De Huisgemeente van de Labadie

IV.
De strijd rondom de Labadie was intusschen algemeen geworden. Van de vele waarschuwende geschriften noemen we er slechts enkele.
Ds. J. Borstius te Rotterdam schreef (geapprobeerd door de classis Schieland, die door Adrianus de Herder werd verontrust) : „Onderwijs van het Scheiden van de Gereformeerden en het oprichten van een zuivere Kerk". (1670). 13)
Ds. Gentman, van Utrecht, schreef : „Bedenkingen over de kerkscheuring en
Ahazia gestraft”. 14}
Ds. Saldenus schreef : „Zedig verzoek aan juffrouw Schurman", en samen met ds. Landman : „Syngramma of zedige en ernstige bedenkingen over de staat der Gereformeerde Kerk".
De Leeuwarder predikanten v. d. Waayen en Witsius : „Ernstige betuiginge der Gereformeerde Kerk aan haar afdwalende kinderen".
De Labadie verwaardigde geen van deze geschriften een antwoord. Alleen Voetius beantwoordde hij in een anoniem geschrift : „Nouvelle Condition de calammis”.
De toon van dit geschrift is verbitterd en onzakelijk. De Labadie noemt den vroeger zoo door hem geachten Voetius : een lasteraar, een Parizeer, een eerrover, enz. Voetius had juffrouw Schurman, toen ze jong was, verafgood, maar nu ze oud en leelijk werd, trapte hij ze onder den voet.
Op dit schandelijke lasterschrift kon Koelman inderdaad antwoorden, „dat het zooveel blijken gaf van ongedodigheid, onverloochentheid, ongeduldigheid, bitterheid, grammoedigheid en innige lasterzucht", dat het moeilijk was in het oordeel der liefde hem als een Christen te blijven beschouwen.
De eenige verklaring geeft ons ook hier weer De Labadies verregaand subjectivisme. Voetius beantwoordde het smaadschrift op rustige toon en bad : „dat de Heere hem mocht berouw geven en aan allen de voorzichtigheid der Heiligen, opdat zij de geesten beproeven en allen zonder onderscheid niet gelooven mochten”.
De stralenkrans, die De Labadie in de oogen van velen, als martelaar om der waarheid wille, tot nu toe gedragen had, verdween in de oogen des volks.
Zooals steeds in sterk subjectivistische kringen, bleef hij voor de zijnen de man Gods. Alle beschuldigingen aan zijn adres, waren immers laster. Want onder hen was de vrome mensch De Labadie meer gezaghebbend dan het Woord des Heeren.
De Labadistische scheiding kwam ook op de meerdere vergaderingen der Kerk ter sprake. Tal van Kerkeraden, Classes en Provinciale Synodes dienden bij de Regeering ernstige vertogen in om de Labadistische conventikelen te weren. Het regende voorts pamfletten, waarin de „nieuwe kerk" van allerlei werd beschuldigd. De gemoederen werden door dit alles steeds meer verhit. Rondom het huis der gemeente te Amsterdam kwam het herhaaldelijk tot samenscholingen. Met droefheid zagen de Labadisten dit aan. „Dit had Satan gedaan", „hij verwekte die beroerte" en „de haat en de nijd der kerkelijke wereldlingen waren hem maar al te dienstbaar.
Voor de vrienden der Gereformeerde Kerk was „de hand Gods zichtbaar in het werk der verstoring.
Dat in zulke dagen aan weerszijden gezondigd wordt, is voor hem, die de historie nagaat, duidelijk.
Als in onze dagen zijn de vrienden der „Vaderlandsche Kerk" onder de scharen lang niet altijd Christenen in woorden en daden. Er was ook toen veel „vreemd vuur op het altaar".
Anna Maria van Schurman vertelt ons van een oproer rondom de Huisgemeente. De Labadie en Yvon waren pas van een ernstig ziekbed opgericht, toen Menuret plotseling krankzinnig werd, „In zijn razernij sprak hij vreeselijk en lasterlijk". Hij was zoó wild, dat hij gebonden moest worden. Na twee maanden in die toestand te zijn gebleven, stierf hij. Vier huisgenooten brachten nu bij den Gereform. ds. Sylvius de beschuldiging in, dat De Labadie den krankzinnige had vermoord in een driftbui. Het gerechtelijk onderzoek wees uit, dat alles op laster berustte. De beschuldigers, die gebleken waren vrijgeesten te zijn, (ze waren echter toch in de „ware Kerk" na onderzoek door „bevoegden" opgenomen? ) stookten het gepeupel op tot wandaden. Toen er op zekeren dag een doodkist met het lichaam van een gestorven zuster in het voorhuis stond, en tegelijk werklieden in den tuin bezig waren met graven, riepen eenige voorbijgangers : „Hier slaat men menschen dood en begraaft ze in de tuin". Een relletje ontstond. De Labadie's huis werd met steenen bekogeld. De gewapende macht moest ten slotte het volk verdrijven en het huis drie dagen bewaken. Al deze gebeurtenissen waren voor De Labadie c. s. aanleiding zich opnieuw te beraden, wat hun te doen stond. Besloten werd, het roerige Amsterdam te verlaten. Wie niet mee konden, zouden achter blijven onder leiding van den koopman Bardowitz. Elizabeth, prinses van Bohemen, gravin van de Paltz, een dochter van den Winterkoning, was zeer bevriend met Anna Maria van Schurman. Hoorend van den nood der Huisgemeente, bood zij Van Schurman aan, met haar vrienden over te komen naar Herford, waar de prinses hen zou beschermen. De uitnoodiging werd aanvaard en begin October 1670 vertrokken de Labadisten, vijftig in getal, naar Herford. Daarmee begint een nieuwe periode in het leven der Huisgemeente.
B. Z.
K.
^3) Aanwezig Gemeentebibliotheek R'dam.

") Aanwezig Rijksuniversiteit, Leiden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen