UIT DE HISTORIE

JOHANN STURM
Al is Sturm geen theoloog geweest — toch heeft hij beteekenis gehad voor het Gereformeerd Protestantisme.
Al was hij geen rasechte Calvinist — toch is zijn relatie met het Calvinisme niet te ontkennen.
Johann Sturm werd in 1& 07 te Schleiden in den Eifel geboren. Zijn vader was rentmeester van den Graaf van Manderscheid, met wiens kinderen Johann opgroeide.
Ongeveer 1521 ging Sturm naar het St. Hieronymus-instituut te Luik, een stichting van de Broederschap des Gemeenen Levens. De school was voortreffelijk georganiseerd en heeft Sturm voor een deel als model gediend voor de inrichting, die hij later te Straatsburg gesticht heeft. Van Luik ging hij naar Leuven, waar hij zijn studie voltooide.
Hierna was hij werkzaam als uitgever van Grieksche boeken. Voor zakenaangelegenheden te Parijs zijnde, kwam hij in aanraking met de voornaamste vertegenwoordigers van het Fransche humanisme, dat een „Bijbelschen" inslag had. Ook gaf hij hier colleges over Cicero en Demosthenes, waaruit men zijn geest opmaken kan.
Door den omgang met Bucer, en het lezen van diens geschriften wendde Sturm zich langzamerhand lot de Reformatie. Ook correspondeerde hij met Melanchton, wat mede zijn wijziging van levensrichting bevorderde. Was hij eerst volkomen humanist — weldra werd hij voor de zaak van het Protestantisme gewonnen.
De vervolging der Protestanten in Frankrijk was aanleiding, dat Sturm een benoeming naar Straatsburg aannam. Aldaar waren en werden pogingen aangewend om te komen tot een behoorlijk georganiseerd schoolwezen. En daar de idealen, die Sturm op schoolgebied koesterde, bekend waren was hij de gewenschte man. Door den Raad van Straatsburg werd hem de inrichting van een gymnasium opgedragen. Onder rectoraat van Sturm werd de school in 1538 geopend. Op 1 Mei 1567 of 1569 werd de academie ingewijd, welke de sluitsteen vormde voor Sturm's schoolsysteem. Naar onze uitdrukkingswijze had men toen, na twee klassen lager onderwijs, acht klassen voorbereidend hooger onderwijs, en vijf jaar academie.
Over den aard van het onderwijs op Sturm's gymnasium kan gezegd worden, dat de klassieke vorming op den voorgrond stond. Hel spreken en schrijven van het Latijn waren eerste vereischten. De welsprekendheid was 't hoogste paedagogisch ideaal. Voor zoover er van godsdienstige vorming sprake was, droeg deze een zeer oppervlakkig, onbeduidend karakter.
Prof. Waterink heeft opgemerkt : . „Wanneer de Calvinistische Reformatie geen andere paedagogen had gehad als Sturm, dan zou het andermaal aan de rhetorica gelukt zijn, den invloed van het Christendom voor eeuwen te schaden".
Nóg een eigenaardigen trek vinden we bij Sturm.
Hoewel hij Protestant was, twijfelde hij nimmer aan een hereeniging met de Roomschen. Door vrome onpartijdigheid, zoo meende hij, konden verschillen genivelleerd en de vrede hersteld worden. Wie zóó denkt, is geen gereformeerd man in hart en nieren.
Meermalen heeft Sturm zich gekweten van diplomatieke opdrachten, waarover wij in dit artikel niet nader uitweiden zullen.
Ondanks zijn humanistische opvattingen en ondanks de eigenaardige denkbeelden, die Sturm er op nahield, stond hij toch beslist sympathiek tegenover Calvijn en andere gereformeerde theologen. Hoe dit precies moet worden verklaard, is niet recht duidelijk ; maar het feit valt niet té loochenen.
Sturm's sympathie voor de Reformatie blijkt bijvoorbeeld uit zijn antipathie voor de Lutherschen, met wie hij veel heeft gestreden. In dezen strijd heeft hij ongetwijfeld de zijde van het Calvinisme gekozen, alhoewel hij geen Calvinist was in zijn hart. Ook zijn de Hugenooten door hem geldelijk ondersteund. En er zou meer te noemen zijn, waaruit zijn solidariteitsgevoel met het Calvinisme zou kunnen blijken.
In den grond van de zaak was de strijd van Sturm met de Luthersche theologen een worsteling om de school, die beide richtingen voor zich behouden wilden.
Tenslotte heeft Sturm het onderspit moeten delven. In 1581 werd hij als rector afgezet. Protesten hielpen niet. Half blind, arm en eenzaam woonde hij de laatste jaren van zijn leven in een buitenhuis te Northeim. Hij stierf te Straatsburg op 82-jarigen leeftijd in 1589. In velerlei opzicht — aldus prof. Waterink — is Sturm's figuur een vraagteeken geweest. Dat is ook onze indruk, wanneer wij de hoofdzaken uit zijn leven bestudeeren en trachten te beoordeelen.
Vast staat, dat Sturm zich over het algemeen tot 't Calvinisme aangetrokken gevoeld heeft. Toch bezat hij niet genoeg overtuiging, om positief en daadwerkelijk de Calvinistische beginselen te beleven en te verdedigen. Ongetwijfeld zou hij daarvoor de talenten gehad hebben. Het is jammer, dat de kracht van overtuiging, hem in dit opzicht ontbraken heeft.
In den aanvang van dit artikel wezen wij er op, dat Sturm's beteekenis voor het Gereformeerd Protestantisme niet te miskennen is. Ten deele zal men hiervan na het lezen van deze beknopte levensschets overtuigd zijn. Dit „ten deele" zal echter toenemen, wanneer men weet, dat Calvijn, tijdens zijn verblijf te Straatsburg (1538—l541), aan Sturm's gymnasium voordrachten heeft gehouden. En later te Geneve is Calvijn's schoolorganisatie door die van Sturm beïnvloed.
We zeggen dus niet te veel, als we beweren, dat het Calvinisme in het algemeen iets aan Sturm te danken heeft. Het spreekt vanzelf, dal hiermede niet is gezegd, dal Sturm een echte Calvinist was.
Dit artikel geeft veeleer aanleiding tot de conclusie, dat Sturm geen Calvinistisch paedagoog geweest is, laat staan „de" paedagoog van het Gereformeerd Protestantisme ! Wie dat wèl was — daarover in een volgend artikel.
Literatuur.
Dr. J. Waterink, Inleiding tot de theoretische paedagogiek, deel II, de geschiedenis der paedagogiek, derde stuk, Zutphen 1936.
Realiencyklopadie für profestantische Theologie} und Kirche, 3e Aufl., in voce Starm, Johann. (Tevens kan men hier een uitgebreid literatuur-overzicht vinden).

D.
d. Z.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen