’BEDELEN BIJ DE BRON’

A. de Reuver, ’BEDELEN BIJ DE BRON’, Kohlbrugge's geloofsopvat­ ting vergeleken met Reformatie en Nadere Reformatie, diss. Utrecht, 703 blz., ƒ 75, - , Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer.

Deze studie, rijpe vrucht van jarenlang onderzoek, biedt een dwarsdoorsnee door de gedachten-en belevingswereld van een innerlijk verwante stroming, in de titel aangeduid met Kohlbrugge, Reformatie en Nadere Reformatie. Men mag aan de schrijver van het werk een duidelijk herkenbare affiniteit toeschrijven tot alle drie. Toch lijkt het ons toe dat zijn voorkeur uitgaat naar de Reformatie, zoals deze bij Kohlbrugge weerklank vond en tot de Nadere Reformatie voorzover deze in sommige momenten herkenbaar bleef bij de Elberfelder opwekkingsprediker. Ongetwijfeld staat Kohlbrugge centraal. Hij was de krachtige boodschapper van de genade, verrassend om zijn manier van zeggen, verrassend altijd nog meer vanwege zijn ingeworteld zijn in de

Reformatie. Daarbij speelde Luther vanzelf de eerste rol. Kohlbrugge's voorliefde voor Luther wordt gedeeld door De Reuver, die eveneens aan de Wittenberger reformator zijn hart verloren heeft. Centraal derhalve de Reformatie zoals door Kohlbrugge geabsorbeerd, Hoe staat het dan, zo vraagt men vanzelf, met de Nadere Reformatie. Ook hier is het de affiniteit die bepalend is. En we vergissen ons niet als we zeggen, dat de laatste hier kritischer is, maar dan, gelijk De Reuver het zelf uitdrukte, op een manier waarin de amicale verbondenheid doorklinkt, kritische solidariteit.

Of de nadruk moet vallen op het substantief dan wei op het adjectief staat ter discussie, die we hier echter niet zullen aangaan. Immers al te veel hoort men een toon in sommiger defensief die te eenzijdig is, waarbij ieder woord van kritiek onmiddellijk wordt uitgelegd als werden de grondslagen der aarde bewogen. De redelijkheid van een kritische benadering van de Reformatie en de Nadere Reformatie en ook van Kohlbrugge ligt dan niet meer voor de hand. En dit kan duiden op een existentiële betrokkenheid, waarbij zeer wezenlijke aspecten van levensgevoel en - ervaring in het spel zijn.

Dat dit laatste ook in deze studie het geval is blijkt uit het geheel. De toewijding, de zorgvuldigheid, het geduld om een spreker het woord te gunnen tot hij zelf uitgesproken is, het tasten naar de bedoeling in, soms achter de woorden, de oprechtheid van benadering: het is alles in deze studie tastbaar. Daarachter schuilt eerbied en liefde voor de mens, een vorm van naastenliefde die in de wetenschap te veel vergeten wordt. Daarachter moet men ook zoeken een verbondenheid in de zaak, die allen samenbindt.

Geen eenzijdigheid derhalve, of mogelijk toch een gaarne willen voorbijzien aan een diversiteit tussen Kohlbrugge en de Nadere Reformatie, waarvan een zeldzaam getuigenis beschikbaar is in een door Van Lonkhuizen opgenomen brief van Kohlbrugge aan Van Heumen. Maar wellicht heeft De Reuver gelijk wanneer hij de onevenwichtigheid in uitdrukking hier zoekt in een incidentele uiting van 'zich-latengaan', bij Kohlbrugge niet ondenkbaar.

De stof raakt het aangelegen thema van het geloof in de veelvormigheid van aspecten en relaties: de themata vormen de inhoud van de hoofdstukken: de herkomst van het geloof, geloof en wedergeboorte, de aard van het geloof, geloof en zondekennis, rechtvaardiging en heiliging, de aanvechting van het geloof, de zekerheid van het geloof, geloof en sacrament, geloof en verkiezing. Voor ieder hoofdstuk ligt de structuur vast. Eerst Kohlbrugge's visie, breeduit, daarna die van Luther en Calvijn, vervolgens Kohlbrugge's visie in het licht van de Nadere Reformatie.

Wat Kohlbrugge betreft, de weergave van zijn standpunt is overtuigend. De Reuver kent hem blijkbaar door jarenlange omgang. Ook Luther en Calvijn worden op een niet minder geloofwaardige wijze, berustend op kennis van bronnen en literatuur, ter sprake gebracht. Het brede veld van de Nadere Reformatie is eveneens helder in kaart gebracht door het gebruik dat De Reuver maakt van de geschriften van haar belangrijkste vertegenwoordigers, die samen een respectabele lijst vormen. In een slotbeschouwing (hoofdstuk XI) worden de conclusies verzameld en ook gewogen en daar blijkt dat het wel waarlijk om Kohlbrugge en zijn theologie te doen was. Het woord van Noordmans, dat hem rekent tot de kerkelijke klassieken, is terecht gesproken. Inderdaad heeft hij als prediker niet het sprankelende van Luther, niet het heldere van Calvijn, maar wél de diepte van beiden.

De Reuvers boek is eerlijk, het is, ook al mag men een accent hier en daar wat anders plaatsen, betrouwbaar. Het is een bron, voor ieder die om het wezenlijke van de prediking van het heil in de geschiedenis op zoek gaat. Het is een naslagwerk, dat men

weer gebruikt. En het heeft toch tegelijk iets van wat de titel zegt. Het laat zien dat het goed is om te bedelen bij DE Bron.

A.

W. van ’t S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen