VAN DALE GROOT WOORDENBOEK DER NEDERLANDSE TAAL

VAN DALE GROOT WOORDENBOEK DER NEDERLANDSE TAAL, Derüende, her­ ziene uitgave door prof. dr. Giiido Geerts en drs. Ton den Boon [...].? > dln.. 4295 p., f 349.-. ISBN 90 6648 421 7, Van Dale Lexicografie, Utrecht-Antwerpen 1999.

De nieuwe 'Grote Van Dale' continueert in vele opzichten de vorige druk(ken), maar is in vergelijking met de 12e editie uit 1992 op een aantal punten toch ingrijpend veranderd. En die veranderingen gaan dieper dan dat de totale omvang met ongeveer 400 pagina's is toegenomen en dat duizenden nieuwe woorden zijn opgenomen.

De gemiddelde woordenboekgebruiker zal een woordenboek vooral op drie punten gebruiken: het achterhalen van de juiste woordbetekenis, de juiste schrijfwijze en de jui.ste uitspraak. Elke druk van Van Dale, dus ook de dertiende, maakt zichtbaar dat een levende taal onderhevig is aan verouderings-en vernieuwingsprocessen: woorden verdwijnen, andere komen op. Een goed woordenboek dient dat proces te weerspiegelen. Van Dale past de volgende principes toe. Alleen de woorden van de laatste 150 jaar worden opgenomen. Een woord is verouderd als twee generaties het niet meer actief gebruiken en als het in de literatuur van de laatste 50 jaar niet meer voorkomt. Dat wil nog niet zeggen dat zo'n woord dan geschrapt wordt: het woordenboek heeft ook een cultuurtaak t.a.v. het verleden. Zo is een woord als 'erlangen' (verkrijgen) gehandhaafd, maar wel met de toevoeging:

verouderd. Lang niet alle nieuwe woorden kunnen worden opgenomen. Er zijn immers veel eendagsvliegen. Het selectiecriterium is: een woord moet driejaar met een zekere regelmaat in teksten voorkomen. Voor de 13e druk betekent het dat opnieuw vele nieuwe woorden zijn opgenomen - naar verluidt zo"n 8800 - . waaronder natuurlijk een groot aantal uil de technische sfeer en de informatietechnologie, zoals 'helpdesk' (bureau voor telefonische ondersteuning). Maar ook bijvoorbeeld uit de psychiatrie - 'borderliner" en 'borderlinerpatient' - en de theologie: 'godsdienstwetenschapper' en 'godsdienstiinperialisme'. Ook zijn bij reeds eerder opgenomen woorden soms nieuwe betekenissen toegevoegd, zoals bij 'surfen' waar nu als derde betekenis is vermeld: 'internetten'.

Uit het bovenstaande blijkt reeds het belang van de nieuwe druk. Ook voor de juiste schrijfwijze kan men bij de nieuwste Van Dale terecht, omdat de nieuwe spelling erin is verwerkt. Ik denk onder meer aan de vervoeging van de werkwoorden uit het Engels - barbecuen, bridgen - , hel gebruik van de tussen-n-i.p.v. gedachtengang. kerkeraadenlindenlaan uit de 12e druk, vinden we nu: gedachtegang, kerkenraad, lindelaan - en het gebruik van trema of koppelteken: i.p.v. meeëten en naiipen thans mee-eten en na-apen.

Vanuit wetenschappelijk standpunt was Van Dale bij de 12e druk verweten dat dit toonaangevende woordenboek te veel 'hapsnap' en dus te weinig wetenschappelijk te werk ging. De redactie heeft zich dit aangetrokken. Ze huurde voor de 13e druk allerlei specialisten in - bijvoorbeeld voor theologie mevrouw dr. N. Stienstra-en ging bij de beschrijving van de woorden nu uit van verzamelingen: een samenhangende categorie woorden zoals de dagen van de week is behandeld door een en dezelfde lexicoloog. Een verbetering in consistentie dus.

Er zijn nog meer veranderingen en/of verbeteringen te noemen: de herkomstinformatie is aanzienlijk uitgebreid door vermelding van de oudste vindplaats (zo lezen we bij 'shift': 'Eng., na 1950'), afkortingen staan niet meer apart vooraan bij elke nieuwe letter maar zijn nu gewoon alfabetisch tussen de andere woorden geplaatst en verder is er meer aandacht voor het Surinaams-Nederlandse en Belgisch-Nederlandse woordgebruik.

Ook deze nieuwste druk is niet volmaakt, ledere gebruiker zal wel eens teleurgesteld worden omdat een bepaald woord (nog) ontbreekt of omdat een betekenisomschrijving helderder kon of omdat een bepaalde (nieuwe) betekenis (nog) niet is opgenomen. Maar mijn conclusie kan toch alleen maar zijn dat de nieuwe "Grote Van Dale' met veel zorg tot .stand is gekomen, aanzienlijke verbeteringen heeft ondergaan en in diverse opzichten meer 'up to date' is dan de vorige druk. Het blijft een woordenboek in beweging, omdat de taal beweegt. Wie die beweging wil blijven volgen - zowel wat de woordenschat, als wat betekenis, spelling en uitspraak betreft - kan bij dit woordenboek terecht.

E.

J.d.G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen