RES ET SIGNUM,

Ulrich Gottfried Leinsle, Das Verstandnis zeichenhafter Wirklichkeil in der Theologie Bonaventuras, 293 S., DM 32.-, Verlag Schöningh, München/Paderbom/Wien, 1976 (Münchener Universitatsschriften, Fachbereich Katholische Theologie. Veröffentlichungen des Grabmann-Institutes zur Erforschung der mittelalterlichen Theologie und Philosophie, herausgeg. von M. Schraaus, W. Dettloff, R. Heinzmann, Neue Folge 26).

Met behulp van de centrale begrippen zaak en teken (res et signum) wordt de gehele theologie van Bonaventura doorgelicht. Leinsle typeert deze theologie als 'die in die Form systematischer Theologie gebrachte fromme Weltsicht des Heiligen von Assisi' en tevens als een synthese 'der augustinischen Sicht, in der Gott vom Menschen unter Mithilfe des Zeichens, 'per speculum', geschaut wird, und der dionysischen, die das Symbol mit dem Gedanken der participatio (auf neuplatonischer Grundlage) verbindet, in der Gott in den Zeichen angetroffen werden kann, 'in speculo'.

Zo wordt het teken tot een zeer complexe aangelegenheid, veelomvattend: openbaringsmiddel, gefundeerd in de drieëenheid van God en tot expressie komend in de scheppingsorde èn (damit auchl) in de heils-of verlossingsorde. God zelf is object van theologische wetenschap, tegelijk is het 'totum universale', als teken gedacht, voorwerp van de theologie. Zij omvat dan de gehele heilsgeschiedenis met schepping en verlossing.

In het trinitarisch gebeuren als expressio, waarbij de Vader beschikt over de plenitudu fontalis, de Zoon als het eeuwige Woord wordt gegenereerd en de Heilige Geest als daad van eeuwige liefde wordt geschonken, ligt de diepste grond voor het téken-karakter van de schepping, waarbij de analogie een zeer fundamentele categorie is. Hier ligt het vertrekpunt voor de pelgrimstocht van de ziel naar GCKI. Scholastiek en mystiek gaan samen, niet maar omdat de laatste een tegenwicht moet bieden tegen aberraties van de eerste, maar omdat er wezenlijke, analogische verbanden liggen tussen God en de wereld. De wereld wordt een teken en een ladder waardoor de ziel tot God kan geraken. Het bijbelse begrip 'kermen' wordt in deze context de bekwaamheid om de tekenen te lezen. De zondeval heeft tot gevolg dat de objectieve werkelijkheid, de scheppingsorde is verstoord terwijl de mens niet meer in staat is om het verwijzende, significatieve karakter van de schepping te verstaan. De verlossing in Christus, de recreatio wordt tot een 'zeichenschafte Neuschöpfung', waardoor de ladder wordt hersteld die door Adam was gebroken. De laatste schrede, tevens de hoogste, is die waarbij de mens de tekenen te boven komt en de zaak zelf aanschouwt van aangezicht tot aangezicht, een gebeurtenis die anticiperend plaats vindt in het mystieke aanschouwen.

.\an het einde van het boek wordt over deze mystiek veel verhelderends gezegd. Alle tekenen zijn slechts voorlopig. In de eschatologische reductie' vallen ze weg. In de mystieke anticipatie verliezen ze hun betekenis. De mens heeft in eigen ziel het gehele scheppings-en verlossingsproces doorlopen: 'De ziel is een grootse

zaak. In de ziel kan de gehele wereld beschreven worden'.

Bonaventura heeft grote invloed geoefend door deze mystiek. Maar hij beschreef een weg die slechts begaanbaar kan zijn wanneer zijn praemissen, die tot uitdrukking komen in de begrippen 'participatio' en 'analogie' waar zijn. Daarom nemen we de vraag over, waarmee Leinsle zij nstudie besluit: 'Der Weg des Menschen durch Christus zu Gott ist also vorgezeichnet. Es bleibt nur die Frage: Wird der Mensch mit seinem zerrissenen Bewusstsein diesen Weg gehen können? Konnte er ihn wohl je so gehen, wie ihn Bonaventura beschreibt? '

A.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen