Leven zonder internet

De sfeervolle woning in de Apeldoornse wijk Ugchelen is een oase van rust in een wereld vol hectiek. Dat willen Martijn (35) en Annerieke Boer (32) graag zo houden. Daarom staat in hun woning geen computer met internetaansluiting. Ergens in een kast ligt de laptop die ze kochten toen Annerieke hbo pedagogiek ging studeren. Die gebruiken ze nu alleen nog voor het opslaan van foto’s. En als de vijfjarige Samuël een natuur-DVD wil bekijken.
Een bewuste keus was het aanvankelijk niet.
„We hebben internet nooit gemist, waarom zou je er dan aan beginnen?” Ook op zijn werk maakt Martijn, docent beeldende vorming aan een reformatorische school, er minimaal gebruik van. Wel ging hij op dringend verzoek van een collega zijn e-mail lezen. „Dat doe ik nu elke werkdag.” Ook de mail van vrienden en bekenden komt op school binnen. Die print hij uit. „Annerieke schrijft zo nodig ’s avonds een antwoord, dat tik ik de volgende dag netjes over.”
Zijn eerste computer stelde de jonge docent zelf samen, tijdens een cursus op school. „Op papier ben ik servicemedewerker ict niveau 2. Ergens in huis moet nog een diploma liggen.” De opmars van internet gaf het echtpaar, lid van de gereformeerde gemeente in Apeldoorn, geen moment het gevoel dat ze mee moesten. „Dat hebben we ook met andere dingen”, zegt Annerieke. „Mijn familie vliegt de hele wereld over, wij gaan kamperen op Vlieland. Na de geboorte van Sam ben ik meteen gestopt met werken. Ook dat leverde verbaasde reacties op.”

Grens
Die manier van leven heeft voor een deel te maken met hun constitutie, beseft Martijn. „Wij zijn allebei prikkelgevoelig. Daarom houden we onze sociale verplichtingen beperkt, gaan we op tijd naar bed en maak ik een duidelijke scheiding tussen werk en privé. Die grens vervaagt zodra je thuis internet hebt. Soms blijf ik tot vijf uur op school, maar dan is het werk ook af. Om dezelfde reden hebben we geen mobiele telefoon.”
„We hebben zelfs overwogen de vaste telefoon weg te doen en postduiven te nemen”, lacht Annerieke.
„Mensen om ons heen vinden het soms hinderlijk dat wij niet non-stop bereikbaar zijn. Ik vind dat een goed recht.”

Vrienden vragen weleens wat ze ’s avonds doen, zonder internet.
„Nou, dan bakken we een cake, we steken de open haard aan, we lezen, er komt iemand op visite, we gaan luisteren naar het burlen van de herten, we brengen onze acceptgirootjes naar de bank of we gaan met Sam kastanjes zoeken.”
De omgeving reageerde doorgaans ironisch of ietwat meewarig. Leven zonder internet is voor hen onbestaanbaar. De laatste tijd signaleert Martijn een zekere kentering. „Ik krijg nu ook reacties in de sfeer van: ‘Daar heb ik respect voor.’ Als mensen eerlijk zijn, erkennen ze dat ze continu worden opgejaagd door internet.”

Ingezonden brief
Voor Peter Roest (30) was de massale acceptatie van internet reden om aan de bel te trekken. Begin juli plaatste het Reformatorisch Dagblad een ingezonden brief van zijn hand, waarin hij afwijzing van internet in de thuissituatie bepleitte. De digitale wereld is de inwoner van Hendrik-Ido-Ambacht niet onbekend. Hij verdient de kost als programmeur van industriële robotica bij Roest & Moree, de onderneming waarvan zijn vader vennoot is. Ook daar is geen internet aanwezig. „We handelen de zaken telefonisch en per fax af. Zolang we dat vol kunnen houden, heeft dat onze voorkeur. Het geeft een stuk rust.”
Belangrijk is voor Roest dat het gezin een veilige haven blijft, met een sfeer die past bij het besef dat een christen in dit ondermaanse slechts op doorreis is. Die belijdenis wordt weersproken door de praktijk. Internet en sociale media domineren het dagelijks leven, ook in de vrije oud gereformeerde gemeente van Hendrik-Ido-Ambacht. „We zijn daar met ons standpunt een uitzondering. Iedereen in de gereformeerde gezindte roept dat internet gevaarlijk is, maar niemand verbindt daar het advies aan om het maximaal buiten de deur te houden.”
Echtgenote Gerdine was tot haar trouwen volop actief op internet en had aanvankelijk haar bedenkingen tegen geheelonthouding op dit gebied. Nu staat ze van harte achter de gemaakte keus. „De mensen praten elkaar aan dat ze niet zonder kunnen. Als iedereen dat zegt, ga je het geloven. Door Peter kreeg ik er steeds meer oog voor hoezeer internet je tijd opslokt en je sociale leven beïnvloedt.”

Slogan
De praktische bezwaren van het ontbreken van internet bleken veel geringer dan ze verwachtte.
Voor gemeenteleden, vrienden en bekenden is dat geen reden om hun voorbeeld te volgen. „We zien het gebruik van internet alleen maar toenemen, ook het televisiekijken via ‘Uitzending gemist’. Tot in de zwaarste kringen toe. We hadden het gevoel de laatste der Mohikanen te zijn.”
Om na te gaan of dat inderdaad het geval was, plaatste het echtpaar behalve de hartenkreet in het RD enkele schakeltjes met het verzoek aan geestverwanten om te reageren. „Op 26 juli zaten we hier met zestien personen uit het hele land: van thuislezend tot evangelisch. In alle leeftijden, met alle mogelijke beroepen. Er was zelfs een vertaler Russisch-Nederlands bij.”
Dezelfde avond werd besloten een vereniging op te richten. Gerdine had al een slogan bedacht: ‘Niet online, wel verbonden’. „De eensgezindheid hebben we als heel bijzonder ervaren.”
Belangrijkste doelstelling van de Vereniging zonder internet is het verlenen van onderlinge steun en het laten klinken van een tegengeluid in het massakoor dat het onontkoombare van internet bezingt. Bijkomende doelstelling is belangenbehartiging.
„Het kan niet zo zijn dat mensen zonder internet maatschappelijk worden buitengesloten. Hoog op onze prioriteitenlijst staan de reformatorische scholen. Ook daar is internet als onvermijdelijk aanvaard. Ik sluit niet uit dat we onze kinderen thuisonderwijs moeten gaan geven.”

Bezwaren
M.A. Geleijnse (50) uit Poederoijen, met twee broers eigenaar van een trappenfabriek in Giessen, meldde zich direct aan als lid van de nieuwe vereniging. Ook hij hecht aan het bewaren van een gesloten gezinsstructuur. „Komen internet en mobiele telefoons in huis, dan word je meer hotelhouder dan vader van een gezin. Alle kinderen zijn op hun eigen kamer verbonden met hun eigen wereld. Dan heb ik het nog niet over de negatieve invloed op de hersenen.”
Opmerkelijk is voor Geleijnse, vader van negen kinderen in de leeftijd van 24 tot 6 jaar, dat hij bijval krijgt uit onverwachte hoek. Terwijl reformatorische medechristenen uren achter internet zitten, klinken uit seculiere hoek steeds alarmerender signalen. Zo waarschuwt de Duitse hoogleraar en hersenonderzoeker Manfred Spitzer in zijn jongste boek voor ‘digitale dementie’ door internetgebruik. Het werk heeft de veelzeggende ondertitel: ‘Hoe wij ons verstand kapotmaken’. Eerder beschreef Nicolas Carr in ‘Het ondiepe’ al hoe intensief internetten het brein verandert. „Je leert snel te schakelen”, vat Geleijnse samen, „maar dat gaat ten koste van je concentratievermogen. Ik ben nu bezig met een aantal boeken, waaronder een werk van Christopher Love. Een actief internetgebruiker lukt dat niet meer. Die mist daarvoor de rust. Deze bezwaren tegen internet neem je niet weg door een filter.”

Thuiskomen
Bij de opkomst van het world wide web bezocht de inwoner van Poederoijen de door het RD geïnitieerde bezinningsavonden over de digitale revolutie. De jaren erna veroverde internet de wereld en ging de gereformeerde gezindte mee. Eerst schoorvoetend, al snel in speedmars. Vanuit de gedachte: er valt niet aan te ontkomen.
Geleijnse bleef internet afwijzen.
Met schoolgaande kinderen is dat niet eenvoudig. „Op een dag werd ik gebeld door iemand van de Gomarus Scholengemeenschap. Daar leren ze Engels via Holmwood’s, een digitaal lesprogramma. Mijn dochter doet dat nu op school. Die respecteert nog steeds ons standpunt, maar je wordt als ouders bijna gedwongen om internet in huis te halen. Ik kan me goed voorstellen dat mensen ervoor kiezen hun kinderen zelf onderwijs te gaan geven. Daarmee voorkom je ook dat ze tijdens de lessen video’s zitten te kijken. Dat gebeurt bijna dagelijks. De gewenning aan bewegend beeld baant de weg naar het bekijken van speelfilms.”

Schaduwkanten
Binnen de gereformeerde gemeente van Poederoijen is Geleijnse met zijn opvatting een eenling. Dat bracht hem niet aan het twijfelen, maar hij ervoer het wel als onprettig. „De ontdekking dat er elders in het land mensen zijn die mijn standpunt delen, was een aangename verrassing. De avond bij Peter Roest voelde als thuiskomen.”
Een groot gevaar van internet is voor Geleijnse dat logisch denken de enige manier van denken wordt.
„Die verandering, waar Nicolas Carr voor waarschuwt, is een grote bedreiging voor de gewetensvorming en de christelijke opvoeding. Ik vind het merkwaardig dat de gereformeerde gezindte zelfs de waarschuwingen van niet-christenen in de wind slaat.”
De adviezen van de Stichting Mediawijzer spreken hem niet aan. „Verbieden is opvoedkundig zwak, zo beweert men vaak. Maar als ik de geschiedenis van Eli lees, is verbieden soms de enige juiste weg. De praktijk leert dat je als ouders internetgebruik niet in de hand houdt. Ik zie zeker de praktische en positieve kanten van internet, met name in de werksituatie, maar die wegen niet op tegen de schaduwkanten.”

Optimistisch
De weerstand van Martijn Boer tegen internet werd in de loop der jaren steeds sterker. „Omdat ik zie wat het met mensen doet. Mijn leerlingen stralen een gigantische onrust uit. Alles moeten ze meemaken, overal moeten ze bij zijn. Door de sociale media kunnen ze niet meer gewoon zichzelf zijn, maar moeten ze voortdurend een beeld van zichzelf neerzetten. Dat wordt gepresenteerd als vrijheid, in werkelijkheid is het slavernij. Die mobiel gaat nooit uit, ook ’s nachts, ook op zondag niet. Zelfs tijdens de kerkdienst wordt gewhatsappt. Op maandagmorgen komen ze met de onrust in hun lijf naar school.”
Mediaopvoeding vindt de reformatorische docent broodnodig, maar in de uitwerking soms naïef. „De aanwijzingen zijn afkomstig van intellectuelen die gewend zijn rationele keuzes te maken. De jongens en meisjes die ik voor me heb, zijn gewend om alles met een apparaat te doen wat je ermee kúnt doen. Dat doen ze dus ook met hun computer en hun mobieltje. Ze spelen de grofste spelletjes en kijken alles wat er te zien is. De verhalen over het aanleren van verantwoord gebruik van internet getuigen van een te optimistisch mensbeeld. We moeten volgens mij veel radicalere keuzes maken.”

Informatie: Vereniging zonder internet, Charley Tooropstraat 28, 3343 RE Hendrik-Ido-Ambacht, tel. 078-6816117.

Meer tegenwicht bieden

Drs. Dick van Meeuwen (59)
Lid College van Bestuur van het Van Lodenstein College en Hoornbeeck College

Het reformatorisch onderwijs omarmde internet, de ouders moesten mee. „Het wordt voor leerlingen heel lastig als er thuis geen internet is.”

Met het oog op het interview liet Dick van Meeuwen een ict-medewerker nagaan welk deel van de vierduizend leerlingen op het Van Lodenstein College thuis geen internet heeft. Het blijkt om nog geen tien gezinnen te gaan, aanmerkelijk minder dan hij had verwacht.
„We hebben het bezit van internet nooit dwingend opgelegd”, onderstreept de bestuurder van het Van Lodenstein College en het Hoornbeeck College. „Leerlingen kunnen de opdrachten waarvoor ze internet nodig hebben op school maken. In de loop der jaren zijn we steeds meer gebruik gaan maken van het internet.
Voor het bijwonen van een ouderavond moeten ouders zich aanmelden via het schooladministratiesysteem Magister. Ook huiswerk, roosterwijzigingen en schoolresultaten plaatsen we op Magister.”

Hoe vrijwillig is de keus van ouders voor internet dan?
„Het wordt voor leerlingen heel lastig als er thuis geen internet is, zo eerlijk moet ik zijn. Deze kinderen moeten steeds meer op school doen. Ouders zonder internet krijgen nog wel de nieuwsbrieven per post.”

Welke plaats heeft internet in het onderwijsprogramma?
„Een steeds grotere plaats. Verschillende methodes worden ondersteund door digitale toetsingsprogramma’s of instructieve filmpjes. Bij het maken van opdachten is internet een belangrijke informatiebron. Zoals het er nu uitziet, bevatten toekomstige lesboeken waarschijnlijk alleen de kernstof. De verrijking, verdieping en differentiatie vindt plaats via internet. Het gevolg is dat van leerlingen dan wordt verwacht dat ze hun eigen laptop of iPad meenemen. Zo ver is het echter nog niet.”

Worden ook de sociale media geintegreerd in het curriculum?
„Daar hebben we over nagedacht, maar vooralsnog willen we dat niet. Opvallend is dat ook de leerlingen niet positief zijn over integratie van sociale media in het onderwijs. Die horen bij hun privéwereld, lieten ze me weten. Dat vond ik heel leerzaam.”

Dr. Ewald Mackay vindt dat het reformatorisch onderwijs veel te klakkeloos is meegegaan in de internetrevolutie.
„Als waarschuwing heeft hij daar een punt mee, maar ik vind het te gemakkelijk gezegd. Internet is mijns inziens een niet te negeren ontwikkeling in de samenleving. Mackay en de Vereniging zonder internet houden ons wel een spiegel voor. Essentieel voor het christendom is luisteren en lezen. De betekenis van het gesproken woord, het directe contact van mens tot mens, het refl ecteren en het nadenken over de wezenlijke dingen moet zichtbaar blijven in ons onderwijsconcept. Ook onder collega’s leeft de overtuiging dat we meer tegenwicht moeten bieden aan de vluchtigheidcultuur. Daarom ben ik heel blij met het lectoraat nieuwe media. Er is een enorme behoefte aan voorlichting en bezinning. Niet alleen bij ouders en kerkenraden, ook in het onderwijs ervaar ik een stuk verlegenheid.”

Leren van de Amish

Prof. dr. ir. Marc de Vries (55)
Hoogleraar didactiek en bijzonder hoogleraar christelijke fi losofi e aan de Technische Universiteit Delft
Ouderling in de hervormde gemeente te Papendrecht
Hoofdbestuurslid Gereformeerde Bond

Hij loopt er niet mee te koop, maar houdt het evenmin krampachtig verborgen. Bij prof. Marc de Vries is thuis geen internet te vinden. „De avonden zijn voor het gezin en het onderhouden van de stille tijd.”

Welbewust kozen Marc de Vries en zijn echtgenote ervoor om de televisie buiten de deur te houden. „Omdat we in ons huis geen stoorzenders voor onze relatie met God willen hebben.” Om exact dezelfde reden kwam er geen internet. „Op mijn werk maak ik er dankbaar gebruik van, voor het uitoefenen van mijn beroep. De avonden zijn voor het gezin en het onderhouden van de stille tijd: de omgang met God.”

Hebben reformatorische christenen tv en internet te veel ontkoppeld?
„Inderdaad, de gereformeerde gezindte is veel te naïef internet ingestapt. Inmiddels blijkt dat het zuigende effect ervan vergelijkbaar is met dat van televisie. De rapporten over internetgebruik spreken boekdelen. Uit de fi losofi e van de techniek weten we allang dat van alle technische apparaten een nodigende werking uitgaat. Daarom moeten we bewuste keuzes maken. Techniek dient een zinvolle bijdrage te leveren aan ons staan in de samenleving en onze relatie met God.”

Hoe redt u het zonder internet thuis?
„De pauze gebruik ik om mijn privémail te beantwoorden en waardevolle zaken te downloaden. Onze kinderen maakten opdrachten waarvoor ze internet nodig hadden op school. Het lichte ongemak daarvan valt in het niet bij de voordelen. Recent moest ik voor de Gereformeerde Bond toerustingsavonden voor ambtsdragers verzorgen, rond het thema ‘Christus en de machten’. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan, dus ik had mijn inleiding toegespitst op techniek als macht.
Na afloop zei een ouderling tegen me dat hij na het dichtklappen van zijn laptop om half elf ’s avonds eigenlijk te moe is om uit de Bijbel te lezen. Daarin is hij vrees ik geen eenling.”

Heeft de snelle acceptatie van internet, ook in de rechterlank van de gereformeerde gezindte, u verbaasd?
„Die heeft me echt verbaasd, ja. Oorzaak is volgens mij de beperkte bezinning op televisie. Die was uitsluitend gericht op de inhoud van de programma’s. Men dacht bij internet de kwade elementen heel gemakkelijk te kunnen weren, door een filter. Er is te weinig nagedacht over de verleidende werking. Daar komt bij dat ilters niet waterdicht zijn en zeker door jongeren heel gemakkelijk worden omzeild.
De acceptatie is sterk gestimuleerd door de reformatorische scholen. Die lopen voorop in het op internet jagen van leerlingen. Vroeger stond in schoolgidsen dat je als ouders een gesprek kon verwachten als je tv had. Die bepaling kunnen ze vervangen door de regel dat je op deze scholen geen leven hebt zonder internetaansluiting thuis. Discriminatie van overtuigde christenen binnen de reformatorische school, het is toch van de gekke!”

Internet wordt gezien als een voorwaarde voor maatschappelijke participatie.
„In de werksituatie is dat vaak het geval, maar we praten het elkaar aan dat je niet ver komt als je thuis geen internet hebt. Je kunt er desnoods hoogleraar mee worden. We zouden wat meer naar de Amish moeten kijken. Die staan ten onrechte bekend als techniekhaters. Ze zijn technisch juist heel sterk, maar ze selecteren aan de poort. Van nieuwe technologie accepteren ze alleen dat wat past bij hun visie op het gezin. Daar hebben ze grondig over nagedacht. Dat kun je van de gereformeerde gezindte helaas niet altijd zeggen.”

Er is wel een stichting Mediawijzer en sinds kort een lectoraat nieuwe media.
„Die initiatieven waardeer ik zeer positief, maar de vooronderstelling dat internet ook in de thuissituatie onvermijdelijk is, vind ik fundamenteel onjuist. Zoals ook het bezit van een auto niet onvermijdelijk is. Uit ervaring weet ik dat je met het openbaar vervoer overal kunt komen. Het duurt alleen wat langer en het kost soms wat meer moeite. Zo geeft ook het ontbreken van internet thuis soms wat ongemak, maar je krijgt er veel voor terug.”

Verwacht u een tegenbeweging, nu seculiere wetenschappers als Spitzer de alarmklok luiden?
„Ik hoop het, maar ben er vrij sceptisch over. We weten ook dat we met elkaar het milieu onherstelbaar beschadigen. Laat iemand daar zijn auto om staan? Gedragsverandering is uitermate moeilijk. Daarom moet je bij elke technologische ontwikkeling vooraf goed nadenken. Zijn we eraan gewend, dan willen we niet meer terug, ook in de gereformeerde gezindte niet. De diepste reden is gebrek aan geestelijk leven. We zijn veel te veel gericht geraakt op het hier en nu.”

Bestuurder zonder e-mail

Wil van Wetten (66)
Bestuurslid van Stichting Schuilplaats, Stichting Schutshaven, Vereniging een handreiking, districtsbestuur Rode Kruis Zuid-Holland zuid, Cliëntenraad Eleos, WMO-Adviesraad en Centrale Adviesraad Zorggroep Rijnmond
Lid van de oud gereformeerde gemeente in Nieuw-Beijerland

Ze heeft zitting in alle mogelijke besturen. Zonder computer en dus ook zonder e-mail. Wil van Wetten heeft niet de indruk dat ze daardoor een tweederangs bestuurder is. „Voor dringende gevallen is er ook nog zoiets als de telefoon.”

Het waren lichamelijke redenen waarom Wil van Wetten de computer buiten de deur hield. Daardoor is ze ook verstoken van internet. „Ik heb een tumor gehad in mijn linkeroog. Die kon worden verwijderd, maar door alle behandelingen is een ernstige overgevoeligheid ontstaan. Lezen op een beeldscherm is voor mij bijna ondoenlijk.”

Principiële bezwaren speelden geen rol bij het weren van de computer?
„Absoluut niet. Door de tijd ben ik wel kritischer geworden ten aanzien van internet. Het brengt geweldig veel onrust in gezinnen en het versterkt het individualisme. Als ik een ommetje door het dorp maak, zie ik in de huiskamers vrijwel alle mensen achter hun eigen schermpje zitten. Dat vind ik hoogst verontrustend. Het valt me ook op dat mijn algemene kennis veel groter is dan die van de meeste jonge mensen met internet. Wat je even op internet leest, beklijft nauwelijks.”

Hoe bezwaarlijk is het ontbreken van internet voor het functioneren in besturen?
„Ik heb er geen last van. Door bestuursleden wordt wel eens wat over en weer gemaild, dat mis ik, maar de werkelijke discussie en besluitvorming vinden plaats op de bestuursvergaderingen. Ik heb nooit het gevoel dat ik door het ontbreken van e-mail een tweederangs bestuurder ben. Voor dringende gevallen is er ook nog zoiets als de telefoon. Voordeel daarvan is dat je even kunt doorvragen. Door mailverkeer ontstaan gemakkelijk misverstanden en frustraties, omdat het onpersoonlijk is en ook het non-verbale aspect ontbreekt.”

Zijn er in uw besturen nog meer zonder internet?
„Nee, daarin ben ik een eenling. Ik ben vaak ook de enige vrouw, dus een uitzonderingspositie is me niet vreemd.”

Tot nu toe gaat het prima zonder e-mail?
„Volgens mij wel. Van mijn medebestuurders krijg ik geen signalen dat e-mail onmisbaar is. Integendeel, ik ben alweer voor een nieuw bestuur gevraagd. Dat neemt niet weg dat het ontbreken van internet schaduwkanten heeft, zeker bij het ouder worden. Steeds meer informatie is alleen via internet verkrijgbaar. Ook ondersteunende zorg wordt in toenemende mate langs deze weg geboden, in de vorm van e-health. Op termijn valt ook in de thuissituatie volgens mij niet aan internet te ontkomen.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen