UIT DE HISTORIE

WILLEM AMESIUS
III.
Na in groote trekken Amesius' leven te hebben geschetst, bepalen wij ons in enkele artikelen bij zijn theologische opvattingen, waarbij reeds aanstonds mag worden vastgesteld, dat hij een gereformeerd ^theoloog geweest is in den besten zin van het woord.
Sprekende over de natuur der godgeleerdheid, wijst Amesius er op, dat de theologie de wetenschap is om Gode te leven. Nooit mag zij ontaarden in een dor dogmatisme, dat ons geestelijk bestaan niet raakt. De eerste vraag is niet, hoe en of wij zalig worden, maar deze: wat is Gods wil, en hoe komt Hij aan Zijn eer ? Dat is Calvinistisch !
Heel het leven is, volgens Amesius, onder de godgeleerdheid begrepen. De theologie is het levensorganisme, zonder hetwelk niets bestaan kan.
Volkomen te begrijpen is het, dat Amesius een welbewust tegenstander was van alles, wat naar scholastiek riekt. Van allerlei spitsvondigheden zijner dagen moest hij niets hebben. Tegen de Aristotelische philosophic bond hij den strijd aan ; hij noemde haar een goddeloosheid (impietas). Dat hij de verontwaardiging op zich laadde van „al het philosophenvolk" is licht te verstaan. Niettemin behield Amesius overwegende bezwaren tegen den philosoof, die wilde doen, wat des theoloogs is. Hij achtte het ten eenenmale in strijd met het ware wezen der theologie, wanneer men, gelijk de Roomsche Kerk gedaan hééft en nóg doet, de wijsbegeerte van Aristoteles promoveert tot steunpilaar der christelijke religie. De eenige kenbron der godgeleerdheid - zoo zegt Amesius, — is ons geschonken in de openbaring Gods, en daarin alléén !
Men ziet, na lezing van deze enkele saamvattende regelen, dat Amesius het alleszins waard is dat hij worde bestudeerd en gekend.
De verschillende deelen der godgeleerdheid worden door Amesius vanuit één gezichtspunt beschouwd, en wel van God uit. Het ,,initium a Deo" (men moet zijn uitgangspunt steeds kiezen in God), is door Amesius streng geponeerd en gehandhaafd. Alle stukken der dogmatiek staan met elkander in een organisch verband : zoowel die betrekking hebben van God op den mensch, als die het oog hebben op de relatie van den geloovige tot Hem. Bij Amesius is het godsdienstig-zedelijk leven een eenheid ; de geestelijke werkelijkheid, die Gods Kerk kennen mag, vloeit uit God, en keert tot Hem terug.
Omdat Amesius de Heilige Schrift waardeerde als de eenige kenbron der theologische wetenschap, daarom moet zijn exegese goed en verantwoord geweest zijn. Zij was dat ook. Zijn methode was — aldus prof. Visscher — gezonder, dan die zijner meeste tijdgenooten. En prof. Doedes heeft opgemerkt, dat hij een van de weinigen is, die iets gedaan hebben voor „een wettig vrije exegese". Van één uitleg was Amesius overtuigd ; want wat niet één zaak beteekent — zoo zei hij — dat beteekent niets !
Tegen geknutsel, fantasie en vergeestelijking, die de Waarheid Gods op losse schroeven zetten en een willekeurige verklaring van den tekst geven, heeft Amesius de absolute autoriteit van de Schrift gesteld. Ook hierin heeft hij zich een trouw en waardig leerling van Calvijn getoond, die over de methode der exegese eens gezegd heeft : „Het is een aan heiligschennis grenzende vermetelheid, de Heilige Schrift op goed geluk nu eens zoo, dan weer anders uil te leggen, en daaraan, als aan een stuk speelgoed, zijn lusten bot te vieren, gelijk door velen van oudsher gedaan wordt". Waarmede Calvijn en Amesius maar zeggen willen : er is slechts één Waarheid !
Het spreekt vanzelf, dat Amesius allerlei middelen, die een gezonde uitlegging kunnen bevorderen, naar waarde weet te schatten. Zonder kennis der grondtalen enz. kan men den Bijbel niet voldoende begrijpen ; maar het bijzondere licht van Gods Heiligen Geest is onontbeerlijk.
Als exegeet huldigde Amesius gezonde opvattingen.
Aangaande het geweten (en hiermede komen wij op ethisch terrein), sluit Amesius zich eenerzijds aan bij de Scholastic!, terwijl hij overigens de hoofdlijnen van de Tien Geboden volgt. Het algemeen zedelijk bewustzijn wordt door Amesius een natuurlijke hebbelijkheid genoemd ; erkent echter de mensch, behalve die natuurlijke beginselen, ook nog hetgeen in de Schrift door God voorgeschreven werd, dan is het geweten verlicht.
Wij voor ons kunnen de onderscheiding, die Amesius hier maakt, niet heel gelukkig vinden. Van „natuurlijke" hebbelijkheden zijn we ietwat huiverig, wijl ook het zedelijk besef, dat wij „van nature" hebben, teruggaat op Gods openbaringsdaad. Er is geen Godskennis, hoe gering ook, tenzij door openbaring. Deze stelling moeten we onvoorwaardelijk vasthouden, willen wij met onze terminologie, Als het ongewild en onbedoeld, niet in conflict komen met de Waarheid Gods. Van een „natuurlijke" Godskennis weet de Heilige Schrift niets. Tegenover de algemeene, geopenbaarde Godskennis, staat de bijzondere, die gewerkt is door den Heiligen Geest. Met Romeinen 1 vers 14 is deze opmerking niet in strijd. Daar toch staat „van nature" in tegenstelling met , , krachtens, het voorschrift der wet" (vgl. prof. Van Leeuwen, t.p.).
Inzake het gebruik van het lot heeft Amesius geadviseerd, zich er van te onthouden, omdat het alleen geoorloofd zou zijn onder gelijksoortige omstandigheden als die, waarin de vromen der Heilige Schrift verkeerden. Het niet-Schriftuurlijke gebruik van het lot is misbruik van een heilige zaak, en daarom verwerpelijk.
Over Amesius' opvatting van den Sabbath spreken we in het volgend artikel.
L.

d. Z.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen