Oude wijn in nieuwe kruiken

Voor de bulk van zijn boeken reserveerde Cor Bregman (73) een inpandige kamer. Afgezien van de boekenstellingen staat er alleen een gemakkelijke stoel. In deze binnenkamer kan hij zich, ongehinderd door prikkels van buitenaf, laten meeslepen door lectuur die zijn hart heeft.
Zijn werkkamer aan de voorzijde van het appartement, zes hoog, biedt uitzicht over Hendrik-Ido-Ambacht en Ridderkerk. Met dit panorama voor ogen zit de gepensioneerde neerlandicus elke morgen te hertalen. Binnen handbereik liggen ‘Het ABC des geloofs’ van de bekende oudvader Alexander Comrie en de ‘Verzamelde gedichten’ van Inge Lievaart. Ze verraden de interessevelden van Bregman: oude theologie en literatuur.
Het hertalen van klassiek theologisch werk begon aan het begin van de jaren tachtig. „Mijn oude leermeester J. Koppejan van De Driestar had van Den Hertog het verzoek gekregen om ‘De plichten der ouders’ van Jacobus Koelman om te zetten in hedendaags Nederlands. Hij zag er gezien zijn leeftijd kennelijk tegen op en noemde mijn naam. Daardoor klopte de uitgever bij mij aan.”

Teellinck
De eerste ervaring smaakte naar meer. „Tot die tijd had ik me vooral beziggehouden met literatuur, door dit werk ben je veel meer met de technische kant van taal bezig. Het 17e-eeuws was me niet onbekend, dankzij de dagelijkse omgang met de Statenvertaling en het jarenlang beluisteren van preken van oude schrijvers. Na de publicatie van ‘De plichten der ouders’ kreeg ik te horen dat het een goede hertaling was. Voor uitgeverij De Roos in Vlaardingen hertaalde ik aansluitend ‘Buren-kout’ van Willem Teellinck.”
Met het aanbreken van de vut-periode kwam er paradoxaal genoeg een voorlopig einde aan het herzien van dit soort geschriften. „Door de tropenjaren die volgden vanwege de zorg voor mijn vrouw en het vele werk als ouderling in onze grote en destijds vacante gemeente.”
Te midden van alle hectiek ontving hij in 2007 van uitgeverij De Banier het verzoek om de ‘Verhandeling van enige eigenschappen van het zaligmakend geloof’ van Alexander Comrie te hertalen. Ondanks de beperkte beschikbare tijd besloot de inwoner van Hendrik-Ido-Ambacht ‘ja’ te zeggen. Onder voorwaarde dat er geen deadline zou worden gesteld. „Pas toen er in 2010 een eind kwam aan het catechiseren en het scribaat binnen de kerkenraad, kwam er schot in het werk.”
Begin maart 2012 werd het boek gepresenteerd in de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten. Opvallend was de positieve ontvangst. Terwijl de verkoop van klassieke theologische werken gestaag terugloopt, verschenen van het hertaalde werk van Comrie al drie drukken.

Bregman ging direct door met het ‘renoveren’ van het bekende boek ‘De godvruchtige avondmaalganger’ van Petrus Immens. Zelf las hij het in zijn jonge jaren in een oude druk met perkamenten kaft. „Die kwam uit het boekenkastje van mijn vader. Dat exemplaar heb ik gebruikt bij het hertalen.”
De kracht van dit boek is voor de oud-ambtsdrager het diep geestelijke inzicht van Immens in de vragen en twijfels die in het hart kunnen leven rond de gang naar het avondmaal. „Hij richt zich vooral tot mensen die een betrekking hebben gekregen op de Heere Jezus en Zijn genade, maar de zekerheid van het geloof missen. Pas in de laatste drie hoofdstukken gaat het over het heilig avondmaal.

Immens legt eerst een stevig fundament. In elf hoofdstukken behandelt hij de belangrijkste vragen met betrekking tot het geloof en gaat hij in op het maken en hernieuwen van een verbond met de Heere. Wij kennen dat in onze kring niet meer zo, maar het is volkomen Bijbels. Een kind van God mag niet in de eerste beginselen van het geloof blijven rusten, maar moet zijn aandeel in Christus vastmaken.”

Toevlucht
Zelf was Bregman al door de veertig toen hij voor het eerst ten avondmaal ging. „Een preek van ds. L. Rijksen in mijn jonge jaren, over de tekst ‘Deze ontvang de zondaars en eet met hen’, heeft me nooit losgelaten, maar ik ben eroverheen gaan leven. Ik was druk in het onderwijs, in het jeugdwerk, in de kerk... In de jaren tachtig kwam de persoonlijke vraag naar het heil weer boven. In die tijd mocht ik voor het eerst iets van de liefde van Christus ervaren en kon ik bij een avondmaalsbediening niet meer in mijn bank blijven zitten.”
Tijdens het hertalen van ‘De godvruchtige avondmaalganger’ kwam alles terug. „De bezwaren die Immens tekent, herken ik nog steeds. Vorig jaar liep ik behoorlijk vast, ook lichamelijk. Ik ben een aantal weken in De Herberg in Oosterbeek geweest, om tot rust te komen. Mijn hele leven klaagde me aan, ik was in alles tekortgeschoten. Met veel gevoel en inlevingsvermogen las ik indringende preken – ook oude schrijvers – in de gemeente, maar tegelijkertijd kon deze jongen met dezelfde overgave in de klas de Nederlandse literatuur aan de man brengen. ‘Ben ik geen toneelspeler?’ Dat soort vragen kwam op me af. Dan houd je met al je ambtelijke ervaring maar één roep over: ‘Heere, wees mij genadig.’
Vooral in deze periode ervoer ik het werken aan Immens als zeer vertroostend. Hij besteedt ruim aandacht aan de kenmerken van het geestelijk leven, maar uiteindelijk moet alles wijken voor hét kenmerk van het geloof: eenvoudig tot Hem de toevlucht nemen in Wie alleen het leven te vinden is.”
Onlangs werd de herziene uitgave van ‘De godvruchtige avondmaalganger’, met een brede inleiding van prof. A. Baars, gepresenteerd in het pand van Hogeschool De Driestar. „Vergeleken met de werken van Comrie was dit boek in de oude editie nog redelijk leesbaar. Vandaar dat ik me aanvankelijk afvroeg of een hertaling wel noodzakelijk was, tot ik concreet aan de slag ging. Toen ontdekte ik dat de grote lijn in het betoog van Immens best duidelijk is, maar lees je zin voor zin, dan vraag je je geregeld af wat de schrijver nu precies bedoelt.”
Met de nieuwe uitgave hoopt de neerlandicus het boek weer voor een breed publiek toegankelijk te hebben gemaakt. „Dat kreeg ik ook terug van de meelezers, onder wie een aantal jongere mensen. Ik heb m’n best gedaan om van een toch behoorlijk weerbarstige tekst een vlot leesbaar geheel te maken, door heel lange zinnen te splitsen en verouderde woorden te vervangen door een eigentijds synoniem. Het originele woord is waar nodig weergegeven in een voetnoot. Gezien de verkoopcijfers van ‘De eigenschappen’ van Comrie wordt die aanpak gewaardeerd. Ook de belangstelling voor de nieuwe editie van ‘De godvruchtige avondmaalganger’ is moedgevend.”

Ontdekkingen
De presentatie van het boek was goed voor een symposium, mede vanwege het 50-jarig bestaan van de Stichting Smytegelt-Fonds, uitgever van de Reveilserie: een reeks hertaalde preken van oudvaders. Voor de jubileumuitgave hertaalde Bregman een preek van de Zeeuwse oudvader aan wie de stichting haar naam dankt.
In december begon de gepensioneerde neerlandicus aan ‘Het ABC des geloofs’ van Comrie. „Ik doe een bladzijde per dag, dus komende zomer hoop ik daarmee klaar te kunnen zijn. Afgezet tegen het aantal uren dat ik erin steek, levert het me financieel geen grote winst op. Daar gaat het me ook niet om. Dit is een prachtige tijdsbesteding, voor hoofd en hart.

Het bezig zijn met taal geeft me in de eerste plaats intellectueel genoegen. Je blijft ontdekkingen doen. Maar het gebeurt ook wel dat ik na een passage mijn knieën buig en bid: ‘Heere, dank U dat ik dit heb mogen lezen.’ Of: ‘Maak dit waar in mijn hart.’ Dr. Bram Maljaars, een van mijn meelezers bij het hertalen van ‘De godvruchtige avondmaalganger’, vond dat ik in een moordend tempo bezig was. Zelf heb ik dat niet zo ervaren. Iets wat je met vreugde doet, kost weinig energie. Al doe ik het nu wel wat rustiger aan.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen