THE RE­LATION OF REVELATION AND REASON IN E. BRUNNER AND H. BAVINCK

Dr. E. P. Heideman, THE RE­LATION OF REVELATION AND REASON IN E. BRUNNER AND H. BAVINCK, 247 biz., f 12.—, Van Gorcum, Assen, 1959.

Het enige, dat in dit boek irriteert, is dat meer dan twintigmaal een onderwerp wordt aangesneden, maar dan opeens weer afgebroken met opmerkingen als: „het is nog te vroeg om enige conclusies te trekken", „zoals we beneden meer in detail zullen zien", „kan niet besproken worden vóór het volgende hoofdstuk", e.d. Ordening van de stof is noodzakelijk, maar de lezer moet niet al te zeer op de proef gesteld worden door de geur van het gerecht, dat dan plotseling weer wordt weggezet!

Overigens is het een knap stuk werk. Het probleem van de verhouding van openbaring en rede is in het bijzonder een probleem van onze tijd. Het is vreemd aan de Bijbel, heeft ook geen grote rol gespeeld in de geschiedenis van filosofie of theologie, doch is vooral sinds Kant op de voorgrond gekomen. Dat onze tijd bijzondere belangstelling heeft voor dit probleem, heeft tweeërlei reden: r is onzekerheid omtrent het feit der openbaring, het begrip „openbaring" zelf is problematisch geworden, èn men is ook minder zeker omtrent het vermogen der menselijke rede. En in diepste zin: et probleem heeft een bijzondere urgentie in deze eeuw van de Geest; het is het probleem van deze „laatste dagen" (Hand. 2 : 17). Openbaring en rede staan niet noodzakelijk tegenover elkaar: an het begin der dagen en in de voleinding toont de Schrift ons hun volmaakte éénheid.

Emil Brunner's begrip van de verhouding van openbaring en rode wordt geschetst in 3 hoofdstukken: I. De rede in tegenstelling tot de openbaring.

II. De rede in ontmoeting met de openbaring. III. De rede in bevestigend ant­ woord op de openbaring.

Dan volgt het tweede deel: De verhouding van openbaring en rede bij Herman Bavinck, eveneens in 3 hoofdstukken: I. de rede als de uitdrukking der openbaring. II. De rede als de vijand der openbaring. III. De openbaring als de bril der rede.

Daarop volgt een „Conclusie" in 10 bladzijden, en een rijke bibliografie.

Dit boek verheldert de situatie op menig punt. Persoonlijk vond ik glashelder en scherpzinnig de paragrafen over „De grenzen der rede" (blz. 146-160) en over „Het beeld Gods" (blz. 168-176). De schrijver voelt zich blijkbaar het meest verwant met Bavinck, doch onderwerpt ook diens opvattingen aan een diepgaande critiek, ziet het gevaar in diens leer van de „algemene genade", en acht Van Oyen's leer omtrent de eenheid van des mensen werk „in his office as God's trustee in the world" met des mensen eindbestemming „een andere mogelijke ontwikkeling van de leer van het beeld Gods in het „frame work" van Bavinck's gedachtengang". Deze suggestie is de overdenking waard.

Wel blijven er aarzelingen en vragen over. Kan men zeggen: God created the possibility of sin"J (bk. 163). Bij het citaat van Brunner op blz. 166: .. .dasz die Schrift, wo sie von der Siinde spricht, nie an die Geschichte vom Sündenfall erinnert, weder im Alten noch im Neuen Testament", schoot mijj te binnen Pred. 7 : 29! En Rom. 5.

Bepaald gevaarlijk acht ik zinsneden als: „ .. .and because the Holy Spirit is so completely present in reason, that reason is called the image of God, the expression of God's revelation and presence" (blz. 186, vgl. 184). Wordt zo het beeld Gods niet al te filosofisch-ratioualistisch opgevat? In al de uiteenzettingen omtrent de leer van het beeld Gods heb ik tot mijn verwondering en teleurstelling gemist een bespreking van

Gal. 4 : 24. Ligt, als wij zuiver religieus en theologisch willen spreken, het beeld Gods in de mens niet in zijn gerechtigheid en heiligheid, waarin hij is geschapen en waartoe hij wordt herschapen?

Zeer verhelderend echter is het betoog van de schrijver op blz. 173 v.v., waar hij zegt: „wat de rede weet omtrent God is niet het resultaat van iets dat God meer of minder permanent gelegd heeft in het hart van de mens, maar veeleer is de kennis en activiteit van de gevallen rede het resultaat van de worsteling van de Geest Gods met de mens". De Geest laat de rede niet toe de waarheid geheel en al te loochenen I Deze gedachte wordt ook verder consequent uitgewerkt.

Weer een vraag, bij blz. 196: „ .. revelation in Christ renews reason. Revelation becomes the spectacles of reason." Het beeld van de „bril" is aan Calvijn ontleend, maar is het hier juist gebruikt? Het gebruik van een bril betekent (helaas) nog niet een vernieuwing van ons gezichtsvermogen qua talis!

Tenslotte. Historisch interessant en zeer belangrijk is op blz. 217 v.v.: „A Note on the Unity of Bavinck's Work". Op m.i. overtuigende wijze toont de schrijver aan, dat er bij Bavinck in diens laatste jaren geen wezenlijke verandering van diens inzichten heeft plaats gegrepen. Tussen 1888 en 1894 ontwikkelde Bavinck zijn fundamentele gedachte, dat de genade de natuur vernieuwt en dat de rede leest door de bril van de Schrift. Daarna paste h^j deze principes toe op het materiaal der dogmatische theologie en vooral na 1902, nog meer in het laatste decennium van zijn leven, trachtte hij ze eveneens toe te passen op alle terreinen van wetenschap en maatschappij.

Al met al: een boek dat veel geeft.. en aan het denken zet.

Ed.

H.S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen