen dat iemand niet zijn best doet. Een extra stage, soms in het buitenland, kan belangrijk zijn."

Uitstekend idee

Ze vond de invoering van een langstudeerboete na één jaar studievertraging een uitstekend idee. „Je zag dat verschillende studenten daarvan schrokken en dat het werkte. Dat mag ook wel, want in vergelijking met andere landen draagt de overheid hier belachelijk veel bij aan je studie. Het collegegeld dekt nog geen tiende van het bedrag dat de studie kost."

Dat er ondanks het terugtrekken van de langstudeerboete toch sneller wordt gestudeerd, verbaast haar niet. „Ook de druk vanuit de universiteiten om te proberen de studie zo snel mogelijk af te ronden, neemt toe. Door allerlei maatregelen, zoals het bindend studieadvies en experimenten met studiepunten." Hoewel ze zelf niet leent, is Jonneke niet negatief over de huidige mogelijkheden om bij te lenen en evenmin over het plan voor een sociaal leenstelsel. „Mits het voldoende sociaal blijft en er bij de verschillende studies rekening wordt gehouden met de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. In feite is het met een studentenlening net als met een hypotheek. In het laatste geval heb je de woning als onderpand, bij een studie je kennis. Het vraagt wel een mentaliteitsverandering. Er moet nog een knopje worden omgezet."

Bijlenen

De langstudeerboete was op zich nog niet zo’n gek idee, vindt ook Daniël Schenkeveld (21). „Ik zie in mijn omgeving best wel een groep die serieuzer met de studie bezig zou kunnen zijn." Maar de nuance in deze halsoverkop weer ingetrokken maatregel ontbrak. „Het trof ook mensen met ambities, zoals studenten met een tweede studie." Daniël is vierdejaars student Internationaal en Europees recht aan de Nijmeegse Radboud universiteit. Van de bezuinigingen op de studiefinanciering en de zachte dwang van regering en universiteiten om de studie sneller af te ronden, heeft hij persoonlijk nog niet zoveel gemerkt. „Ik moest m’n propedeuse binnen twee jaar halen, maar dat is voor de meeste studenten niet zo’n probleem. Daarnaast stopt de financiering na vier jaar en wordt de ov-jaarkaart na vijf jaar ingetrokken."

Het beperken van de studiefinanciering tot maximaal vier jaar raakt hem wel. „Ik ben nu mijn bachelor aan het afronden en bezig met mijn master. Maar omdat ik nog een half jaar verplicht moet studeren in het buitenland, heb ik in totaal nog wel een jaartje nodig." De buitenlandstudie doet hij na de zomervakantie in Zwitserland. Hij hoopt dat hij voor dit verblijf een vergoeding krijgt en wil daarnaast in het land gedurende zijn verblijf een parttime baan zoeken. Eenmaal terug in Nederland zullen de tekorten aangezuiverd moeten worden met behulp van een studentenlening.

Vluchtelingenwerk

Met het bijlenen is Daniël in september vorig jaar begonnen. De eerste jaren pendelde hij dagelijks op en neer tussen zijn woonplaats Brakel en de universiteit. „De reistijd, ongeveer vier uur per dag, begon vermoeiend te worden." Een belangrijke reden om op kamers te gaan, was ook zijn deelname aan het studentenleven. „Als er een activiteit van de CSFR was, bleef ik wel eens bij een bekende slapen." Daarnaast is hij als penningmeester actief voor de studievereniging internationaal recht. Hij organiseerde het afgelopen jaar twee studiereizen. „Dat kost de nodige tijd, maar het is erg leuk. Je kunt niet altijd alleen maar werken, slapen en studeren."

De verenigingsactiviteiten in combinatie met de studie laten niet veel vrije tijd meer over. „Ik doe vrijwilligerswerk onder asielzoekers voor Vluchtelingenwerk Nederland. In de praktijk kost dat enkele uren per week. Je helpt die mensen met sociaaljuridisch advies bij procedures."

Daniël verbleef eerst enige tijd in een kamer die vrij kwam doordat een student een poosje in het buitenland was, woonde korte tijd net over de grens met Duitsland en heeft sinds enige maanden zijn plek gevonden in een studentenflat op enkele minuten lopen van de universiteit. Hij deelt het gesplitste appartement met vijf andere studenten. De kamerhuur bedraagt 320 euro. Hij grijnst breed. „De studiefinanciering is ontoereikend voor de huur, zodat de rest moet worden geleend." Om het geleende bedrag toch binnen redelijke perken te houden, wil hij de afronding van zijn studie in 2014 combineren met een baan. Hij is hard op zoek naar een stage. „Het liefst bij een advocatenbureau of bij een van de rechtbanken of Gerechtshoven. Maar het werk ligt niet voor het oprapen."

Voor de klas

De eerste jaren kon hij gemakkelijk rondkomen. „Ik had geen kamerhuur en deed allerlei bijbaantjes. Zo werkte ik een tijdje op zaterdagen bij een hovenier, deed onderhoud aan tuintjes en gaf bijles Frans en Engels." De lessen Frans hadden direct te maken met zijn tweede studie, die hij in het tweede jaar begon. „Het eerste jaar had ik tijd over en ik wilde graag iets met een taal doen." Na bijna twee jaar hield hij het Frans voor gezien, omdat het te zwaar werd in combinatie met de hoofdstudie. Het leverde hem wel een aardige bijbaan op. Ongeveer een jaar lang gaf hij een dag per week Frans op zijn vroegere middelbare school, de Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem. „Toen ik stopte met deze studie was het natuurlijk raar om met lesgeven door te gaan." Over de mogelijke invoering van een sociaal leenstelsel heeft hij niet nagedacht. „Ik weet er te weinig van om me daarover een mening te kunnen vormen." Als hij het studeren vergelijkt met landen als Engeland en de Verenigde Staten, komt Nederland er goed af. „Studeren is hier ondanks alles best goedkoop. Veel studies laten ook ruimte voor een bijbaan. Niet allemaal, want als je bijvoorbeeld tandheelkunde doet, zit je vaak echt hele dagen op de universiteit." Daniël Schenkeveld: „Je kunt niet altijd alleen maar werken, slapen en studeren."

„Lenen: één druk op de knop"

Ondanks het feit dat er sneller wordt gestudeerd dan vroeger, lenen studenten de laatste jaren vaker en meer. Bij de invoering van het sociaal leenstelsel ontstaat een nieuwe schuldberg, waarschuwt mr. Pieter Gevers Deynoot.

De in Harmelen woonachtige financieel specialist vestigde zich drie jaar geleden als zelfstandig adviseur. Afkomstig uit de bankwereld, ontwikkelde hij de financielesite.nl, een door een stichting beheerde onafhankelijke kennissite. „Bedoeld als vraagbaak voor iedereen, vanaf het moment van studie tot en met vragen rondom overlijden en erfenissen", aldus Gevers Deynoot, die zijn kennis ook in boekvorm uitgaf. Bij het analyseren van de belangrijkste schulden in Nederland viel zijn oog op de studieleningen. Dat leverde hem gekromde tenen op, want het wordt de Nederlandse student wel erg gemakkelijk gemaakt. Zo hebben de HBO’ers en toekomstige wetenschappers niet alleen de beschikking over de basis- en de aanvullende beurs als prestatiebeurs. Ze kunnen ook gebruikmaken van een vrije lening en het zogenaamde collegegeldkrediet. Alles bij elkaar opgeteld, kan dat oplopen tot een bedrag tussen de 900 en de 1000 euro per maand. Dat gebeurt tegen rentes die variëren van ongeveer een half tot anderhalf procent.

Gemakkelijk

De totale studieschuld loopt de laatste jaren snel op. Afgestudeerden stonden gezamenlijk in 2012 voor 6,35 miljard euro in het krijt bij de overheid. In 2006 was dit bedrag nog maar 1,4 miljard. De gemiddelde studieschuld bedroeg in 2012 14.450 euro. Zowel de basisbeurs als de prestatiebeurs wordt nu bij voldoende resultaten kwijtgescholden, de vrije lening en het collegegeldkrediet moeten worden terugbetaald. Als de basisbeurs wordt afgeschaft en Nederland geheel overgaat op een sociaal leenstelsel, dan zullen de problemen echt de pan uitrijzen, denkt hij. „Dat betekent een maximale studieschuld van nog eens bijna 15.000 euro per student. Bij een volledig studie is een bedrag van 50.000 euro niet ondenkbaar en lange studies kunnen zelfs een schuld van meer dan 100.000 euro tot gevolg hebben." Het oplopen van de geleende bedragen wijt de voormalige bankier aan het (door de crisis) minder bijspringen van de ouders en het hanteren van een laag rentepercentage. Ook promoot de overheid al vele jaren de onafhankelijke student. Via internet kan de student het bedrag gemakkelijk wijzigen en tot het maximum laten oplopen. „Het is één druk op de knop."

Bubbel

Dat op termijn minder studenten gebruik zullen maken van de universiteiten en hogescholen gelooft hij niet. „Er is geen grote leenangst. Als je iets graag wilt, doe je dat en schuif je het terugbetalen gemakkelijk door naar later." Gevers Deynoot wil dat de overheid nog meer informatie verstrekt en waarschuwt voor de gevolgen van het lenen. Hij heeft daarvoor ook de site studiefinancieringsbubbel.nl gemaakt „Bij de DUO groep zijn de laatste jaren rekenmodules beschikbaar. Bijzonder handig om inzicht te krijgen in toekomstige schulden." Ouders adviseert hij te sparen voor de studie van de kinderen. „Studenten kunnen het beste een begroting opstellen. „Er ontstaat dan zicht op de uiteindelijke studieschuld en wat dat betekent voor de maandelijkse aflossing later. Als je daar niet gelukkig van wordt, moet je nu maatregelen nemen. Dat kan op veel manieren. Door op de kleintjes te letten, met tweedehands spullen tevreden te zijn, goed te letten op kortingen en zaken die gratis te gebruiken zijn, en minder of niet te roken of te drinken."

Belastingbetaler

Het sociaal leenstelsel, waarover binnenkort een beslissing valt, is bedoeld om geld vrij te maken voor andere investeringen in het onderwijs. „Maar veel Tweede Kamerleden houden er geen rekening mee dat de staatsschuld door deze operatie jaarlijks oploopt. Er wordt naar draagkracht terugbetaald, in een periode van 15 jaar. Wellicht wordt die periode opgerekt naar 20 jaar. Maar hoeveel studenten redden dat niet? En wat betekent dat straks voor de aankoop van een eigen woning? Bovendien, als terugbetaling in de toekomst niet lukt, dan is het restant, net als bij de banken, opnieuw voor de overheid en dus voor de belastingbetaler."

www.studiefinancieringsbubbel.nl

www.definancielesite.nl

Steeds sneller studeren

Het aantal universitaire bachelorstudenten die binnen vijf jaar hun diploma halen, is sterk toegenomen. Meer dan tweederde van de studenten die in het studiejaar 2007/2008 zijn gestart met een studie hebben hun bachelordiploma binnen die termijn behaald. Ook zijn mannen bezig met een inhaalslag.

Het aantal universitaire bachelorstudenten die binnen vijf jaar hun diploma halen, is sterk toegenomen. Meer dan tweederde van de studenten die in het studiejaar 2007/2008 zijn gestart met een studie hebben hun bachelordiploma binnen die termijn behaald. Ook zijn mannen bezig met een inhaalslag.

Dat blijkt uit een rapport van het CBS. De groei hangt samen met de invoering van maatregelen om langstudeerders tegen te gaan, zoals het bindend studieadvies, de harde knip en de later weer ingetrokken langstudeerdersboete. De motivatie om sneller af te studeren, komt echter niet alleen uit de studenten zelf. Universiteiten hebben actief beleid gevoerd om het aantal langstudeerders terug te dringen, waardoor studenten er eigenlijk niet meer omheen kunnen. De opbouw van studieprogramma’s is bij veel studies aangepast. Er wordt beter gekeken naar een regelmatige studiebelasting en vakken worden vaak in intensieve blokken gegeven, waardoor studenten zich beter kunnen concentreren. Daarnaast wordt ook de tentamengelegenheid teruggebracht, om uitstelgedrag te voorkomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen