HEIL UND GESCHICHTE IN DER THEOLO­GIE DES LUKAS

Helmut Flender, HEIL UND GESCHICHTE IN DER THEOLO­GIE DES LUKAS, 151 S., DM 14.—, Kaiser Verlag, Miinchen, 1965.

De crisissituatie der moderne (vooral Duitse) theologie sinds Bultmann duurt in menig opzicht voort. Daarin speelt de - overigens al oude en van de Aufklarang geërfde - vraag naar de verhouding van geloof en geschiedenis een grote rol. Ook in dit boek van Flender blijkt dit.

De schrijver knoopt aan bij de traditions-, redaktionsgeschichtliche en hermeneutische arbeid van de Bultmannsohool. Dat is zijn goed recht en het moge voordelen hebben, de nadelen zijn er óók en in ieder geval zijn richting en grenzen van zijn studie hierdoor duidelijk aangegeven.

Hoofdstuk I behandelt de dialectische methode, die Flender bij Lucas vindt en waaruit hij diens theologie afleest. Hij spreekt in dit verband van drie grondlijnen :

a. een „aspekthafte" benadering van de werkelijkheid, die wil tonen dat zij niet „objektivierbar" is (b.v. Luc. 10 : 25; 18 : 18) - de relatie tot God en tot de naaste krijgen een betrekkelijke zelfstandigheid, maar door do vraag naar het eeuwige leven worden ze op elkaar betrokken (16 ff);

b. een overtreffend parallellisme: het menselijk aspect, dat naar voren treedt wordt overtroffen door de „Wirklichkeit des Himmels" (b.v. Johannes de Doper - Jezus);

c. een anthithetische Gegeniïberstellung: ucas weet van de „Gottesferne" der zondige wereld onder het oordeel (b.v. Luc. 2 : 34).

Hoofdstuk II spreekt over de „Christusbotschaft" in de wereld, hoofdstuk III over „Jesus Christus in der Geschichte."

De conólusie luidt (149) : Lucas vindt een oplossing tussen gnostische loochening en „frühkatholischo" heiligverklaring der geschiedenis. Treffend zijn o.a. het stuk over Luc. 2, over de proloog van het Evangelie, Petrus' belijdenis, de nazareth-pericoop, Luc. 17 : 21.

Flender volgt niemand slaafs, en ondanks zijn genoemde plaatsbepaling steekt hij zijn kritiek op Bultmann, Conzelmann o.a. niet onder stoelen of banken. De helderheid en opbouw van stijl en gedachten zijn voorbeeldig. Zo is er veel meer te prijzen. Dat het boek niet eenvoudig is komt vooral, doordat het veel kennis vooronderstelt en veel geeft binnen beknopt bestek.

Hiertegenover staat, dat wordt uitgegaan van de hermeneutisch-filosofische oriëntatie, die voor velen van onze Oosterburen vanzelfsprekend, voor ons minder evident is. „Entweltlichung", „vorfindlich", „objektivierung" enz. zijn geen adaequate termini ter benadering van de openbaringswerkelijkheid. „Entweltlichung is o.i. een pur-sang onbijbelse categorie.

De vrees - altijd een slechte geleidster! - voor een positivistische geschiedenis conceptie heeft de auteur hier en daar méér geleid dan een geduldig luisteren naar het getuigenis van de Schrift. Wij naderen hier wel zeer duidelgk de grenzen van zijn boek.

Men doet Lucas geen recht, als men niet rekent met de profetische geschiedenisvisie van het O.T. De notie „heilsgeschiedenis" kan bij schrijver geen genade vinden, evenmin als de „heilsfeiten". Israël is alléén „Typos" van de wegen Gods met de wereld; het heeft geen heilshistorische rol meer.

Wij dachten dat juist Lucas ons hier duidelijk voor een „open" situatie plaatst.

Op s. 133 (over Luc. 4) lezen w^j: „Jedenfalls ist deutlich, dasz Jesus Her wie ein christlicher Prediger auftritt . . . . " Ons is alléén duidelijk dat hier een bepaalde ideologie heerst over de text !

Tenslotte maken wij op grond van godsdiensthistorische en dogmahistorische overwegingen bezwaar tegen het in de conclusie gestelde. Van gnosis merken wij bij Lucas eigenlijk niets, strikt genomen. Van „Frühkatholizismus" evenmin. Wordt dat niet een modeterm, waarin men zo ongeveer alles stopt, wat niet wil lopen aan de leiband van een existentialistisch getemde Paulus?

De lezer bekruipt een gevoel van onbehagen. Een dialectische verbondenheid van heil en geschiedenis, die practisch onverbondenheid is, gaat aan het kerygma van het N.T. voorbij, waarvoor wezenlijk is, dat het heil m de geschiedenis kwam, zonder ooit van de geschiedenis te zijn.

Schrijver weet van de zelfstandigheid van Lucas. Wie zelfstandig is, moet men niet laten steunen op krukken. Vooral niet, wanneer ze niet bij hem passen: er gebeuren zeker ongelukken.

Men mist node een zaak-en textregister bij dit toch wel inspirerende werk.

Npt.

C.G.B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen