Luther en de Hervorming.

9 De 95 stellingen.

Het aanslaan van de stelUngen op zichzelf was niets bizonders. Dat gebeurde meer. Het was een gewoonte van de Academie om stellingen te poneeren bij promoties en ook om stellingen te publiceeren met\ de bedoeling deze dan in het openbaar, in twistgesprekken, te verdedigen en aan te vallen.

Het behoefde dus overigens geen verwondering te baren toen 's middags V9.Q den Sisten October 1517 de poort van het Augustijn erklooster openging en doktor Maarten Luther, een der hoogleeraren, gehuld in de eigenaardige dracht der Augustijner-monniken, met een perkamenten rol in de hand naar buiten kwam, het Slotplein. overstak en de breede perkamentsrol waarop 95 stellingen staao, aan de deur der Slotkerk vastslaat.'

Maar 't was de inhoud der stellingen die het deed!

Wel waren de meesten die de rol bekeken het Latijn, waarin deze stellingen geschreven zijn, niet machtig. Maar waar studenten en monniken en priesters zich tu«schen de schare, die op 1 November (allerheiligen) bizonder groot is, bewegen hoort men weldra over den inhoud van de stellingen allerlei bizonderheden en spoedig weet ieder dat Luther zijn scherpe pijlen heeft gericht op den aflaathandel, die heel Duitschland in beroering bracht.

In minder dan veertien dagen waren deze stellingen door geheel Duitschland verspreid en gelezen. En Luthers naam zweefde op aller - lippen. Hij had uitgesproken wat duizenden reeds lang hadden gevoeld. En het vuur, nu ontstoken, zou niet meer te blusschen zijn. 't Zou heel het trotsche gebouw der Middeleeuwsche Kerk in vlammen doen opgaan!

De Heere was kennelijk in deze daad van Luther en terecht rekent men deze zoo eenvoudige gebeurtenis, die op den Sisten October 1517 te Wittenberg plaats vond, de geboortestonde der Reformatie te zqn.

Niet, dat Luther zelf zich in deze alles reeds klaar bewust was. Ook niet, dat hij in z'n stellingen bedoeld zou hebben te breken met Rome's Kerk.

Luther raakte het fundamenteele dogma van het Protestantisme, het „gerechtvaardigd worden door het geloof" niet eens. En als we de 50ste stelling lezen „Men moet dèn Christenen leeren, dat als de Paus de afpersingen der aflaatpredikers kende, hij liever zou willen, dat de St. Pieterskerk tot asch werd, dan dat die zou worden gebouwd van de huid, het vléesch en de beenderen zijner schapen" dan voelen we aanstonds dat elke gedachte om te breken met den Paus verre was. Luther heeft nog veel te goed vertrouwen in den Paus en de geestelijkheid. Hij meende ook alleen tegen een misbruik van de aflaathandelaars op te komen. Maar de Heere was kennelijk in deze daad van Luther en Hij maakte, dat door den Augustijnermonnik, die zelf zondaar voor God geworden was, aan de Roomsche Kerk een doodelijken stoot werd toegebracht, wat in den vervolge zou openbaar worden.

De aartsbisschop van Mainz, Albrecht van Brandenburg, die den schandelijken aflaathandel, waartegen Luther opkwam, in het leven had geroepen en na het publiceeren van Luther's stellingen de nadeelige gevolgen daarvan maar al te duidelijk in achteruitgang van zijn inkomen voelde, haastte zich nog in hetzelfde jaar 1517 Luther bij de Curie te Rome aan te klagen wegens het verspreiden van nieuwe leeringen, En Tetzel en de Dominicaners in Duitschland hielden niet op Luther van ketterij te beschuldigen.

In Mei 1518 waagde Luther het in een geschrift .de aanvallen van zijn tegenstanders recht te zetten en droeg dat geschrift op aan paus Leo X. In het schrijven dat toegevoegd was aan dit verdedigingsgeschrift, spreekt nog de diepe eerbied, waarmee hy in den paus het opperhoofd der Kerk erkent, maar ook spreekt er het vertrouwen uit dat de stem der waarheid bij hem gehoor zal vinden.

Dat was evenwel niet het geval. Een officieel proces werd door de Curie te Rome tegen den aangeklaagde aangevangen en de aanklacht werd juist geacht; Luthers stellingen werden als kettersch veroordeeld.

Luther werd nu geciteerd om naar Rome te komen en daar verhoord te worden. Wanneer hij aan dezen oproep gehoor gegeven had, zou hg vermoedelgk niet levend uit Rome teruggekeerd zijn.

De landsheer van Luther, Keurvorst Prederik de Wijze, wilde echter den beroemden hoogleeraar, die aan zijn pas gestichte Universiteit zoo'n goeden naam had geschonken, zoodat de studenten van alle zigden toestroomden, niet laten gaan; en de Paus, die weldra de hulp vanden Keurvorst zou noodig hebben als straks een nieuwe Keizer móest gekozen worden, wilde om een in zijn oog onbeteekenenden man, de vriendschap van den Keurvorst niet verliezen.

Vandaar dat de oproep om naar Rome te komen werd ingetrokken en aan Kardinaal Cajetdnus, die als pauselijk afgezant op den rijksdag te Augsburg, juist in Duitschland zich bevond, werd opgedragen met Luther te spreken en zoo mogelijk tot overeenstemming te komen,

Cajetanus, de trotsche Italiaansche Kerkvorst, was er evenwel de man niet voor om deze zaak voorzichtig te leiden en het gevolg was dat Luther hoe langer hoe meer geprikkeld werd en in zijn vertót hoe langer hoe heftiger uitviel; waarbij Cajetanus ten laatste Luthèr wegzond, zeggende: „ik wil niet meer met dit beest redeneeren, want de monnik heeft diepe oogen en wonderlijke speculaties in den kop."

Den 12den October in Augsburg aangekomen, vertrok Luther in den nacht van 20 op 21 October heimelijk, niet ten onrechte vreezende, dat men hem niet langer sparen zou, Over Neurenberg ging hij weer terug naar Wittenberg, waar hij juist den Sisten October, op denzelfden datum, waarop hij een jaar vroeger zijn stellingen had aangeplakt, weer terug keerde. Hier eerst voelde hg zich veilig en de reis naar Augsburg had er toe gediend hem innerlijk zóó vast te doen staan, dat bij ook voor een volledige breuk met Rome niet meer terugdeinsde.

Intusschen slaagde Karl von Miltitz, 's Pausen Kamerheer, die naar Wittenberg gezonden werd om den Keurvorst, als blijk van 's Pausen bizondere genegenheid de „gouden roos" te overhandigen, beter, toen deze in Januari 1519 met Luther een samehspreking hield te Altenburg.

Von Miltitz, die zelf een Duitscher was en goed met het Duitsche volkskarakter en de Duitsche toestanden op de hoogte, doorzag het gevaar voor een breuk met Luther en bewandelde daarom den weg van zachtheid en overreding. Daardoor \^ist hij Luther zoover te krijgen, dat deze beloofde, wanneer ook zijne tegenstanders hem niet meer aanvielen, over zijn leer verder te zullen zwijgen; aan den Paus een zeer ootmoedigen brief schreef en op zich nam een geschrift te zullen publiceeren waarin hij zijn eerbied en vereering voor de Roomsche Kerk uitsprak. , .

Ook de Paus schreef hu aan Luther een vaderlijken brief en 't scheen alsof de storm, die dreigde, zou overgaan, (Wordt vervolgd).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen