De winter van toen

Koek en zopie, ijspret en gezelschapspellen. Op een feestelijk verlichte ijsbaan genieten oud en jong en bij de Delftse molen roetsjen kinderen naar beneden over de spiegelgladde sleebaan. Er zijn er uit het verleden bekend. Van een baan uit het Noord-Hollandse nieuwe Niedorp is een foto bewaard gebleven. Algemeen wordt de sleebaan beschouwd als een van de voorlopers van de huidige achtbaan.
Iets verder, op het Zaanse plein, staat een nostalgische draaimolen, is er een Kop van Jut en een zogenaamde Vroolijke Keuken.
In de laatste kan serviesgoed aan stukken worden gegooid.
Een oud gebruik in de winters van weleer om frustraties af te reageren en energie kwijt te raken. Er wordt alleen serviesgoed gebruikt dat z’n beste tijd heeft gehad...
In de stolpboerderij vertelt de boerin over de gezellige spelavonden in het dorpscafé. Ganzenbord, jachtspel en het kroningsspel van koningin Wilhelmina. De prijs is een ham en een kruik jenever, maar soms lopen met de inzet de gemoederen ook hoog op.

Stamppot
Zes weken lang, van 30 november tot en met 12 januari, ademt het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem de wintersfeer van toen. Voor de elfde opeenvolgende keer kunnen de bezoekers schaatsen en sleetje rijden en stokvis en stamppot eten. Sfeer en gezelligheid vormen de directe aanleiding voor een bezoek aan het museum in de winterse periode, weet communicatieadviseur Caroline Berkhof. Maar daarnaast moet het educatieve element niet worden onderschat. „Er worden verhalen over toen verteld, er zijn foto’s en fi lmpjes en de kinderen worden spelenderwijs mee de historie in getrokken. Zo is er bijvoorbeeld een griendwerkershut, waar op vuurduveltjes aardappelen en kaantjes kunnen worden gebakken, het belangrijkste voedsel voor de griendwerker van weleer. Ondertussen horen de kinderen hoe men in die tijd leefde. Zoiets heeft een toegevoegde waarde. Dat valt niet te vergelijken met een kerstmarkt.”

Geen beddengoed
De werkelijkheid in de winter van 1890/1891 was lang niet altijd even vrolijk. Ook dat komt aan de orde. „Het was een vrij stevige winter, gemeten naar de meteorologische maatstaven van deze tijd”, aldus Leendert van Prooije. Als wetenschappelijk medewerker van het museum is hij medeverantwoordelijk voor de invulling van ‘de winter als museumstuk’. „De impact van ijs en sneeuw op het arme deel van de bevolking was aanzienlijk. „Velen waren werkloos, de behuizing was slecht en warme winterkleding en goed beddengoed ontbraken.” De kennis van het dagelijkse leven van die tijd bij het museum is vooral afkomstig uit oude krantenknipsels en beschrijvingen van een enkeling die zijn of haar ervaringen aan het papier heeft toevertrouwd.
„Zo weten we van een onderwijzer die voor het eerst op een school in Limburg aan de slag moest. Hij vertrok lopend, maar kwam nooit aan. Er zijn gevallen bekend van kinderen die in de bedstee doodvroren. Rond 1850 was er bezuinigd op de gezondheidszorg, waardoor de dokter niet kwam opdagen en de gewone man was aangewezen op zogenaamde volksmedicijnen.”

Bedelarij
Speciale aandacht wordt er dit jaar besteed aan bedelarij. Bezoekers zien een ilmpje dat een verhaal uit die tijd in beeld brengt. Het toont een boerderij in Noordwest-Overijssel die op één dag tweehonderd bedelaars aan de deur krijgt. „Het ilmpje bestaat uit de samenspraak tussen een ouder en een kind. Het kind is voor bedelen opgepakt en tot zes jaar opvoedingsgesticht veroordeeld.”
Het meer welgestelde deel van de bevolking had minder last van de kou. Ze konden terecht op de ijsbanen en ijskermissen en reden rond in prachtig opgetuigde arrensleeën. De rijkeren konden in grofweg twee stromingen worden verdeeld. „Een deel hielp de armen met voedsel en geld. Dat ging ook via de kerken. Een meer liberale stroming bedacht werkverschaingsprojecten.”
De werkzaamheden uit die tijd herleven in het Openluchtmuseum: touwpluizen, stenenkloppen, brandhout hakken, klompen maken en naaiactiviteiten.

Indrukken
Het is de elfde maal dat het Nederlands Openluchtmuseum in de winter wordt opengesteld. De afgelopen jaren viel er meerdere malen een dik pak sneeuw tijdens deze winterse presentatie. „Echt prachtig”, beaamt Caroline Berkhof, maar het is niet per se nodig om de winter van weleer te beleven en levensechte indrukken op te doen.”
In alle belangrijke gebouwen is er iets te doen, de activiteiten zijn wel op een kleinere oppervlakte gecentreerd.
Op zaterdag 7 december is het museum geopend tussen 10.00 en 18.00 uur; de ijsbaan is een uurtje langer in gebruik.

Nederlands Openluchtmuseum

Het Nederlands Openluchtmuseum toont twee eeuwen Nederlandse geschiedenis in authentieke gebouwen, voorwerpen en ware verhalen. Een bezoek vormt als het ware een reis door de tijd. Er is volop leven in het museum, op de erven, in de boerderijen, huizen, molens, het boerencafé en de winkeltjes.
Het museum, dat vorig jaar zijn honderdste verjaardag vierde, trok toen 520.000 bezoekers en was daarmee het best bezochte museum buiten Amsterdam. Het Openluchtmuseum is druk bezig om de komende jaren een aantal presentaties aan te passen aan de canon van de Nederlandse geschiedenis.

Informatie
• Adres: Nederlands Openluchtmuseum, Schelmseweg 89, 6816 SJ Arnhem; tel. 026-3576111; www.openluchtmuseum.nl
• Parkeren: er is een groot parkeerterrein aan de overzijde van de weg. Parkeren kost € 5,00.
• Geopend: van 30 november 2013 t/m 12 januari 2014. Op werkdagen van 11.00 tot 17.00 uur, op zaterdag en in de Kerstvakantie van 10.00 tot 18.00 uur. Het zomerseizoen start weer op 1 april 2014.
• Entree: volwassenen € 15,30; kinderen 4 t/m 12 jaar € 10,75; kinderen van 0 t/m 3 jaar gratis.
• Op zaterdag 7 december kunt u, in het kader van het Terdegejubileum, tijdens de winteropenstelling als abonnee extra voordelig naar het Nederlands Openluchtmuseum. Zie de aanbieding op de volgende pagina.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen