VERKIEZING - VER­ZOENING - VERBOND

B. Loonstra, VERKIEZING - VER­ZOENING - VERBOND. Beschrij­ ving en beoordeling van de leer van het pactum salutis in de gereformeerde theologie. 389 blz., ƒ 49, 75. Boekencentrum, 's-Gravenhage 1990.

In deze Utrechtse dissertatie wordt historisch en systematisch een facet van de gereformeerde theologie onderzocht, n.l. de leer van het pactum salutis, het verbond der verlossing, door sommigen ook wel aangeduid als de raad des vredes. In deze leer heeft, aldus de schrijver, de gereformeerde theologie getracht de betekenis van het verbond, de verzoening en de verkiezing in hun verhouding tot elkaar onder woorden te brengen.

De studie is in drie delen verdeeld. Deel I geeft een beschrijving van de ontwikkeling van het leerstuk in de geschiedenis alsmede van de kritiek er op tot in de twintigste eeuw. Deel II bevat een bijbels-theologische uiteenzetting over de begrippen verbond, wet en gerechtigheid, verkiezing, terwijl in deel III de dogmatische uiteenzetting volgt. De resultaten uit het historisch onderzoek worden tegen het licht gehouden van de resultaten van de exegese en de bijbelse theologie, wat dan leidt tot een beoordeling van de leer aangaande de raad der verlossing. De auteur probeert vanuit de kerkelijke leer van de triniteit en de christologie het integratiepunt tussen verbond, verzoening en verkiezing op te sporen.

Het is in vele opzichten een imponerend boek. Niet alleen vanwege de veelheid van gegevens uit de theologiegeschiedenis en de exegese die op tafel gelegd worden, maar ook vanwege de denkkracht die achter dit boek schuil gaat. De schrijver is zowel op het terrein van de dogmengeschiedenis

als de bijbelwetenschappen uitstekend thuis. Persoonlijk heeft vooral het bijbelstheologische deel mij zeer geboeid, niet in het minst omdat de auteur een m.i. geslaagde poging onderneemt om, kritisch gebruik makend van de resultaten van de moderne bijbelwetenschap, voluit de Schrift te laten spreken.

Tegelijk roept de studie ook vragen op. Het geeft toch te denken dat in de geschiedenis van de theologie tot de 17e eeuw de gedachte van een verbondssluiting tussen de Vader en de Zoon nergens is uitgesproken. Expliciet is de gedachte van een goddelijk verlossingsverbond in de bijbel niet aan te wijzen. De in de loop der eeuwen daarvoor aangevoerde teksten blijken deze gedachte niet te steunen. Het zij de auteur toegegeven dat daarmee een indirecte conclusie nog niet uitgesloten is, terwijl ook het motief dat achter dit leerstuk schuil gaat aandacht verdient. Loonstra zelf zoekt het bijbels fundament voor de leer van het pactum in de bijbelse gegevens aangaande het verbond van JHWH met David. Dit messiaanse verbond komt in Jezus Christus tot vervulling. De messiaanse taak van de Zoon om verlossing te brengen door het lijden is een werk waartoe de Zoon reeds in zijn preëxistentie is aangesteld. Het verbond van God met de Zoon van David kan daarom een bepaalde vorm van preëxistentie toegekend worden. 'Zo is het aannemen van een trinitarisch, messiaans pact als moment in Gods ene besluit van verlossing en verkiezing in de lijn van het bijbels getuigenis' (blz. 342). Verkiezing en verwerping vormen de nadere uitwerking van het messiaanse verbond van de Vader met de Zoon. Het pactum salutis markeert de oorsprong van het bijzondere messiaanse koningschap van de Zoon in dienst van het rijk van God op aarde en is zo een houvast voor het aangevochten geloof dat Gods Koninkrijk en zijn gerechtigheid zoekt, aldus de auteur op blz. 351.

Men proeft op elke bladzijde de worsteling van de auteur om recht te doen aan de gereformeerde traditie en tegelijk de vragen van de moderne theologie rondom verkiezing en verbond, triniteit en christologie, verzoening en gerechtigheid, eeuwigheid en tijd, Gods raadsbesluit en de geschiedenis serieus te nemen.

Het Aniiegen van de schrijver is duidelijk. Door het besluit van verkiezing en verwerping ondergeschikt te maken aan de aanstelling van de Zoon door de Vader tot Messias en door zo Christus centraal te stellen wil de auteur elke gedachte aan de willekeur van een verborgen God wegnemen. Christus en zijn kruis zijn de enige kracht tot behoud. Zo komt er ruimte voor het genadekarakter van het heil en wordt tegelijk de volle verantwoordelijkheid van de mens gehandhaafd.

Maar kunnen de bijbelse gegevens inzake het Davidisch verbond zo a.h.w. 'uitgerekt' worden tot een leer die, zoals de schrijver zelf erkent, expliciet niet in de Schrift voorkomt. Is het geheel niet in hoge mate speculatief? Heeft men werkelijk de ingewikkelde dogmatische constructies uit de traditie nodig om de troost van het sola gratia aan de gemeente te verkondigen? De lezing van Loonstra's studie riep bij mij de vraag op naar de relatie tussen exegese, dogmatiek en verkondiging, terwijl tegelijk voor mijn gevoel de delen II en III toch niet geheel op elkaar aansluiten. Kan men dogmatisch zo met de bijbelse gegevens omgaan? Maar deze vragen doen niets af aan mijn waardering en bewondering voor dit boek dat op verschillende terreinen een schat aan informatie bevat en met groot invoelingsvermogen voor de gereformeerde traditie geschreven is.

Ede

A.N.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen