EEN CALVI­NIST LEEST MAARTEN 'T HART

Hans Werkman, EEN CALVI­NIST LEEST MAARTEN 'T HART, 160 blz. ƒ19, 50, Bosch & Keuning, Baam, 1982.

In dit boek bespreekt Werkman, die als literair criticus verbonden is aan het Nederlands Dagblad, de literaire produktie van Maarten 't Hart uit de jaren 1971-1980, beginnend bij Stenen voor een ransuil (1971) en eindigend bij De droomkoningin (1980).

W. bewondert 't Hart — als neerlandicus die van literatuur houdt — én hij staat kritisch t.o. hem, omdat hij zelf in tegenstelling tot de romanschrijver calvinist is gebleven.

De eerste negen hst. bevatten elk een analyse van een roman of verhalenbundel. Bewonderende en kritische opmerkingen wisselen elkaar daarin af. Wat het laatste betreft één citaat m.b.t. de uitverkiezing (die bij 't Hart tot karikatuur wordt): 'De Bijbel kent geen noodlot, de Bijbel kent een verkiezende èn straffende God èn een verantwoordelijke mens. Dit is voor ons verstand niet 'rond' te krijgen.'

W. wijst op eenzijdigheid, generalisering en negativering in 't Harts werk als deze tekent hoe christenen functioneren in gezin, kerk en maatschappij. Als zodanig kunnen diens romans en verhalen een kwalijke rol vervullen, omdat niet-christenen die vertekening zelf niet kunnen constateren (bijv. de teke­ ning van ouderlingen in Een vlucht regenwulpen).

In negen hst. wordt de lezer een knappe analyse en bespreking van de thematiek gegeven.

Het voorlaatste hst. heet 'Plus en min'. 'Plus' slaat grotendeels op de literaire kwaliteiten van 't Hart die deze demonstreert in de besproken werken. W. weigert deze kwaliteiten te negeren, ook al wijst hij de boodschap op vele punten af: m.i. een terechte stellingname. 'Min' slaat vooral op de vertekening, de eenzijdige belichting van het chr. geloof in 't Harts boeken, 't Hart, die als zoveel kunstenaars na W.O. II de kerk en het chr. geloof de rug heeft toegekeerd, doet christenen in zijn romans geen recht.

Interessant is het (schriftelijk afgenomen) interview dat het boek afsluit. Opmerkelijk daarin vond ik o.a. de openlijke toegeving van 't Hart zelf dat hij m.b.t. zijn christelijke jeugd schrijft uit rancune. In zijn visie is het christendom bedrog en dat 'bedrog' mag je als schrijver met alle middelen aan de kaak stellen!

Ik vind Werkmans boek een goede aanvulling voor de secundaire literatuur over de veelgelezen Maarten 't Hart. Het kan goed dienen als corrigerend commentaar bij de vertekende 'wereld' in diens romans. Het nodigt uit tot een kritische stellingname t.o.v. het literaire werk en kan zo een belangrijke educatieve functie hebben. De informatie die W. geeft over het chr. geloof kan voor 't Hart-lezers die daar geen of weinig kennis van bezitten, een welkome aanvulling zijn.

Werkman wil in zijn beoordeling twee zaken combineren: het literair-esthetische en het ethisch-normatieve. Het lijkt me voor een christen-criticus de enig juiste combinatie en de manier waarop W. dit in praktijk brengt kom ik bij weinig critici tegen.

E.

J.deG.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen