Een barokke borg in Uithuizen

Menkemaborg is door de kaarsrechte oprijlaan al van verre te zien. De eerste kennismaking is niet spectaculair. De borg (Gronings voor burcht of kasteel) oogt als een vrij massief pand, oprijzend vanuit een slotgracht. Een beetje saai zelfs. Torens ontbreken, waardoor het meer gelijkenis heeft met een klassiek landhuis dan met een kasteel.
Het was bij de bouw in de 14e of begin 15e eeuw dan ook geen ridderkasteel, maar een zogenaamd steenhuis. Bedoeld als veilige vluchtplaats in een tijd dat gebouwen van steen nog een uitzondering waren. Volgens een gevelsteen in 1400 verwoest en in 1614 weer opgebouwd en uitgebreid. Door de familie Clant, die nadrukkelijk vermeldt: „dorch Gots genade.”

Kabinetorgel
Eenmaal binnen, wordt de bezoeker overweldigd door de inrichting. Door de enige toegang –rondom zijn geen andere deuren te vinden– betreedt je de imposante gang, zwart-wit betegeld. Links en rechts zijn de vertrekken. De gang snijdt het huis in tweeën. Symmetrie speelt een belangrijke rol in Menkemaborg, zowel binnen als in de tuinen.
Het huidige huis dateert uit ongeveer 1700. Het deed dienst als buitenhuis van verschillende Groningse adellijke families. Hiervan is de familie Alberda de belangrijkste. Van hen wordt een beeld gegeven hoe zij op deze plaats woonden en leefden.
De openstaande deuren leggen de brede en enigszins schemerachtige gang aan de voeten van de bezoeker. Eenmaal binnen is het alsof de tijd heeft stilgestaan.
De voorkamer rechts is nu ingericht als theekamer voor de dames. Deze kamer is verbonden met de grote zaal. Opvallend is de enorme schouw, net als de rest van het huis ontworpen door bouwmeester Allert Meijer en uitgevoerd door beeldhouwer Jan de Rijk. Groet en Vool, twee Amsterdamse orgelbouwers, maakten in 1777 het tegen de wand geplaatste orgel, het grootste kabinetorgel van Nederland. Sinds een restauratie in 2011 is het weer bespeelbaar.
Alle kamers (studeerkamer, slaapkamer, eetkamer, herenkamer) ademen de barokke geest van de rijke landadel van de 18e eeuw. Met schilderijen, wandbespannen (damast) behang, dikke vloerkleden, Chinees porselein, gebeeldhouwde stoelen en in de slaapkamer een staatsieledikant uit de vroege 18e eeuw, geheel bespannen met Chinees zijden damast.

Secreten
De bewoners sliepen op de bovenverdieping. Die is nu ingericht als dienstruimten voor het museum. De keuken ligt lager in het oorspronkelijke steenhuis en heeft een verdiepingshoogte van nauwelijks 1,80 meter. Samen met de kelder wordt er het koken van toen een gezicht gegeven. De keuken geeft ook toegang tot de slaapvertrekken van de dienstmeiden.
Grote delen van de rijke collectie zijn eigendom van het Groninger Museum, de eigenaar sinds 1921, dat tot in de jaren zestig van de vorige eeuw geheel verantwoordelijk was voor Menkemaborg. Sinds die tijd zorgt de Stichting Museum Menkemaborg voor de exploitatie en beheer. „Ieder jaar passen we zaken aan en detailleren de inrichting nog verder”, geeft directeur-conservator Ida Stamhuis aan. Ze citeert niet zonder trots een bekende Nederlander. „Nee, zijn naam zeg ik niet. Maar hij noemt dit het mooiste huis van Nederland.”
In de borg is geen badkamer of toilet te vinden. Water werd in twee soorten opgepompt: gracht- en regenwater. Voor het huis bevinden zich twee huisjes, de secreten (toiletten) met een rechtstreekse aansluiting op de gracht.

Rozentunnel
Buiten bevindt zich de grootste kostenpost van Menkemaborg: de fraaie tuinen, onderverdeeld in lusthof, zonnewijzertuin, doolhof, fruithof en keukentuin; doorsneden door een tunnel van rozen. Alles strak in het gelid en vooral symmetrisch, naar het voorbeeld van de barokke tuinen van Versailles. Bij de aanleg is gebruikgemaakt van originele tuintekeningen. Een groep hoveniers is een groot deel van het jaar in de weer om alles op de juiste lengte en in de juiste vormen te snoeien. Rond de buitengracht ligt een singel van hoge bomen, in een weiland aan de westzijde bevindt zich de viskenij, voor het bewaren van vis en in het zuiden een snoekenvijver.
Uithuizen valt onder de gemeente Eemsmond. Het meest noordelijke puntje van Groningen. Wel een eindje rijden, maar voor een dagje uit vanuit West- of Midden Nederland is het goed te doen. Ook bij een meerdaagse trip naar het noorden of een vakantie in de buurt van de Waddenzee is een bezoekje aan de borg van Uithuizen beslist de moeite waard. Menkemaborg is dit jaar negentig jaar museum. In al die jaren bezochten bijna 2,5 miljoen mensen de borg.

www.menkemaborg.nl

5x Eropuit!

De Waddenzee, het grootste waddengebied ter wereld. Werelderfgoed van de bovenste plank.

Historisch Appingedam. De vroegere hoofdstad van het gewest Ommelanden met een beschermd stadsgezicht als centrum.

Openluchtmuseum ‘t Hoogeland op de wierde van Warffum.

Tentoonstelling ‘Rijk in Groningen. Borgen en Stadspaleizen 1600-1800’ in het Groninger Museum met veel meer over de (verdwenen) Groninger borgen

Energiehaven Eemshaven. Vanuit Eemshaven verzorgt AG Ems een veerverbinding naar het Duitse eiland Borkum.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen