VAN DALE GROOT WOORDENBOEK DER NEDERLANDSE TAAL,

VAN DALE GROOT WOORDENBOEK DER NEDERLANDSE TAAL, Elfde, herziene druk door prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans met medewerking van dr. C. Kruyskamp, 3 dln., 3730 p., ƒ250, - . Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1984.

Vanaf de eerste uitgave (1872) heeft 'de grote Van Dale' in een behoefte voorzien. Het woordenboek, bij de eerste druk nog het resultaat van een eenmansbedrijf, is uitgegroeid tot een standaardwerk dat tot stand is gekomen door de inspanning van velen. Kruyskamp heeft voor de elfde editie die hier wordt aangekondigd zijn taak voor een groot deel overgegeven aan jongere krachten, maar heeft nog wel met name de Aanhangsels verzorgd.

De 11e editie is grondig herzien. De uitgangspunten, door Kruyskamp in de Inleiding bij de 10e druk uitvoerig beschreven, zijn niet principieel gewijzigd: het blijft een woordenboek op historische basis - de woordenschat van ongeveer de laatste 100 jaar - , het blijft in beginsel normatief. Dat normatieve willen de samenstellers overwegend impliciet aangeven, door karakteriseringen als 'archaïsch, volkstaal, vulgair, informeel, literair, historisch of gewestelijk'.

Enige verschillen met de 10e editie springen niettemin in het oog. Allereerst zijn zo'n 10.000 nieuwe woorden en betekenissen opgenomen, een welkome aanvulling. Ook is de term 'Zuidn.' vervallen, vanwege de dubbelzinnigheid ervan; de term kon immers inhouden: dialectisch (Limburgs, Brabants) óf gebruikt beneden de grote rivieren óf gebruikt in België. Er is nu, zo nodig, gekozen voor 'gewestelijk' of 'Belg.' of 'in België', een aanzienlijke verbetering.

Een woordenboek is nooit volledig, ook deze Van Dale niet. De samenstellers zijn zich dat bewust. Twee duidelijke grenzen moesten getrokken worden, zowel naar achteren als naar voren: woorden gebruikt vóór ruwweg de laatste 100 a 150 jaar konden niet worden opgenomen en dat geldt ook voor veel nieuwe woorden die te vaak eendagsvliegen blijken te zijn. Voor het opnemen van nieuwe woorden en betekenissen hanteerden de samenstellers, m.i. terecht, het criterium dat deze gedurende enige jaren regelmatig moesten zijn aangetroffen in het taalgebruik van een niet al te beperkte groep. Het feit dat er thans 230.000 trefwoorden in voorkomen, inclusief de aanzienlijke uitbreiding, maakt dit werk tot een onmisbaar naslagwerk, dat in zeer veel gevallen een bruikbare betekenis-omschrijving geeft. Ik noem lemmata als: hermeneutiek, doemdenken, interferon en tweefasenstructuur. Dat bepaalde woorden die reeds lang bestaan er een geheel andere betekenis bij hebben gekregen - men vergelijke 'onwijs' in de combinatie 'onwijs goed' in jeugdtaal - is de samenstellers niet ontgaan.

Een woordenboek is nooit foutloos en dat geldt ook deze Van Dale. Ik denk aan de betekenisomschrijving van 'dalabonnement'; 'abonnement waarmee uitsluitend bij spitsuren gereden mag worden' (!); ik noem ook de nog steeds verkeerd geciteerde bijbeltekst bij 'genadig': O God, wees mij arme zondaar genadig', waarbij men 'arme' tevergeefs in Luc. 18:13 zal zoeken. Jammer is ook dat de accentaanduiding voor de uitspraak bij heel wat nieuwe woorden ontbreekt.

De samenstellers mogen terugzien op een zeer omvangrijk karwei dat wel geen feilloos resultaat heeft opgeleverd - wie durft dat te eisen? - maar dat naar mijn mening zeker het predikaat 'goed tot zeer goed' verdient. Ik wijs nog op het grote belang van de drie Aanhangsels -

namen uit de klassieke oudheid, uitdrukkingen/gevleugelde woorden etc. uit de oude en moderne talen en een lijst van bijbelse namen - die het woordenboek besluiten.

De drie delen in cassette zijn uitstekend gebonden. Het gebruikte lettertype is goed leesbaar. De 'autoriteit' van Van Dale wordt door deze nieuwe druk, zowel vanwege de uitvoering als vanwege de inhoud, nadrukkelijk gecontinueerd.

Ede

J. d. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen