Wel of niet hertrouwen

Karel (58) en Anneke (55) trouwden drie jaar geleden. Beiden moesten ze hun eerste partner afstaan aan de dood. In hun woning in Damwoude, waar Anneke ook met haar vroegere man woonde, blikken ze terug op het rouwproces en de periode daarna.
Anneke, opgegroeid in de provincie Groningen, ontmoette haar eerste man Hans Hoekstra toen ze als verpleegkundige aan de slag ging in het ziekenhuis in Dokkum. Hij was als agent in de omgeving werkzaam. Ze trouwde op 23-jarige leeftijd en kreeg samen met hem zes kinderen.
Haar man was net 42 jaar toen bij hem darmkanker werd geconstateerd. Nauwelijks anderhalf jaar later overleed hij. „Dan sta je alleen met vier zoons en twee dochters. De jongste was 7, de oudste 17.” Ze had geen familie in de omgeving, maar werd wel „geweldig geholpen door buren en kennissen. Ik werkte toen nog als oproepkracht in het ziekenhuis in Dokkum. Mijn man had gezegd dat ik dat moest blijven doen en ik wilde dat zelf ook graag. Het was niet zozeer een financieel probleem, want ik ontving een heel redelijk nabestaandenpensioen.” Het werk, enkele dagen per week, hielp haar wel bij het vasthouden van het dagelijkse ritme en het contact met anderen. „Daarnaast had ik de zorg voor de kinderen. Zij hielden me echt bij de les. Je moest op tijd opstaan, eten koken en tal van huishoudelijke zaken doen.”

Beschadigd
Alleen-zijn went nooit, geeft ze aan. „Het voelt alsof een boom doormidden is gezaagd. Er blijft één helft over, maar die is wel beschadigd.” Opstandig was ze niet. „Mijn man had een sterk geloof en was ervan overtuigd dat de Heere voor mij en de kinderen zou zorgen. Wie ben ik om tegen de Heere te zeggen dat ik het beter weet?”
Anneke ontmoette Karel Hoogendoorn uit Reeuwijk tijdens het lotgenotencontact van vereniging ‘Samen Alleen’. Karels vrouw Marianne stierf in 2009. „We waren dertig jaar getrouwd. Ze is ruim twee jaar ziek geweest.”
De ondernemer had net zijn goed lopende houthandel verkocht. „Daar hebben we nog samen voor gekozen. Ik zou vervroegd met pensioen gaan, had nog verschillende hobby’s en enkele commissariaten en handelde wat in onroerend goed. Ik hoefde me niet te vervelen.” Hij zwijgt even. „Maar al die plannen zijn in duigen gevallen. Ik kon me gelukkig vastklemmen aan het geloof, maar de eenzaamheid drukte me zwaar.”
Karels enige dochter was al verschillende jaren getrouwd en woonde vlak bij hem. „Dan heb je wel je kind en de kleinkinderen, maar als je thuis komt is het huis leeg. Je wordt hier of daar op het eten gevraagd. Dat is goedbedoeld, maar het vult het gat niet op. Je bent je maatje kwijt.”

Vraagstukken
De kennismaking met elkaar plaatste hen voor grote vraagstukken in relatie tot de eigen kinderen. „Er zijn er nog drie van de zes thuis”, aldus Anneke. „Je wilt niet dat je kinderen van anderen horen dat je wellicht weer een relatie aangaat, maar aan de andere kant kun je er ook niet direct mee aankomen. En als je het vertelt, moet je beseffen dat zij nog een hele stap moeten maken. Jij loopt in je hoofd een stuk voor op hen.”
Haar kinderen reageerden heel verschillend. „Vooral m’n dochters hadden er in het begin erg veel moeite mee. De jongens waren iets nuchterder.” Karels dochter had geen grote problemen, maar miste vooral nog steeds heel erg haar moeder. De voorzichtige kennismakingen vielen positief uit. „Hij is niet onze vader, benadrukten de jongens.” Karel vindt dat logisch. „Dat moet je ook niet willen. Hun opvoeding is grotendeels voltooid, ze zijn gevormd. Je probeert er voor hen te zijn, maar je bent en wordt niet hun vader.”

Gedenkdagen
Er waren ook praktische problemen. De belangrijkste was wel de toekomstige woonplaats. Omdat er nog drie van Anneke’s kinderen thuis waren, viel de keus op Damwoude. „In verband met school, vrienden en vriendinnen.” De hervormde Karel en de bij de Gereformeerde Gemeente van Groningen aangesloten Anneke kozen kerkelijk voor de Christelijke Gereformeerde Kerk in hun woonplaats.
Tijdens een dienst in de kerk in Damwoude, waarin de vroegere predikant van Karel voorging, werd in 2012 een zegen over hun huwelijk gevraagd. „Achteraf zie je toch dat het zo moest gaan en dat de Heere onze weg heeft geleid. We hebben het niet gezocht, er waren natuurlijk tal van vraagstukken, maar er zijn toch steeds wegen geopend”, aldus Anneke.
Ze hebben afgesproken openhartig te zijn over hun vorige man en vrouw. „Vooral tijdens sterfdagen of andere gedenkdagen komt dat sterk terug. Dan begrijp je van elkaar waarom de ander niet echt goed in zijn vel zit. Je moet het verleden niet willen uitwissen. Het is niet zo dat de liefde tot je eerste echtgenoot of echtgenote weg is, maar de Heere geeft ook ruimte voor een nieuwe liefde. Dat ervaar ik als heel bijzonder.”

Schippersdochter
Agatha Verhoeven-Cornet (59) uit Werkendam is niet hertrouwd. Ze verloor negen jaar geleden haar man. Diep in haar hart was ze al enige tijd ongerust. „Gerrit was 58 en al jaren diabetespatiënt. Dat leidde in de laatste jaren van zijn leven tot een aantal kleine attacks, waardoor zijn lichaam verzwakte. Ik was een beetje zijn waakhond. Als ik zijn adem niet meer hoorde, maakte ik hem wakker.”
Toch nog onverwacht kreeg haar man een hersenbloeding. „Hij raakte in coma en heeft nog maar negen dagen geleefd. Eigenlijk begon het rouwproces op de dag dat hij in coma raakte. Vanaf dat moment was ik hem kwijt. De dokter gaf geen hoop meer.”
De oudste van hun vijf kinderen was de deur al uit, de jongste was nog maar 15 jaar. De nuchtere schippersdochter hield zich aan het eerder genomen besluit om zich terug te trekken uit het kraanbedrijf waarvan haar man mededirecteur was. „Hij kon al geruime tijd niet meer op de kraan werken. We hadden afgesproken dat een externe accountant zou berekenen of hij met de vut kon. De maandag voordat hij in coma raakte, had ik een eerste gesprek. De vrijdag daarop stond een afspraak voor ons tweeën gepland. Het heeft niet zo mogen zijn.”

Leeg nest
Ze nam al na korte tijd afstand van het bedrijf. Dat gaf de nodige hoofdbrekens. „M’n hoofd stond er niet naar, maar geen van de kinderen wilde in het bedrijf blijven en het was in feite al in gang gezet. Het deed me wel veel pijn dat anderen er schande van spraken dat ik zo spoedig na de dood van Gerrit geld zou willen zien. Ik heb meerdere malen op het punt gestaan de sleutel van de kast met paperassen weg te gooien.”
Het overschaduwde het rouwproces, beseft ze achteraf. In de jaren daarna was ze vooral druk met de kinderen, die een voor een het huis verlieten. Daarnaast was ze druk met bezoekwerk voor de Christelijke Gereformeerde Kerk, vrijwilligerswerk voor De Zonnebloem en kaarten maken. Verder gaf Agatha meer dan 40 jaar EHBO-, AED- en reanimatielessen. Drie jaar geleden zette ze daar een punt achter, omdat de reanimaties haar te zwaar vielen. Haar activiteiten werden beloond met een koninklijke onderscheiding.
Toen de laatste van de kinderen ging trouwen, had ze het gevoel dat het rouwproces opnieuw begon. „Niet dat ik last had van het lege-nestsyndroom, wel van het feit dat het pijnlijk zeker was dat ik echt alleen verder moest.” Haar gemoed schiet vol als ze terugdenkt aan het moment dat ze voor de laatste keer de verpleegafdeling bezocht waar haar man was overleden. „Ik had de kinderen vooruit laten gaan en stond in de lift toen ik besefte dat ik weduwe was. Ik voelde me enorm alleen en verlaten. Zo erg heb ik dat daarna niet meer gehad.”

Aanzoek
Opstandig is ze nooit geweest. „Gelukkig niet. De ene keer heb je aan je geloof wel meer steun dan de andere keer. Maar als ik ’s avonds in gebed aan de Heere mijn problemen voorlegde, heb ik toch altijd weer verder gekund.”
Sinds anderhalf jaar is ze voorzitter van Samen Alleen, de vereniging voor mensen tot zestig jaar die hun partner aan de dood moesten afstaan. Ze zag dat verschillende leden in de loop der jaren een tweede huwelijk begonnen. „Als ze me vertellen dat ze een nieuwe relatie aangaan, vraag ik altijd eerst wat de kinderen, als ze die hebben, ervan vinden. Ik heb heus wel eens een aanzoek gehad, maar heb me altijd op het standpunt gesteld dat het een heel lastige opgave is om opnieuw te trouwen als je pubers of halfvolwassenen in huis hebt. Daar heb ik al zoveel narigheid van gezien.”
Tegelijkertijd onderkent ze dat ze in een enigszins luxe positie verkeert. „Als je geen voldoende financiële middelen hebt, moet je als vrouw de kost gaan verdienen, kinderen of niet. Dat is in de praktijk heel erg moeilijk. Ik zie soms schrijnende gevallen.”
Hoe ze de toekomst ziet? „Soms vliegt de eenzaamheid me aan. Altijd alleen, als ik nog jaren gezond zou mogen blijven... Dat is een benauwend gevoel.”
Op andere momenten heeft ze er minder last van. „Ik heb kinderen en kleinkinderen, goede contacten en hobby’s. Je moet niet zeuren, denk ik dan, en dankbaar zijn voor wat je hebt. Als ik anderen spreek en hoor wat zij soms mee moeten torsen, heb ik maar een licht kruis.”

Wennen
Ook Karel en Anneke denken na over de toekomst. Of ze, bij gezondheid, in de toekomst in Damwoude blijven wonen, weten ze niet. Karel heeft wel moeite met de taal in de omgeving. Anneke: „Twee van mijn kinderen verblijven inmiddels in het westen en Karels dochter woont daar eveneens. Misschien dat we later toch een wat meer centraal gelegen plek zoeken.”
Een vergelijking met een eerste huwelijk gaat meestal mank, geven ze aan. „Als je jong bent gaan tal van dingen vanzelf. Je bent ouder geworden, gesetteld en doet veel dingen zoals je ze gewend was te doen. Je hebt beiden een vriendenkring en het wil niet zeggen dat die kringen automatisch bij elkaar passen. Het is geven en nemen, met de nadruk op geven.”
Als ze anderen een advies moeten geven? Anneke denkt even na. „Ik zou een tweede huwelijk niet ten koste van alles doordrukken, zeker niet als je jonge(re) kinderen hebt. En als het wel zo gaat: geef ze tijd om aan de gedachte te wennen dat hun overgebleven vader of moeder hertrouwt en biedt ruimte voor het herdenken van de overledene.”

Samen Alleen
Samen Alleen is een christelijke vereniging die lotgenotencontact biedt aan jonge weduwen en weduwnaars tot 60 jaar. De vereniging telt meer dan 100 leden. Het jongste lid is 28 jaar. De vereniging geeft ook presentaties aan verenigingen en kerkenraden.

www.samenalleen.nl

Erik-Jan Verbruggen:
„Voor hertrouwen is moed nodig”
Hulpverlener Erik-Jan Verbruggen schreef recent een boekje over samengestelde gezinnen. Hij geeft in zijn werk bij hulpverleningsorganisatie De Vluchtheuvel ook adviezen. „Er is echter geen standaardrecept.”
Een belangrijk Bijbels gegeven voor Verbruggen is Genesis 2 vers 18: „Het is niet goed dat de mens alleen zij”. „Er wordt soms wat argwanend gekeken naar mensen die opnieuw in het huwelijk treden. Dat is in principe onterecht. Het is een legitieme zaak om te verlangen naar een nieuw huwelijk, als je echtgenoot of echtgenote is overleden.”
Hij raadt stellen die hertrouwen aan om op z’n minst goed na te denken en voldoende tijd te nemen. „Als er sprake is van het overlijden van de partner, mag het geen vlucht naar voren zijn om het rouwproces te beëindigen. Ik hoor in de praktijk regelmatig dat men achteraf constateert dat het te snel is gegaan.”
Hoeveel tijd iemand moet nemen? „Ik vind het moeilijk om de tijd voor te schrijven. Rouwen kost echter tijd. Ook voor de kinderen, als je die mag hebben. Als zij nog thuis wonen, komt er plotseling een nieuwe man of vrouw aan de keukentafel. Die is niet hun vader of moeder. Zijn of haar bloed stroomt niet door hun aderen. Je kunt een prima band hebben, maar dat loyaliteitsprobleem los je niet zomaar op.”
Verder adviseert Verbruggen om open te zijn tegenover elkaar. „Vraag de kinderen hoe ze aankijken tegen de nieuwe relatie van papa of mama. Geef hen de ruimte om het moeilijk te vinden, laat die gevoelens overeind staan. Dat zijn moeilijke, maar ook waardevolle momenten. Schroom verder niet om iemand anders in vertrouwen te nemen. Dat kan een hulpverlener zijn, maar eveneens een goede bekende.”

De maatschappelijk werker benadrukt dat de stiefvader of -moeder zich bescheiden dient op te stellen. „Je komt niet in de plaats van de biologische ouder. Wees daarom terughoudend, zeker in conflictsituaties, en laat de primaire beslissing aan de ander over.”
Tijd nemen voor elkaar is volgens hem wezenlijk. „Als er kinderen zijn, begin je niet meer met z’n tweeën. Een opgroeiend gezin slokt vaak alle tijd op. Vergeet dan niet om tijd voor jezelf te nemen, om man of vrouw te zijn. Plan dat in, zeker in het begin.”
Op de vraag of kinderen een nieuw huwelijk mogelijk blokkeren, is geen eenduidig antwoord te geven. „Het gebeurt te vaak dat ze de situatie moeten slikken. Ze worden voor een voldongen feit geplaatst en ervaren dat soms als een nieuw verlies. Ga daarom eerlijk het gesprek aan en besef dat ze vaak met een nieuw verlies te maken krijgen. Ze raken eerst hun vader of moeder kwijt, daarna hun thuis.”
Hij beseft tegelijkertijd dat het niet meevalt om er alleen voor te staan. „Het is echt niet alleen een verlangen naar romantiek of seksualiteit, dat mensen ertoe brengt om open te staan voor een nieuw huwelijk. De werkelijkheid van het alleen zijn is vaak een rauwe werkelijkheid.”
De hulpverlener, die afstudeerde op het onderwerp, moet nog vaak terugdenken aan de conclusie van zijn docent. „Als je alles overziet, moet je wel lef hebben om te hertrouwen, zei hij, na alles te hebben gelezen. Er is inderdaad moed voor nodig en het is ook een teken van hoop om te hertrouwen, nadat je door een scheiding erg gekwetst bent of als je heel bedroefd bent na een overlijden.”

Mede n.a.v. “Samen in een nieuw gezin” door Erik-Jan Verbruggen, uitg. De Banier, Apeldoorn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen