Paus Leo X

Het is dit jaar precies vijf eeuwen geleden dat deze paus in Rome benoemd werd ‘als plaatsvervanger van Christus op aarde’ Rome. Ik kan me voorstellen dat dit de doorsnee lezer van ons blad niet interesseert. Toch vraag ik uw aandacht voor deze kerkleider, die eigenlijk Giovanni de Medici heette. In zijn dagen brak namelijk de Reformatie door. Toen hij namelijk leiding had over de Roomse Kerk sloeg Luther, op 31 oktober 1517, de 95 stellingen aan de deur van de Slotkapel in Wittenberg.
Deze paus, die op 38-jarige leeftijd de tiara opgedrukt kreeg, is eigenlijk mede de oorzaak ervan geweest dat de Reformatie doorzette. Met godsdienstige zaken hield hij zich niet bezig. Kunst, literatuur en feesten hadden bij hem prioriteit. Toen hij op 19 maart 1513 werd gekroond, kreeg Rome de meest heidense stoet te zien die ooit door de straten was gegaan. „Op wimpels en triomfbogen, in opschriften, epigrammen en gedichten werd alleen maar gesproken over Mars, Venus en Pallas Athena, alsof men sinds Augustus nooit meer had gehoord van een zekere Jezus van Nazareth”, schrijft Jean Mathieu-Rosay in ‘de ware geschiedenis van de pausen’. Voor Leo X was maar één ding belangrijk: dat zijn positie als kerkvorst, en daarmee zijn liederlijke leventje, niet in gevaar kwam...

Dat in zijn dagen Luther een reformatorische prediking bracht, liet hem onverschillig. Hij zag het als het geblaf van een keff ertje. Men moest echter niet aan zijn macht en zijn geldbuidel komen. Erasmus heeft het heel scherp geformuleerd: „Luther greep de paus naar de kroon en de monniken naar de buik.”
Luther ging er overigens van uit dat de paus onbekend was met de wantoestanden onder de geestelijkheid. Toen de afl aathandel onder leiding van Johan Tetzel, ten bate van de vergroting van de Sint Pieter, goede zaken deed, meende hij dat dit ook allemaal buiten de paus om gegaan was. Daarom schreef hij als 50e stelling: „Als de paus wist, aan welke zwendelarij de afl aatprediker zich overgeeft, dan zou hij liever willen dat de Sint Pieterskerk verbrandde, dan dat hij zou gebouwd worden met bloed, vlees en gebeente zijner schapen.”

Luther rekende buiten de waard.
Paus Leo, die ooit de ontzettende woorden gezegd blijkt te hebben dat de fabel van Christus de kerk veel geld in het laatje had gebracht, deed hem in de ban. Die ban droeg de titel ‘Exurge domine’ (Sta op, Heer), die werd gevolgd door de woorden: „en neem zelf Uw zaak ter hand. Een wild zwijn is in Uw wijnberg ingebroken.”
Luther meende dat de paus door de geestelijkheid om de tuin was geleid en schreef een brief, waarin hij Leo betitelde met de woorden „in God allerheiligste vader”. Hij schreef in die brief (gedateerd 6 september 1520): „Intussen zit gij, heilige vader Leo, als een schaap onder de wolven, als Daniël onder de leeuwen en met Ezechiël onder de schorpioenen. Wat kunt gij als eenling uitrichten tegen zovele woeste wangedrochten...”
Spoedig kwam Luther erachter dat paus Leo één pot nat was met de rest, want een nieuwe banbul volgde. Luthers reactie hierop was: „Beste Leo, als mens wil ik je eren. Maar als paus ben je voor mij niet anders dan de antichrist.”

In het jaar waarin Luther, op de rijksdag in Worms, de legendarische woorden uitsprak: „Hier sta ik, ik kan niet anders, God helpe mij. Amen”, kwam het einde aan Leo’s leven. Dat was op 1 december 1521. Zijn opvolger, paus Adriaan (de enige Nederlandse paus), bleef wat Luther betreft bij de besluiten van zijn voorganger. Zo ook diens opvolger Clemens VII, een neef van Leo X. Luther had die neef op het oog, toen zijn op 7 juli 1526 geboren zoon Hans protesteerde tegen de baakster, die hem in doeken wikkelde.
Luther riep lachend: „Schreeuw maar, trap maar. Mij heeft de paus ook gebonden, maar ik heb zijn banden van mij af getrapt.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen