OMSTREDEN BIJBELUITLEG

R. Oost, OMSTREDEN BIJBELUITLEG, Aspecten en achter­ gronden van de hermeneutische discussie rondom de exegese van het Oude Testament in Nederland, Een bijdrage tot gesprek, 122 blz., ƒ19, 50. Uitgeversmaatschappij J.H. Kok, Kampen 1986.

Na de tweede wereldoorlog is aan de universiteit van Amsterdam een nieuwe benadering van het Oude Testament tot ontwikkeling gekomen. Zij profileert zich tegenover en naast het historischkritisch onderzoek. Voorwerp van onderzoek is de Schrift als zodanig, niet het literair proces dat daaraan vooraf gegaan zou zijn (de samenvoeging van bronnen door een of meerdere redactoren), ook niet de historiciteit van de overgeleverde verhalen. Met dat tegenover en naast zijn de twee polen aangegeven die het spanningsveld oproepen, waaraan deze dissertatie haar titel ont­ leent: de Amsterdamse school is een omstreden uitleg. 'Theologisch-hermeneutisch blijven de vragen cirkelen rondom het thema: "Woord en historie'" (116).

Oost zelf kiest voor een positie tussen enerzijds de Amsterdamse school en anderzijds de traditioneel historisch-kritische benadering. Men zie zijn exegese van Ps. 23, waarbij hij de commentaren van Van Uchelen en Kraus met elkaar vergelijkt en tastend zoekt naar een verbinding van 'woordwereld' (Van Uchelen) en 'Sitz im Leben' (Kraus). Hij schrijft dan ook aan het slot van zijn boek: 'Hoezeer echter ook "unhistorisch" niet a-historisch is (zo terecht Deurloo), - het zal duidelijk zijn dat mijn theologische keuze en daarmee mijn bijbelbeschouwing bij deze vragen op het scherp van de snede een andere is (dichter bij Van der Woude): pleidooi voor een hermeneutiek die het omgaan met historische teksten reguleert; met de "historische gang van de godskennis" correspondeert als benadering van het getuigenis daaromtrent een historische (historischkritische) exegese; deze komt m.a.w. niet voort uit een "geistesgeschichtlich" bepaald repristinerend historicisme, maar heeft zich methodologisch ontwikkeld aan de aard van het object van onderzoek, de historische dynamiek in de wording van de teksten. Hermeneutisch gesproken gaat het in de traditiehistorie en de (geloofs)overlevering om Gods grote daden in de geschiedenis, daden die "kritisch inslaan", maar tegelijk "in situatione" zich voltrekken en zich een "draagvlak" scheppen' (116).

Het is m.i. zeer de vraag of de positie waarvoor Oost zelf gekozen heeft, wel te handhaven is als we haar zien juist tegen het licht van deze laatste zin. En wat de Amsterdamse school betreft: Is het wel terecht om hier te spreken van twee polen? Valt het tegenover als een zelfstandig gegeven niet weg als wij het vergelijken met het naast? Oost zelf geeft het

al aan: Wat betekent het, dat de Schrift als zodanig voorwerp van onderzoek is, wanneer daaronder niet wordt verstaan de verkondiging van de grote daden des Heren? Maar is hier dan niet meer aan de orde dan een 'confrontatie der methoden' (77)? Stuiten we hier niet op een confrontatie van principia? De uitwerking daarvan in de praktijk van de exegese zou ónze bijdrage moeten zijn in het gesprek waartoe dit sympathiek geschreven boek ons reeds op de titelpagina uitnodigt. Ook de principia van de Amsterdamse school zijn vooral uit praktijkvoorbeelden af te leiden: Aleida G. van Daalen (Simson, 1966), K. A. Deurloo (Kaïn en Abel, 1967), G. H. Cohn (Jona, 1969), N. A. van Uchelen (Psalmen, 1971 en 1977), K. A. D. Smelik (Saul, 1977). Tot de verwante literatuur rekent Oost o.m. J. van der Werf, Oefeningen in het leerhuis, 1969.

Graag wil ik dit boek aanbevelen in de belangstelling van iedereen die nader kennis wil maken met de Amsterdamse school. Men vindt hier een uitgebreide documentatie over de leidinggevende figuren, M. A. Beek en F. H. Breukelman, de invloed van de algemene literatuurwetenschap E. Staiger ('Wenn dem Dichter sein Werk geglückt ist, tragt es keine Spuren seiner Entstehungsgeschichte mehr an sich' (32), R. Wellek en A. Warren, en W. Kayser ('Dichtung kann und muss zunachst als ein Gebilde betrachtet werden, das vöUig selbstandig ist, das sich restlos von seinem Schöpfer gelost hat und autonom ist' (37v.), van de joodse bijbelwetenschap, M. Buber en F. Rosenzweig, Meïr Weiss en Alonso-Schö-'kel, en de theologische exegese van K. H. Miskotte.

Uit zijn inleiding op een speciaal themanummer van Vox theologia (36 {1986), 1 bleek reeds hoe zeer de schrijver door dit onderwerp werd geboeid. Toen al schreef hij: 'Waar voor een zakelijke oprechtheid van de theologie, in haar diverse disciplines, een voort-durende rekenschap omtrent haar methodische vooronderstellingen een eis van de eerste orde is, geldt dit nog sterker voor de vakken aan de vitale basis van de theologie: de vraag hoe wij het Oude en Nieuwe Testament moeten exegetiseren, is nog steeds geen vraag van louter theoretische aard'.

Ondanks zijn ziekte heeft hij dit werk mogen voltooien. Dat verdient ons respect en maakt ons stil.

H.

H.d.B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen