Durham en het gouden evenwicht

“Welke Durham zoekt u?” vroeg een boekverkoper aan ds. Ruis.„Ik heb er twee, Jacobus en James.” Niet wetend dat de ene naam de vertaling van de andere is.

De predikant van de christelijke gereformeerde kerk van Rotterdam-Kralingen maakte tijdens zijn jeugd in Sliedrecht kennis met de Nederlandse oude schrijvers. De Schotten kwamen pas later in beeld. Door Durham. „Zonder dat ik ernaar zocht, stuitte ik op een zaterdagmiddag in een boekhandel in Sliedrecht op zijn boek “De onnaspeurlijke rijkdom van Christus” uit 1683.

“Christus gekruist” verscheen in hetzelfde jaar. Dat kocht ik later. De vorige eigenaar heeft het tijdens leesdiensten gebruikt; dat is te zien aan de accentstreepjes die hij aanbracht. Inmiddels staan er ook veel aantekeningen van mezelf in. Beide boeken spraken me zeer aan.”

VERTAALWERK

Met een ouderling uit zijn eerste gemeente, Damwoude, maakte ds. Ruis een kerkhistorische tocht door Friesland. „Langs plaatsen waar vroeger de waarheid werd verkondigd, maar nu helaas vaak niet meer. In Akkrum zagen we het pakhuis van de vroegere firma Van Woerden. C.B. van Woerden senior en junior, vader en zoon, hebben nogal wat boeken in Nederland geïntroduceerd door ze uit het Engels te vertalen.” Ook van ds. Durham.

„Mij treft bij de Schotse schrijvers de nauwkeurige uitleg”, zegt ds. Ruis. „Ze hebben eerbied voor de Schrift. In “Christus gekruist” behandelt Durham aan de hand van Jesaja 53 allerlei thema’s uit de geloofsleer. Niet voor niets noemt hij dit hoofdstuk het merg van het Evangelie.”

Durham legt uit wat wedergeboorte is, en wat niet; wat het zaligmakend geloof is, en wat het niet is. „Heel vormend. Daarna volgen preken over het lijden en sterven van Christus, tegen de achtergrond van Gods eeuwige vrederaad. Sions lijdende Borg betaalde een prijs die van tevoren was vastgesteld. Durham wijst erop dat juist dat zo veel troost bevat voor Gods Kerk. Hij ontleende dat aan het boek “Therapeutica sacra” van zijn leermeester, David Dickson. Prof. G. Wisse, die nogal eens Schotse schrijvers aanhaalde en grondig verwerkte in zijn eigen theologische bezinning, schreef dat Christus gekend wordt in de sfeer van het recht. Dat zie je bij Durham ook.”

EVENWICHT

De Rotterdamse predikant wijst op het evenwicht in Durhams werk. „Enerzijds is er het ontmaskerende, afsnijdende element. Een tijdgenoot zei: „Durman houdt in zijn prediking de wonden open totdat Christus ze verbindt.” Anderzijds zijn de preken heel vertroostend: wat ligt er in Christus’ Borgwerk voor Zijn Kerk? Durham was een bruidswerver, een gezant van Christus. „In de prediking vervulde hij het hele veld met Christus”, is over hem gezegd. Dat is waar, maar het gebeurt ook dat hij bijna een hele preek duidelijk maakt wat het ware werk níét is. Alle grond buiten Christus snijdt hij af. Enerzijds handhaaft hij de plicht om tot bekering te komen, aan de andere kant dat bekering een soeverein werk van God is. Dat geeft een heilige spanning.

Je moet de preken dan ook altijd in hun verband lezen en niet met een stukje van zijn werk aan de haal gaan. Ook bij andere Schotten treft je het evenwicht. Binning zegt ergens dat „de aanbiedingen van het Evangelie zo vrij zijn dat er niets in u vereist wordt, maar dat er niemand zal komen tenzij zijn hart eerst door Gods Geest verbroken is onder zijn schuld.” Dat is het ware komen, en dat beklemtoont ook Durham.”

In 2015 is Donald J. MacLean in Schotland op Durham gepromoveerd. „Hij beschrijft hoe dat samen kan gaan: scherp en ruim.”

OUDE SPELLING

“Christus gekruist” werd door J. Ross in het Nederlands vertaald. „De 72 preken zijn daarbij samengevoegd tot 32 preken. Ross deed dat door de inleidingen aan te passen. In de rest van de vertaling bleef hij wel dicht bij het origineel.”

De laatste druk van Ross’ vertaling werd in 1981 uitgebracht door de Rijssense uitgever P. Stuut. „Jammer dat er geen recentere vertaling is”, vindt ds. Ruis. „Van de Engelse versies van Durhams werk zijn recentere uitgaven beschikbaar, in Amerika uitgegeven door Naphtali Press.”

De predikant grijpt weer in de hoge kasten achter zich en haalt Durhams verhandeling over de Tien Geboden tevoorschijn. „Die is niet in het Nederlands beschikbaar.”

Wel verkrijgbaar is de tweedelige verklaring over het Hooglied. En een boek over Openbaring. „Dat beveel ik ter lezing aan als mensen worstelen met de roeping tot het ambt. Lezenswaard is ook “Opdat de bediening niet gelasterd worde”. Durham dicteerde het op zijn sterfbed, als een boodschap in de kerkstrijd die toen gaande was.”

OP DE MAN AF

Durham wordt in Nederland meer gelezen dan in het land waar hij werkte, vermoedt ds. Ruis. „Ik ben één keer in Schotland geweest. We bezochten het kerkje in het gehucht Abercorn. In dat bedehuis kwam Durham tot bekering.”

Met een gebaar naar de groeiende stapel boeken op tafel: „We kwamen in de grote kathedraal van Glasgow, waar Durham al deze preken heeft gehouden. Dat vervult je met gedachten: onder deze gewelven klonk deze prediking, maar wat is ervan over in deze stad?”

Het kerkgebouw was in tweeën gedeeld. „In de ene helft preekte Durham, in de andere Andrew Gray. Bekend is het verhaal dat ze samen naar de kerk liepen en zagen dat er een grote groep mensen stond te wachten om Gray te beluisteren. Voor de deur van het gedeelte waar Durham zou preken, stond maar een klein groepje. Ik heb weleens gedacht: Ik denk dat ik toch maar bij Durham zou gaan kerken. Inhoudelijk sloegen ze op hetzelfde aambeeld, maar ze hadden een heel verschillende stijl. Gray was meeslepend, poëtisch, vervoerend. Durham preekte analytisch, maar wist de wezenlijke zaken kernachtig te verwoorden.

Hij deed dat in drie stappen: wat zegt de tekst, welke leringen liggen erin en hoe kunnen we dat toepassen? Dat werkt hij uit, op de man af. Bij de vraag over het verachten van Christus wijst hij erop dat dit van nature ons aller leven is. Hij oppert de tegenwerping die hij dan weleens hoort: We komen toch trouw naar de kerk? Hij zegt: Let er dan eens op waar na de dienst uw gesprekken over gaan. En of u morgen nog weet waarover de preek ging. Durhams preekstijl is niet zozeer meeslepend; wel overtuigend. Je krijgt de tijd om de boodschap rustig op je in te laten werken.”

HELDER LICHT

Ds. Ruis overwoog te promoveren op Durham, Dickson en Binning. „Drie heel verschillende predikers, die elk op hun eigen wijze de boodschap van genade door recht brachten. Ik ben toch maar verdergegaan met het onderwerp waar ik een jaar mee bezig ben geweest voordat de Heere me tot het ambt riep en ik naar de Theologische Universiteit Apeldoorn ging: Tertullianus over vreemdelingschap. Sinds ik in Rotterdam sta, ben ik nog sterker gaan besefen hoe relevant die boodschap voor vandaag is.”

“Christus gekruist” werd ds. Ruis persoonlijk tot zegen. „Rond avondmaalsbedieningen lees ik vaak in Durhams preken over Jesaja 53. In het ambtelijke neem je het vanzelf mee: uitspraken gebruik je in de prediking of tijdens een gesprek. Bij het lezen van deze preken is er soms het gebed: Heere, mag ik zo preken?” Durham is nauwelijks 36 jaar geworden. „Een kaars die maar kort brandde, maar wel een helder licht verspreidde. Zoals er onder de Schotse predikanten meer zijn geweest.”

James Durham (1622-1658), zoon van een kasteelheer, werd al jong predikant in Glasgow. In 1650 werd hij benoemd tot hoogleraar in de theologie. Dat ging echter niet door, want de synode besliste dat hij de hofprediker van koning Karel II moest worden. Daarna was hij opnieuw predikant in Glasgow. van hem verscheen een groot aantal preken in druk, de meeste pas na zijn overlijden.

Durham stond bekend om zijn ernst, zegt ds. ruis. er wordt gezegd dat hij zelden lachte. ook is de anekdote overgeleverd dat hij tegen William Guthrie, nadat die een aantal gepaste grapjes had gemaakt met gebed eindigde, zei: “Als ik die humor zou gebruiken, zou ik niet kunnen bidden.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen