Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman

I.
In den schoolstrijd wordt onder de voortrekkers, die vér op den weg hebben meegeholpen met inspanning van alle krachten, met eere genoemd de naam van jhr. mr. Alexander Frederik de Savornin Lohman, geboren 29 Mei 1837 — 'dus juist honderd jaar geleden — te Groningen.
Uit een voornaam geslacht stamt hij af. Aristocraat van geboorte was hij, en aristocraat is hij gebleven heel z'n leven, 87 jaar lang; aristocraat in heel z'n optreden.
Maar die denkt, dat dit het éénige is wat van hem in dit opzicht getuigd moet worden, vergist zich, want hij was niet minder democraat — zij 't in gezonde beteekenis en niet gemeten naar het beginsel van den modernen tijd — die met ons volk, bijzonder ons christenvolk, in alles meevoelde en meeleefde en mee leed en mee streed.
Nooit heeft hij de lagere school bezocht, omdat zijn moeder, jonkvrouwe de Ranitz van geboorte, haar zoon Alexander huisonderwijs gaf. Maar heel z'n leven werd gekenmerkt door de grootste belangstelling voor de volksschool en zijn liefde kreeg de Christelijke School, de Vrije School, uitgaande van de ouders, waarbij de School met den Bijbel z'n ideaal was, omdat hij een Christusbelijder was, die had leeren zoeken de dingen die Boven zijn, waar Christus is, waarvan hier op aarde door een geloovige gaarne getuigd wordt, wetende dat geen mensch zonder dezelve kan. Ook onze kinderen niet. „Laat de kinderkens tot Mij komen", heeft de Heiland gezegd. En wetend, dat zooveel en dat zoovelen er anders over denken, heeft de Heiland waarschuwend gezegd, ook aan 't adres van Zijn discipelen : „Wacht u, dat gij de kinderen toch niet in den weg gaat staan en dat gij ze toch niet verhindert tot Mij te komen, want derzulken is 't Koninkrijk Gods". Ja, juist de kinderen moeten van de eerste levensjaren af aan tot den Heiland worden gebracht; want de jeugdjaren moeten zijn voor den Schepper aller dingen, en die den Heere vroeg zoeken, zullen Hem vinden. Wee ons, als de kwade dagen komen, dat we zullen zeggen: ik heb geen lust in dezelve.
Zijn studie lag op het terrein der rechtswetenschap. 11 Maart 1861 promoveerde hij aan de Groningsche Hoogeschool, werd in 1862 rechter te Appingedam, werd vier jaar later overgeplaatst naar 's-Hertogenbosch, en daar, in het land van de Roomschen en van de liberalen, kwam de eerste roepstem van den schoolstrijd tot hem. Een Protestantsche Diaconieschool werd er door den modernen Kerkeraad opgeheven, uit vrees, dat het anders een confessioneele school onder orthodox bestuur zou worden. Ook wilde men de Openbare School op deze wijze meer steun verleenen, hoewel die school half Roomsch was.
De actie van de vrijzinnigen bracht Lohman naast den eenigen orthodoxen predikant van Den Bosch, dr. K. Pierson, de man, de ons later zoo bekend is geworden door zijn werk te Zetten. Lohman en Pierson zouden den strijd nu aanbinden voor het Christelijk Onderwijs.
Ook kwam Lohman door het schrijven van twee scherpzinnige brochures in nader contact met ds. Js. van der Linden, predikant bij de Christelijke Gereformeerde Kerk te 's-Hertogenbosch — dezelfde dominé Van der Linden, die later in Den Haag predikant wordt bij de Gereformeerde Kerk en tot z'n dood een vriend van Lohman is geweest.
Na het vertrek van dr. H. Pierson kwam in de Hervormde Kerk dr. F. L. Rutgers — de latere hoogleer aar aan de Vrije Universiteit, waaraan ook Lohman later als professor in de rechtswetenschap enkele jaren is verbonden geweest.
Lohman en Rutgers — en als derde in het verbond verscheen dr. A. Kuyper in 1877 op het tooneel, die naar Den Bosch kwam, om Lohman, die in 1875 tot groote vreugde van mr. Groen van Prinsterer een principieele studie had gepubliceerd over Gezag en Vrijheid, als wapenbroeder te ontmoeten en te begroeten.
„Gelijk eenmaal Davids drie helden in de spelonk van Adullam, zoo heeft ook dit heroïek driemanschap Kuyper, Rutgers en Lohman, in het donkere Zuiden van ons land, toen een beroep gedaan op elkanders krachten en moed, en gezworen hun leven te zullen wagen voor hun Koning, den grooten Davidszoon". (Dr. Rullmann: Onze Voortrekkers).
Van de Waalsche Gemeente bracht Lohman zijn attestatie over naar de Hervormde Kerk en werd in December 1877, door toe­ doen van dr. Rutgers (toen Hervormd predikant) tot ouderling gekozen ; waartegen 't gansche vrijzinnige deel van den Kerkeraad in verzet kwam! De verdraagzame liberalen, die het denkend deel der natie vormden, konden het niet over hun hart verkrijgen, dat een orthodox man als Lohman in den Kerkeraad kwam! Zooals zij aan Christenouders geen School met den Bijbel gunden!
Een lange procedure voor het Provinciaal Kerkbestuur volgde en — wonderlijk kunnen toch de wegen loopen ! — Rutgers en Lohman werden in den kerkdijken strijd gewikkeld, wat een voorpostengevecht werd van lateren strijd — en toen van veel grooteren omvang en van meer beteekenis nog, in de dagen van Doleantie (1888) — voor te be­reiden.
(Wordt voortgezet.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen