DIE FREIHEIT DES EVANGELIUMS UND DIE ORDNUNG DER GESELLSCHAFT

DIE FREIHEIT DES EVANGELIUMS UND DIE ORDNUNG DER GESELLSCHAFT, Vortriige von K. E. L0gsrup, K. H. Miskotte, Elmer J. F. Arndt, H. Schaeder, H. J. Kraua und E. Kasemann, gehalten auf der Tagung der Gesellschaft für evangelische Theologie im September 1951 in Bad Boll, 152 S., Chr. Kaiser Verlag, München, 1952.

Dit boekje is Band 15 uit de Beitrage ew evangelisohen Theologie, die worden uitgegeven door E. Wolf.

De titel staat er al borg voor, dat hier in deze conferentielezingen een actueel onderwerp aan de orde komt. De verhouding van Christus, kerk, theocratie, evangelie enerzijds en cultuur, natuurrecht, codices • spelregels in het maatschappelijke - anderzijds is inzonderheid sinds de tweede wereldoorlog en op het continent van Europa aan de orde van de dag. De geschiedenis heeft immers uitgewezen hoezeer de daemonisering van de staat een realiteit is, en hoe kerk en verkondiging kunnen falen door gebrek aan profetisch vermogen, en: hoezeer het evangelie zich laat compromitteren in de handen van zondige mensen. Ook na de oorlogsdagen blijft de vraag naar het recht actueel. In de gecompliceerde en - vooral in Duitsland - nog zo zeer lijdende samenleving die uit de oorlog is gegroeid ontstaat de vraag naar een nieuwe orde op een nieuwe wgze: waar is de orde Godsl behoort deze wel tot de mogelflkheden?

Vooral wat deze laatste vraag betreft is men geneigd ontkennend te antwoorden. Niet dat men de relatieve waarde niet ziet van allerlei samenlevingsverbanden, ook niet dat men meent dat men zich in zijn leven temidden van de samenleving daaraan niet zou moeten conformeren. Integendeel. Maar de pretentie hiervan is wel zeer bescheiden: het goddel^k recht wordt niét opgericht op deze wijze. Wq moeten dus principieel afzien van het praedicaat „christelijk". Deze tegenstelling tussen „recht" en „liefde" speelt door de meeste bgdragen heen. Het liefdesgebod transcendeert alle menselijke codices en waarden. Deze „denormering" van het recht werpt dus de in de realiteit levende mens en de feitelijke staat terug op andere - zij het voorlaatste - maatstaven voor onze beslissing. B; j L0gstrup wordt dit op meer existentiële wgze uitgewerkt, bij Arndt meer naar de z^jde van de menselijke rede. De lacune moet immers worden opgevuld I

Het is geen chauvinisme wanneer ik

met nadruk wil wijzen op het artikel van professor Miskotte, dat naar mijn mening met kop en schouders uitsteekt boven de andere. Hij ia de enige die het probleem stelt tegen de achtergrond van de gehele theologie, en daaraan paart een duidelijke en indringende situatieschets van het zoeken naar een theocratie van de laatste honderd jaar. Hier ontmoeten we - hoe kan het anders - Kuyper, Hoedemaker, Van Ruler, Barth, en: Miskotte, als vertegenwoordiger van de Nederlandse theocraten.

Allereerst vind ik dit artikeltje belangrijk om de grote objectiviteit en eerlijkheid waarmede de theologie van Van Ru-Ier wordt besproken. Met de lectuur van het boek van dr. W. H. Velema achter mij, las ik dit artikel met bijzonder genoegen. Niet dat het boek van Velema niet goed zou z\jn, maar met Miskotte is een man aan het woord die met Van Ruler toch hetzelfde heimwee deelt, en hem daarom synthetischer behandelt. De sectie die Velema heeft toegepast - nodig voor een objectieve lezer, maar nooit het laatste woord - wijkt hier voor een To talverstandnis dat ons veel meer voldoet. Hier is Van Ruler wat h^j is: de theoloog van het Messiaanse Seinverstandnis, van het Rijk Gods in de gestalten der schepping, waarbij de theocratie tot natuurrecht wordt. In de werkelijkheid is overal God in het vlees. Scherper dan Velema accentueert Miskotte de inconsequentie, dat bij Van Ruler dit Koninkrijk wordt opgericht in tekenen: iets wat eigenlijk bij een - Barthiaanse - Woordtheologie behoort, waarbij het Woord altijd een corpus alienum blijft in de werkelijkheid van het leven en de maatschappij.

Toch vragen we ons af of we de weg met Miskotte tot het eind toe kunnen gaan. Wanneer Miskotte theocratie en natuurrecht als feindliche Brüder naast elkaar stelt is dat meer dan een constatering dat de Middeleeuwen en de Gouden Eeuw voorbij zgn, maar een principe­ uitspraak. Het moet mogelgk z^jn onbevangener over de schepping te spreken en over de feitelijke staat en zyn taak. Barth modelleert de heilsgeschiedenis - die by hem voor alles een geschiedenis is met de wereld - tot een teken van het Woord. Het Woord wordt nooit werkelijk vlees. W^j krijgen de indruk dat Miskotte zich in dit opzicht een zelfstandig kritisch hoorder naar de meester wil tonen. Maar b^j de kritiek komen hier juist de vragen op. Vragen die op het ogenblik geactualiseerd worden om ook nog een andere reden.

De klemmende achtergrond waartegen we een artikel als het genoemde wel inzonderheid lezen is de wereldsituatie. Door de overheid is onze kerk geroepen om zich uit te spreken inzake de atoombewapening. Hier vallen wezenlijke beslissingen in de visie op de staat. Fundamenten en Perspectieven sprak zich op voorzichtige wijze hierover reeds uit. Het atoomrapport heeft dit op een bepaalde wijze concreet gemaakt. En wij hebben ons voor ogen te stellen wat de lijn is van ons belijden inzake de overheid. Ik dacht dat wij twee dingen moeten vasthouden: dat w^j leven in een bemiddeld bestaan en in een gebroken wereld. Het eerste wijst mg de taak van de empirische kerk en de werkelijke overheid, als de middelen waardoor het God behaagt ons te zegenen. Er is een eenheid tussen deze beide vanuit het eschaton. We zien hem niet, maar belijden hem wel. Dit ziende, is het niet mogelijk om Romeinen 13 «n Openbaring 13 dialectisch op elkaar te betrekken, want dialectiek doet altgd een van beide polen wegvallen. Wij zien geen concentrische cirkels maar een ellips met twee brandpunten. Van hieruit stellen wq met Miskotte de vraag: waar blijft de trinitarische fundering van het recht ï En w^ voegen er aan toe: impliceert het stellen van deze vraag niet, dat er een openheid zal moeten zijn naar de schepping en de staat, vanuit het Woord van de logos

ensarkosf Gaat het èé, n de logos asarkos op te smelten in de Vleesgewordene, de voorhanden werkelijkheid in de heilsgeschiedenis, het recht in het heil? Het eigen werk van de Vader als de Wetgever en van de Geest als de Vernieuwer z^jn met deze staatsconceptie aan de orde.

Van hieruit vallen wij Miskotte bij, wanneer hq over de feindliche Brüder spreekt in zijn artikel. Maar dan vanwege de gebrokenheid die heerst in een bemiddeld bestaan, en die roept om het eschaton. Dan komt er ruimte voor de verootmoediging, maar niet ten koste van het recht, voor de boodschap van het evangelie binnen de grenzen van een rechtsstaat, die niet zonder meer voor christelijk wordt verklaard - Van Ruler - maar waarmee we toch solidair moeten zijn om ons levens wil. Want de wet Gods is de wet van het leven.

Dit element mis ik in het atoomrapport, en ook in het artikel van Miskotte. Hiermee vel ik geen oordeel over de vraag of atoombewapening op zichzelf al niet met de levenswet in strgd is. Ook niet over Miskotte, want hij toont zich in dit artikel de meester, wiens visie aanslaat, en van wie wij gaarne leren. Wel zeggen we: laat toch vooral in de theologie de norm bleven doorklinken. Want dat leerden w^j van Van Euler.

A. •

S.M.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen