GRETSKE „DE FREULE"

Met toestemming van den Uitgever J. H. Kok, Kampen
Eerlijk gezegd, had de dokter daar nooit bizonder bij stil gestaan. Niet dat hij geen oog had voor het onbehagelijke dat hier elk aanstonds moest opvallen, of dat zijn reukorgaan niet meermalen beleedigd was door de onaangename, soms walgelijke dampen, welke uit deze krotten opstegen, maar vooreerst was hij als dokter wel aan iets gewend, en dan — de menschen hier wilden immers toch niet anders. Was 't gedurende een strengen winter niet gebeurd, dat een der bewoners de planken uit den vloer gezaagd had om deze voor brandhout te doen dienen ? En wanneer al de ruiten die hier in een jaar stukgeslagen werden, door den glazenmaker zouden worden vernieuwd, dan werd dit in een jaar een bedrag waar de Armvoogdij zeker van terug zou schrikken. Bovendien waren deze menschen van kindsbeen af eigenlijk gewoon, om veel buiten te verkeeren, en ze waren tegen alle weer en wind gehard. Zij konden de hitte, zoowel als de koude verduren, getuige bijv. dat wonen in zoo'n overdekte huifkar, waar alleen een dun linnen doek van de buitenwereld afzonderde, en waar geboren werd, en gegeten en gedronken en geslapen en waar men waarschijnlijk ook stierf. Dat was óók hun léven. Zij wilden niet anders, en van de oud-Hollandsche gezelligheid en huiselijkheid aan eigen tafel met allen die er hoorden, hadden deze menschen in het geheel geen begrip.
Zoo redeneerde de dokter en de predikant kon niet zeggen dat dit niet zoo was, maar de vraag kwam wel bij hem op, of dit altijd zoo moest blijven. Of dat getracht moest worden deze volwassen kinderen op te voeden, en tot andere en betere gedachten te brengen, waardoor hun leven meer waarde en kleur kreeg.
Maar de dokter schudde eerst meewarig het hoofd en sprak : „U bent een ongeneeslijk idealist dominé, maar die juist door uw spreken toont, dat u de wereld niet kent. De theorie is prachtig, maar in de practijk zult u zien, dat uw hooge verwachtingen één voor één beschaamd worden, 't Is bij dat volk „boter aan de galg gesmeerd". Zij willen niet anders, en zij zijn nu eenmaal in die omgeving thuis. Als u dat soort menschen zoudt brengen in een andere omgeving, een meer beschaafd milieu, dan verzeker ik u, dat zij daar evenmin op hun gemak zouden zijn als de steenuilen en de vledermuizen in het zonlicht".
Maar de predikant liet zich aanstonds niet van zijn stuk brengen, „'k Weet nog niet, dokter, of dat wel werkelijk zoo is, óf dat die menschen door de omstandigheden zoo gemaakt worden. In elk geval is het mij opgevallen hoe allen daar oog hebben voor het meer nette en geverfde kamertje van Gretske, en ik meen te weten, dat men het daar ternauwernood heeft kunnen hebben, dat met hare woning een uitzondering gemaakt werd, door deze door den timmerman en schilder te laten opknappen".
„Dat is juist de jaloerschheid van dat volk. Zij gunnen elkaar niet zooveel, en kunnen het niet hebben, dat één van huns gelijken ergens in bevoordeeld wordt".
„Doch afgezien daarvan, kunt u toch als medicus nooit goed vinden dat daar zoo geleefd wordt ? Is het daar niet een broeinest van alle mogelijke bacillen en microben en hoe dat gedierte meer mag heeten, waardoor de volksgezondheid niet alleen op Lombok geschaad wordt, maar.overal en voor allen die mét deze menschen in aanraking komen ? "
Hier keek de eene geleerde den anderen even aan met een oog waaruit alles gelezen kon worden. Meende de dominé dat nu, of was hij bezig een loopje met den man der wetenschap te nemen ? Want het was waar dat de moderne wetenschap alle ziekten en kwalen wist terug te brengen tot de voor 't bloote oog onzichtbare bacil, die door zijne besmetting in staat was het gezonde ziek te maken, zoodat een verdelgingsoorlog daartegen, de krankheden, van welken aard ook, zou doen verminderen, maar daartegenover stonden de ingeroeste denkbeelden van velen, dat ter voorkoming van kwalen toch niets te doen, was, of, zooals die jonge man het hem onlangs gezegd had, toen zijn vrouw stierf: „Ja dokter, waren er geen zonden, dan waren er geen wonden." Die daarom ook in een soort doffe berusting zich schikten in het onvermijdelijke, omdat er toch geen ontkomen was aan den vijand die op de hielen zat, en die een geneesheer ook meer gebruikten omdat het haast wel niet anders kón, dan dat zij eenig vertrouwen hadden in zijn wetenschap of de uitvinding van de kunst. Behoorde de dominé misschien ook tot dat slag menschen ? Doch het gelaat van den prediker verried in geen enkel opzicht iets dat op spotlust leek. „Van uit dat oogpunt bezien, zou ik aan uwe zijde 'kunnen staan, echter alléén al weer onder voorwaarde dat de menschen zélf wilden meewerken om, wanneer daar eenmaal verbeterde toestanden verkregen waren, deze óók te houden".
„Natuurlijk, dat laatste is wenschelijk; alleen moet u weer niet vergeten 'dat moeilijke lessen niet in een paar dagen geleerd, en gemakkelijk kunnen vergeten worden. Daar zal dus heel veel geduld met deze menschen moeten worden geoefend, doch het wil mij voorkomen, dat in dien weg, zoo niet bij allen, dan toch wel bij eenigen, resultaten te verkrijgen zijn".
„'k Help het u hopen ; persoonlijk sta ik er zeer sceptisch tegenover, gezien de ervaring die ik met dat volk heb opgedaan. De meesten hunner zijn onverbeterlijk en alles wat aan hen ten koste gelegd wordt, is nutteloos verspild".
(Wordt vervolgd).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen