TOT UND TÖTUNG,

Erich Schmalenberg.TOT UND TÖTUNG, Eine dogmatische Stu­ die zur theologia mortis, 199 S., DM 26.-. Calwer Verlag, Stuttgart, 1976.

Deze studie heeft in 1974 gediend als Habilitationsschrift in Marburg. Zij bestaat uit vier hoofdstukken: Het denken over de dood in de nieuwere reformatorische theologie. Vervolgens: de dood onder het gezichtspunt van de secundus usus van de Wet. Daarna de dood onder het gezichtspunt van de primus usus. Tenslotte de dood onder het gezichtspunt van het Evangelie.

Uit deze opzet blijkt reeds het typisch luthers karakter van de studie. Beslissend is de verhouding van Wet en Evangelie. Daarnaast binnen de Wet de onderscheiding van de eerste en de tweede usus. De bekende tweedeUng van Wet en Evangelie wordt dus nog eens doorsneden door de tweedeling van primus en secundus usus. Dat maakt het boek tot een bewegelijke studie.

In het eerste hoofdstuk komen drie modellen aan de orde: de dood als ge­ richt; de dood als bevrijding; de dood als gericht en bevrijding én, als geheel natuurlijk, opgenomen in de genade van God.

Het is duidelijk dat in verband met deze modellen de namen en theologieën van Althaus (onderscheiden in late en vroege fase), Barth, Thielicke en ook Elert en KUnneth aan de orde komen.

Het standpunt van de auteur is dat men beide gezichtspunten moet verdisconteren: gericht èn genade. Dat is de typisch lutherse dialectiek.

Men stuit echter op het feit dat de auteur in de primus usus de dood toch een zin weet te geven, buiten die van het gericht om. Dat is de zin van hei offer en tegelijk de zin van de dood met het oog op de mens als soortwezen en met het oog op de cultuurgemeenschap. Ik moet zeggen dat deze beide laatste termen bij het bestuderen van de desbetreffende passages geen inhoud voor mij gekregen hebben. Ik kan er weinig anders in zien dan het verlangen om de dood buiten het evangelie om een voor alle mensen positieve betekenis te geven onder het gezichtspunt van de primus usus.

Onder het gezichtspunt van de secundus usus — besproken vóór dat van de primus — betekent de dood radicaal gericht. Er is dan ook sprake van een eeuwige dood, die het deel zal zijn van hen die voor het ondergaan van dit gericht opgewekt worden. De auteur verdedigt de gedachte van zieleslaap met een beroep op Luther.

In het vierde hoofdstuk treft de stelling dat de dood van Jezus geen plaatsbekleding is geweest, maar voorbede. Op welke manier voorbede en de tolale overgave naar lichaam en geest samenhangen is mij niet duidelijk geworden, ondanks de nadrukkelijke ponering van deze samenhang.

7.0 krijgt de studie in het slothoofdstuk een merkwaardig fundament. De indruk

die we overhouden van deze op de achterkant genoemde 'gründliche Erörterung' is er een van een poging om oud en nieuw denken met elkaar te verbinden. Men kan echter te duidelijk de naden zien waar de scheur tussen oud en nieuw gelopen heeft, om echt door deze studie overtuigd te zijn. Men zal begrijpen dat ons bezwaar vooral de uiteenzetting ovei de dood onder het gezichtspunt van de primus usus raakt. Daar wordt de dood niet enkel als gericht, maar als positieve bestemming beschreven. Het zal mede in verband met de principiële ambivalentie van de studie zijn, dat het offer van Christus niet satisfactorisrh woidt verstaan. Wie ergens de dood niet enkel als gericht meer ziet, verschuift ook het schuldkarakter van de zonde.

Hoeveel interessant materiaal er ook in deze studie ligt opgetast, ze kon ons niet bevredigen. Men kan vragen of er wel een 'theologia mortis' is. Wordt in die term de dood niet te zeer verzelfstandigd?

A.

W.H.V

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen