KERKELIJKE RONDSCHOUW

Het Socialisme en de Religie.
III.
Er is — zoo zegt ds. W. Banning, religieus-socialistisch predikant — een „verschuiving van motieven in de arbeidersbeweging. Thans komt, veel meer dan vroeger, „de zedelijke kerngedachte" naar voren. En daarmee duiken dan tegelijk „de oude en eeuwige vragen, waarmee de menschen worstelen", opnieuw op. Wie in den strijd treedt met den eisch van „recht op menschelijkheid", staat voor de vraag naar „het wezen van den mensch". Wie de tegenwoordige burgerlijke maatschappij en haar cultuur veroordeelt, staat voor de vraag, wat dan de echte cultuur is en wat hare grondslagen zijn. Wie meeleeft met de tegenwoordige bewegingen en gelooft in een „levensvernieuwing die over allerlei kringen en gebieden zal komen", komt telkens te staan voor de vraag: wat er leeft en werkt achter die op- en neergaande golven in de menschheidsgeschiedenis.
Diepe vragen, waarvoor de mensch dan komt te staan in „de arbeidersbeweging". Nu wil men alle vragen soms oplossen met het woord „God".
Maar ds. Banning zegt: ik kan dat niet en wil het niet; ik weet dat God is boven allen naam en begrip en dat wij het eeuwig mysterie des Geestes niet kunnen vangen in de netten onzer definities. Toch wil hij niet van dat onderwerp afstappen, al gaat God „boven allen naam en begrip".
Hij wil vasthouden de religie en het ideaal teekenen voor den mensch, die „worden moet wat hij is" (Goethe: „werde, was du bist"). De mensch die is moet gevoelen wat hij behoort te zijn (Fichte: „werde ich, was ich sein soll": ik moet worden, wat ik behoor te zijn). Daarin ligt de erkenning, dat „de spanning in een menschenleven tot zijn adel behoort". De mensch moet „heilig worden", hij moet voortgestuwd worden door een levenswil, die rusteloos werkt en schept tot zuiverder, dieper menschelijkheid. En daarin ligt de erkenning, dat het leven gericht wordt naar het normatieve.
Dat zijn belangrijke dingen, hier door ds. Banning aan de orde gesteld, rakende het „wezen" van den mensch, zijn „levensdoel" en de wet, waarnaar hij heeft te handelen en te wandelen. Als hier nu eens goed doorgeredeneerd werd, dan zouden we samen kunnen praten. Maar — —  —  —  
Toch wordt dan „de religie" naar voren gebracht. En dat is het nieuwe en betere element, dat in de sociaal democratische arbeidersbeweiging is gekomen door het religieus-socialistisch Verbond en de Woodbrookers, enz.
Dat „moeten worden zooals men behoort te zijn", geeft de levensspanning dus en houdt het ideaal den mensch voor oogen. En dat was — zegt ds. Banning — in de religie het beginsel, dat in den mensch werkt als de goddelijke kiem en hem drijft tot zijn bestemming. Daarom moeten we „de religie" weer terug hebben.
Er moet spanning zijn tusschen de krachten van het zijnde en de daaruit voort brekende krachten naar hooger, volmaakter ordening.
Volmaaktheidsdrang moet er zijn bij de menschen, met een oordeel dat gaan moet over 't geen  niet  is en er toch moest  wezen.
Volmaaktheidsdrang met dikwijls pijnvolle worsteling, omdat men niet bereikt wat men moest bereiken. Smartelijke strijd, met smartelijke teleurstelling, wat leiden moet tot meer krachtsinspanning. Op hooger plan moet het leven des menschen komen. En bij die worsteling dacht men vroeger aan „zonde".
„De heiligheid der ziel, teeken van de glorie en de vlekkeloosheid van het Eeuwige in ons. Het is het rijke en prachtige van het menschenleven, dat de eeuwige stuwing hoog boven ons de groote idealen stelt, en ook wanneer wij in uren van eenzame oprechtheid erkennen er zoo bitter weinig van terecht te brengen, omdat wij zulke armzalige menschen zijn, nochtans zullen wij het leven zegenen".
Hier worden de dingen, waar het om gaat, ver uitgaande boven het platvloersche, materialistische, onverschillige: „laat ons eten en drinken en vroolijk zijn, want morgen zijn we dood", even aangeraakt. Het dieplood wordt uitgeworpen. De maatstaf wordt aangelegd. Het ideaal wordt geteekend. Levensspanning komt er maar tegelijk gaat het geheel buiten de Schrift en buiten de werkelijkheid van des menschen leven om. 't Klinkt wel mooi alles wat hier gezegd wordt, mooier dan door duizenden in 't midden van de sociaal democratische arbeidersbeweging wordt gevoeld en uitgesproken. En in zooverre kunnen we er ons over verblijden. Maar het ware, het echte, waarom het bij ons gaan moet, ontbreekt totaal, omdat men geheel buiten de Schrift omgaat.
„Het menschenleven is de rustelooze spanning van het omhoog moeten, van het gedreven worden door heiligen levenswil, van het dorsten naar zuivere liefde. Dat is het, wat de millioenen menschen op hun weg door het leven heeft doen strijden en zingen, doen bidden en danken, doen leven en sterven met klaren moed". Omdat zij wisten (zegt ds. Banning): „deze Scheppingskracht en Levenswil zijn eeuwig, in dit eeuwige vindt ons leven z'n grond. Wij kunnen sterven. God werkt voort; wij kunnen vallen. God staat sterk; wij zondigen. God richt op", (blz. 23).
Wat mooi.
Maar wat ledig en hol en onwaar, omdat men in alles naast de waarheid grijpt; óók wat „bidden" en „danken" betreft; en ook wat „zondigen" en „oprichten" aangaat; ook wat „leven" en „sterven" betreft. Er vlak naast; ook al praat men zelfs van „sterven met klaren moed".
(Wordt voortgezet).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen