UIT DE HISTORIE

II. (Slot).
Het aandeel van Calvijn in het werk der Bijbelvertaling ligt niet hierin, dat hij zelf een overzetting bezorgd heeft. Toch heeft de Hervormer de verbreiding der Heilige Schrift met kracht bevorderd. Hetgeen uit het volgende blijken kan.
Eén van de mannen, die op Calvijn's godsdienstige ontwikkeling invloed hebben uitgeoefend, is ongetwijfeld Pierre Robert Olivetanus, die een neef van Calvijn was.
Reeds als jongeling zat bij Olivetanus de begeerte voor, om den Bijbel uit de grondteksten te vertalen en zijn volk Gods Woord in een voor ieder toegankelijken vorm aan te bieden. Daartoe had hij zich bekwaamd in het Hebreeuwsch en het Grieksch.
Te Parijs en te Orleans, waar Calvijn heeft gestudeerd, ontmoette hij ook zijn neef, die toen reeds een aanhanger moet geweest zijn van de reformatorische beginselen. Dat beide mannen met elkaar over de kwesties, die in hun dagen actueel waren, gesproken hebben, staat wel vast. En op goede gronden is ondersteld, dat Olivetanus een der eersten geweest is, die Calvijn de dwalingen heeft laten zien, waarin de officieele kerk verstrikt was.
Van 1532 tot 1535 vertoeft Olivetanus in de valleien der Waldenzen. Om te ontkomen aan een vervolging was hij daarheen gevlucht. Toen hij uit die streken terugkeerde, nam Olivetanus een werk ter hand, dat aanleiding is om hem nimmer te vergeten.
Hij gaf namelijk uitvoering aan een reeds lang gekoesterd voornemen: de vertaling van den Bijbel in het Fransch.
Van hoe groote beteekenis een en ander was, behoeft niet met veel woorden te worden betoogd. Terecht is dan ook wel opgemerkt : „Voor een volk is er geen gewichtiger feit, dan de vertaling van den Bijbel in zijn eigen taal".
In 1535 zag Olivetanus' Bijbelvertaling het licht. Prof. Doumergue zegt over deze verschijning : „De Bijbel van 1535 is het echte graniet, waarin de persoonlijkheid van Olivetanus beter en duidelijker tolijft spreken, dan in eenig standbeeld mogelijk is".
Merkwaardig is het opschrift der vertaling. Zij luidt namelijk aldus : „P. Robert Olivetanus, de nederige en geringe vertaler, aan de Kerk van Jezus Christus. Heil !"
De bescheidenheid van Olivetanus is bekend en wordt door zijn tijdgenooten zeer geroemd en gewaardeerd. Hij was onder de Hervormers de bescheidenste.
Olivetanus heeft, om zijn eigen woorden te gebruiken, den Bijbel uit de Hebreeuwsche en Grieksche kasten en koffers gehaald, om hem in Fransche lederen reiszakjes zijn Kerk aan te bieden.
„Met het oog op de groote moeilijkheden, die de vertaling met zich brengt", zoo zegt Olivetanus verder, „en gezien mijn gebrek aan kracht, waarvan ik mij goed bewust ben, had ik reeds enkele malen geweigerd, mij voor een dergelijk waagstuk te laten vinden".
En ten slotte zegt de man : „Evenmin als de weduwe uit het Evangelie, schaam ik mij er over, dat ik mijn twee kleine kwadranten ter waarde van een penning, dat mijn geheele lieven is, gebracht heb Er zullen er na mij komen, die het beter zullen doen....... "
In zijn „Verdediging van den Vertaler" zegt Olivetanus nog, dat de Heere Jezus Christus, Die allerwegen zoo veracht en gesmaad wordt, de verwachting is van beleedigden, belasterden, verjaagden, uitgejouwden, verloochenden, verlatenen, geëxcommuniceerden, vervloekten, beroofden, gevangenen, in de hel geworpenen, verbannenen, ten toon gestelden, aan de kaak geplaatsten, uitgespuwden, verminkten, gebrandmerkten, geplukhaarden, voortgesleurden, geroosterden, gebradenen, gesteenigden, verbranden, verdronkenen, onthoofden, in stukken gescheurden, en voorts van hen, die met gloeiende tangen geknepen, en wier oor en afgesneden zijn.
Wij geven deze opsomming hier, omdat men er uit zien kan, aan welke vreeselijke folteringen de belijders van Christus' Naam destijds bloot stonden !
Al legt Olivetanus zelf een zeer groote bescheidenheid aan den dag, zijn werk toont, dat hij een geleerd man geweest is, die voor zijn dagen veel heeft gepresteerd.
Met name over zijn vertaling van het Oude Testament is het volgende oordeel uitgesproken : „Het Oude Testament is niet alleen een geleerd en verdienstelijk werk, maar het mag een waar meesterstuk genoemd worden, wanneer men namelijk in aanmerking neemt, over welke letterkundige en philologische hulpbronnen de uitlegkunde in die dagen beschikte en wanneer men deze vertaling vergelijkt met hetgeen tevoren in dit genre bestond".
Calvijn nu heeft den Bijbel van Olivetanus van een voorrede voorzien. Enkele passages willen wij hier uit deze inleiding geven.
„Van den vertaler", zoo zegt Calvijn, „wil ik maar weinig zeggen, uit vrees, dat men mijn woorden zal toeschrijven aan de liefde, die ik Olivetanus als bloedverwant en als vriend toedraag. Ik wil echter toch verklaren, en ik vrees niet, dat ik daarin zal worden tegengesproken, dat hij een levendigen en scherpzinnigen geest bezit, dat het hem aan geleerdheid niet ontbreekt, en dat hij noch arbeid, noch het doen van nasporingen heeft ontzien. In één woord : hij is een man, die zeer bedreven is in alles, wat een vertaler moet bezitten".
Op deze wijze legt Calvijn getuigenis af van de kwaliteiten, die Olivetanus en zijn werk bezaten.
Tevens mogen wij hieruit opmaken, hoezeer het verbreiden van de Heilige Schrift Calvijn ter harte ging.
Daar Olivetanus zelf van de onvolkomenheid van zijn arbeid overtuigd was, vooral wat het Nieuwe Testament betreft, overwoog hij een aparte uitgave van dit Bijbelgedeelte. De revisie zou door Calvijn verricht worden. Wij weten dat uit een brief, dien Calvijn aan Fabri geschreven heeft. Wij lezen daarin namelijk :
„Toen Olivetanus mij in een brief, kort voor zijn vertrek geschreven, te kennen gegeven had, dat hij voornemens was, de afzonderlijke uitgave van het Nieuwe Testament uit te stellen, kwam het mij voor, dat ik de beloofde correctie wel op een ander tijdstip rustig verrichten kon. Door deze overweging geleid, heb ik mij intusschen aan andere studie gewijd, of liever gezegd, heb ik mijn tijd met luieren doorgebracht". Hoe het ook zij, ik heb de hand nog niet aan het werk geslagen. Zelfs is het boekdeel, dat ik met het oog op de vergelijking noodig heb, nog niet eens gebonden, hoewel ik het al drie maanden geleden ontving. Dit kwam niet hierdoor, dat ik een en ander niet belangrijk vond, maar deels door de traagheid van den binder, dien wij niet ophielden dagelijks te manen ; deels ook, omdat er, toen het boek kwam, zes bladzijden aan ontbraken, die niet direct konden worden aangevuld. In het vervolg zal ik er echter voor zorgen, lederen dag een uur van mijn werk af te nemen, om dat aan dezen arbeid te besteden. Indien ik opmerkingen heb, dan zal ik die alleen u doen toekomen, tenzij Olivetanus door zijn terugkomst eerder hier is".
Zoo hebben twee toekwame mannen samengewerkt aan de totstandkoming eener Fransche Bijbelvertaling, die door allen, die zich aan de bron van Gods Woord wenschten te laven, met vreugde werd begroet.
De revisie van Olivetanus' Bijbel is door alle gereformeerde belijders in Frankrijk gebruikt.
Slechts weinig exemplaren zijn er teruggevonden. Men schrijft dit toe aan het feit, dat ontelbare Bijbels zijn terecht gekomen op den brandstapel, en daar met zijn lezers zijn verbrand.
Van de exemplaren, die nog over zijn, heeft Doumergue gezegd : „Men kan ze niet zonder ontroering in handen nemen, die gele bladzijden, welke zoo krachtig getuigen van de Godsvrucht en den heldenmoed onzer vaderen. Indien wij. Protestanten, reliquieën hadden, zouden de overgebleven Bijbels van Olivetanus tot de kostbaarste gerekend moeten worden".
D.

d. Zwart

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen