RELIGIÖSE NEURO­SEN

H. Hark, RELIGIÖSE NEURO­SEN, Ursachen und Heilung, 300 S., DM. 29, 80, Kreuz Verlag, Stuttgart, 1984.

Neurotische symptomen kunnen hun oorsprong hebben in een onjuiste overvragende zielszorg, een overdreven vroomheid en een fanatieke religiositeit. Dat betekent een conflict tussen geestelijk-religieuze oriëntering en het psychische bestaan. Hier spreekt men van ekklesiogene neurose. Deze psychische storing uit zich in angsten, in een dwangmatig levenspatroon, in depressies. De patiënt lijdt aan gestoorde bebetrekking(en), aan zelfvervreemding, aan zinloosheid der dingen. Men probeert zich te pantseren, maar daarmede is de innerlijke tweespalt niet weg. Alleen een therapie van binnen uit kan hier helpen, zal het ganzheitliche leven tot zijn recht komen. De storingsfactor bij de ekklesiogene neurose is een 'Godscomplex', dat een karikatuur van het wezen Gods geeft en zo neurotiserend is.

In de bespreking van de gevoelsfunctie en het geloofsleven wordt aan luther herinnerd: Terwijl het doordachte geloof klaar en zeker wordt gearticuleerd dringen gevoelens in de vorm van aanvechtingen, depressie en duivelsvisioenen zich aan hem op (verdrongen en verduivelde gevoelens). De grote Godsman zou zeker zijn geestelijke balans hebben gevonden, en daardoor zich een krachten verterende melancholie hebben bespaard, als hij de 'dromen als Gods vergeten taal' had beschouwd. Met de verachting van de

dromen werd zijn zieleleven verdrongen en daardoor zijn geloofsleven beïnvloed.'. Dat wil niet zeggen, dat men klaar is als men weet, dat mijn angsttoestanden enz. 'niet anders' zijn dan verdringing van mijn gevoelens. In het gedeelte over Das Denken und der Dogmatismus trof mij de opmerking: 'Terwijl de ervaring van de liefde Gods voor het gevoelstype bijzonder belangrijk is, is voor de denkfunctie het begrip van de gerechtigheid centraal'.

Zeer instructief is het gedeelte over de persoonlijkheidsstructuur en het geloofsleven: het dwangmatige karakter ('angst-haas', meent angsten te kunnen ontlopen, heeft niemand nodig, eigengerechtigd, argwanend. Advies: nooit dwangneurotici inlichten over hun dwangproblemen); de narcistisch-schizoïde mensen spinnen zich in eigen fantasiewereld, zeer op zichzelf betrokken. Over: v. Gogh, (tragiek en creativiteit); depressie-lijders zijn in hun hopeloosheid op menselijk gezelschap en contact aangewezen; zij lijden onder hun eigen onmacht. 'Ook de gelovige christen valt bij een depressie in een bodemloze put'. Tenslotte de hysterie: Bij de hystericus wordt het lichaam een conflict-partner. Acht moet gegeven worden aan de con versie-verschijnselen!

Voor Freud is de religie universele dwangneurose, Jung schrijft over religieuze functie van de ziel, Frankl over Noogene neurose en logotherapie.

In Godsbeeld en Godscomplex wijst de schr. op de invloed van heidense motieven en symbolen, die de mens aangrijpen. Als voorbeeld wordt genomen de tekening van donkere beelden Gods in de Apocalypse: De schaduwbeelden van afgrijzen tonen, dat 'hier letterlijk, de hel los is'.

Ad rem is de aantekening: Tot een 'Godscomplex' in de mens komt het wanneer het Ik zich in een infantiele grootheidswaan opblaast als een luchtballon en daarmede de menselijke onmacht door het gevoel van een Goddelijke Almacht gecompenseerd wordt. De eerste schrede naar genezing van de religieuze neurose is de bewustmaking en bewustwording van dit neurotische lijden. Der Geist Wiedersacher der Seele (Klages).

Uitvoerig zijn hoofdstukken over Frau Eide (een pseudonym), waarin een serie dromen ontleed worden (Eltembilder und Gottesbild) en een uiteenzetting van de verhouding godsdienst en neurose bij Hermann Hesse. Hesse wil niet iedere persoonlijke vroomheid kritiseren en analyseren, maar de 'ziekmakende' vorm van religie. Hesse heeft door het piëtistisch gekleurde Godsbeeld van zijn ouders een Gods-complex gekregen, (psychische dwangtoestand, angst voor waanzin). Hij maakte zich los van de traditie, waarin hij groot geworden was en ingekneld. In zijn werken zijn therapeutische ervaringen verwerkt en 'zo geeft hij een stuk levenshulp en 'bibliotherapie' voor miljoenen. Een andere serie dromen beschrijft de ontwikkeling van het religieuze 'Zelf'.

Het terrein waarop dit boek zich beweegt is niet eenvoudig, maar het is van grote betekenis voor een pastor dat hij op dit gebied geen vreemdeling is, ook voor introspectie bij zichzelf. En voor de gemeente: Wij moeten in de psychische toestand van de naaste achter de coulissen kijken en dat niet als een vreemdeling. Dat het gevaar voor psychologiserende zielszorg groot is en zeker bij de methode, die zoveel vertrouwen heeft in de psychologie van Jung is buiten twijfel.

Maar een leerzaam werk is het.

H.

Bt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen