HANS JOACHIM IWAND

Deze lijvige biografie van Hans Joachim Iwand (1899-1960) verscheen precies in het jaar, waarin de nodige herdenkingen plaatsvonden van diens honderdste geboortedag. Tot dan toe was er slechts een voorlopige - overigens zeer waardevolle - aanzet tot een biografie beschikbaar, zij het in een erbarmelijke vorm (E. Burdach, Hans Joachim [wand. Theologe zwischen den Zeiten. Ein Eragment 1899-1937, Beienrode 1982). Na de dood van Burdach, die student was geweest van Iwand in zijn Königsberger tijd - rond 1930 - , heeft Jürgen Seim, die zelf in de jaren vijftig in Bonn bij Iwand heeft gestudeerd, deze taak op zich genomen.

Toen hij de opdracht aanvaardde, heeft Seim zich rekenschap gegeven van wat het betekent een biografie te schrijven. Hij is zich bewust, dat iedere biograaf, die tracht binnen te dringen in de mens zelf, verraad pleegt. Je geeft dan een oordeel, dat jou niet toekomt.

Het boek heeft een strikt-chronologische opzet, wat inhoudt, dat er zelfs geen indeling in perioden, maar slechts in jaren is. Een indeling in perioden zou heel goed gekund hebben, en ook voor de hand gelegen hebben. Te denken valt aan de studiejaren (1917-1923), de jaren van het werken in Königsberg (1923-1933), de kerkstrijd enz. Seim heeft er niet voor gekozen, om zo min mogelijk de mens Iwand in welke mal dan ook te dwingen. Hij volgt hem op de voet, en verhaalt slechts - als het ware aan de hand van Iwands agenda.

Het boek is geschreven in een nuchtere, haast droge stijl. Juist daardoor zijn de citaten uit brieven, waarmee het boek rijkelijk is gelardeerd, des te sprekender. Wat een biograaf niet kan en mag, kan en mag de persoon in kwestie wel: het innerlijk blootgeven. Iwand was een hartstochtelijk en begaafd briefschrijver, die in het troosten van anderen aemgaf met welke troost hij zelf getroost was. Indrukwekkend zijn de brieven, waarin hij te kennen geeft hoe hij het sterven van zijn vrouw Ilse Ehrhardt (1901-1950) heeft beleefd en verwerkt. Twee liefdes heeft hij gekend, schrijft Iwand zelf, de theologie en Ilse - de laatste tien jaar van zijn leven heeft hij alleen de eerste nog.

Door dit boek komt de mens Iwand - en die valt hier verregaand samen met de theoloog - de lezer nabij. Tegelijk blijft de distantie: hoe kon een heldere theologische opstelling samengaan met een Duits nationalisme? Die vraag kan de biograaf alleen naar voren laten komen - en Seim doet dat - , maar niet beantwoorden. Zo beschrijft hij niet alleen Iwands opstelling in de kerkstrijd, met een beslist en vastberaden afwijzen van de Deutsche Christen, en later ook van de Nazi-ideologie, maar hij vermeldt ook - zonder commentaar - dat Iwand in 1942 'mit Genugtuung' zou hebben geconstateerd dat het Duitse leger was doorgestoten tot de Kaukasus.

Voor mijn besef is dit boek - juist ook hierom - een biografie, die recht doet aan Iwand. Nieuwsgierigheid vindt hier weinig tot niets. In Iwands leven waren er geen duistere perioden of affaires, die vragen opriepen - zo is de stellige indruk. Een waardevol boek, dat helpt toegang te vinden tot diens theologie, en meer dan dat: ons ook voor de vraag stelt of en in hoeverre ons leven ook zo in dienst staat van het Evangelie.

L          GCdH

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen