EXISTENZ UND GLAUBE

Felix Flückiger, EXISTENZ UND GLAUBE, E 108 S., B. Brockhaus Verlag, Wuppertal, 1966.

Pclix Flückiger heeft een voortreffelijke studie het licht doen zien over de vooronderstellingen waardoor de theologie van Rudolf Bultmann wordt bepaald. Zijn onderzoek heeft zich vooral gericht op do structuur van Bultmanns denken.

Fhickiger is van oordeel dat Bultmann in zijn theologie geheel en al verklaard moet worden vanuit de wijsbegeerte van Martin Heidegger, waarin zich een overbrugbare kloof voordoet tussen de wereld van het zijnde èn het absolute sijn. Ondanks deze discrepantie wil Heidegger de vi-aag naar het sijn niet opgeven. Dat behoeft ook niet omdat z.i. de mens een wezen is dat zich voor het zijn kan openstellen. Hij is enerzijds wereld, doch anderzijds staat hij ook in vrijheid en in verantwoordelijkheid tegenover de wereld. Vanwege deze gespleten situatie kan hij op eigenlijke, maar ook op oneigenlijke wijze existeren. Komt het tot existeren op eigenlijke wijze, dan kan hij in vrijheid zijn leven ontwerpen en verwerkelijken. In het Selbstverstdndnis der Existens zou zich het zijn openbaren.

Flückiger is nu nagegaan, hoe deze grondregels uit de wijsbegeerte van Heidegger door Bultmann worden toegepast.

In de christelijke verkondiging zou het volgens Bultmann gaan om hot grote wonder dat een mens tot de eigenlijkheid komt. Het kerygma is het appèl dat tot hem wordt gericht om vrij te worden van de wereld en open te zijn voor de toe-

komst. Existentiale Interpretation wil in dit verband zeggen dat de bijbelse teksten worden onderzocht op de vraag, hoe in het oer-christendom de nieuwe mogelijkheid van menselijke Existenzvcrstandms aan de dag treedt. Dat houdt in feite in dat het niet moer aankomt op Jezus Christus als definitieve openbaring van Grod, maar op het Existenzverstdndms van de nieuwtestamentische schrijvers. Hun spreken over God is inadaequaat. Zij maken gebruik van de mythe waarin het handelen van God wordt voorgesteld als een immanente daad. Daarom moeten hun uitspraken ondei-worpen worden aan het proces van de ontmythologisering. Zelf schreef Bultmann: „Jetzt haben wir fiir die Bibelauslegung die angemessene Art zu f ragen gefundon. Diese Frage lautet: Wie wird die menschliche Existenz in der Bibel vcrstandpn'!"

Na aangetoond te hebben hoe zeer Bultmann afhankelijk is van Heidegger gaat FKickiger nader in op de betekenis van de existentiale interpretatie, op de kwestie van do mythe en de hermeneutiek en op de discussie rimd het bijbelse wereldbeeld.

Hij is ervan overtuigd dat de existentiale interpretatie het heilsgebeuren waarover de bijbel spreekt ten onrechte aantast op vitale punten. Het wordt gereduceerd tot de steeds geschiedende ontmoeting met God in de existentie. Daarmee doet Bultmann tekort aan de intentie van het Nieuwe Testament. In de grond der zaak draagt hij het Godsbegrip van Heidegger in in de bijbelse boodschap !

In den brede maakt Flückiger duidelijk dat Bultmann op een geheel eigen manier over de mythe spreekt, die totaal afwijkt van de algemeen gebruikelijke. Bultmann stelt gedurig, dat het specifieke van het mythische denken is gelegen in het feit dat das Jenseits diesseitig erscheinen Icönne. Daarmee heeft hij echter de zaak radicaal omgekeerd. Mythe wordt immers in de regel juist gezien als een wijze van denken en spreken waarin menselijke verhoudingen in het bovenmenselijke worden geprojecteerd. Op grond hiervan wil Flückiger niet weten van een mythisch denken en een mythische taal in de bijbel. Hij meent dat het eigene van het bijbelse denken veel beter gekarakteriseerd kan worden als profetie.

De hermeneutiek is bij Bultmann noodzakelijk, omdat z.i. de mythologische taal van het Nieuwe Testament voor de moderne mens niet meer verstaanbaar is. Die moderne mens zou nl. niet meer mythisch, maar wetenschappelijk denken. Met beroep op enige grote psychologen bestrijdt Flückiger deze opvatting van Bultmann. Dat de ontmythologisering in Duitsland zoveel aandacht trekt, wijt hij aan de katastrofe van 1945; men wil uk Alfred Rosenberg's mythe van de 20e eeuw geen mythe meer. Uiteindelijk echter heeft Bultmann de Entmythologisierung nodig vanwege het aan Heidegger ontleende Godsbegrip, dat heel zijn gedachtenwereld bepaalt.

FKickiger keert zich ook fel tegen de gedachte dat Bultmann recht doet aan het wereldbeeld van de bijbel. Goed beschouwd is Bultmanns critiek alleen maar van toepassing op het wereldbeeld van de Middeleeuwen, dat hij de bijbel oplegt. In de Schrift komt enkel het wereldbeeld van de menselijke waarneming voor, dat tot op de dag van heden nog functioneert. Of men met Flückiger mag zeggen dat de hel in Gods Woord een eschatologische realiteit is en dat de hemel een begrip is, ontleend aan de taal van de cultus, waarmee slechts de geweldige tegenstelling tot do gevallen wereld wordt aangeduid, is voor ons de vraag.

Nu de theologie van Bultmann vooral buiten Duitsland al meer en meer om zich heen gaat grijpen en de woordvoerders van de nieuwste ontwikkeling in het

theologisch denken zich meer dan eens op de ideeën van deze Duitse emeritushoogleraar beroepen, is het zeer zeker dienstig zich door een scherp denker als Flückiger te laten voorlichten. Zijn conclusie: „Bultmanns existentiale Interpretation ist der consequente Versuch die Theologie von einer bestimmten Ontologie (man kann auch sagen: von einem plülosophischen Gottesbegriff) her zu entwerfen" — zet voor ons het sein eens te meer op onveilig!

Obr.

H.A.v.B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen