De Raad Gods.

Calvijns invloed in Nederland.
Met opzet stonden we wat uitvoerig stil bij hetgeen Calvijn in zijn Institutie over den Raad Gods heeft geleerd. Geen wonder, dat we dat deden. Calvijn spreekt nog, nadat hij reeds eenige eeuwen geleden gestorven is. Wie studie maakt van de geschiedenis van de dogmatiek in ons vaderland, komt telkens weer toe aan beroemde mannen, die het leerstuk van den Raad Gods hebben omhelsd.
Op de Synode van Dordrecht, stonden de Raad Gods en de Praedestinatie in het middelpunt van de belangstelling. In de drie formulieren van Eenigheid moest dit leerstuk wel een plaats vinden. Het is waar, dat er in de Catechismus niet zooveel over gezegd wordt, maar in de Nederlandsche Geloofsbelijdenis meer en in de vijf artikelen tegen de Remonstranten zou men het de hoofdschotel kunnen noemen.
We noemden daar den naam van de Remonstranten. Deze naam herinnert ons aan den bitteren strijd, die er ook in ons land in het begin van de 17de eeuw is gestreden tusschen hen, die vóór- en tegenstanders kunnen worden genoemd van den grooten hervormer van Geneve. Dat de beginselen van Calvijn hier zoo spoedig verbreid zijn, vindt zeker zijn verklaring in het feit, dat er zoovele Nederlandsche predikanten in Geneve aan de voeten van Calvijn hun theologische vorming hebben genoten.
Dit mag van groote beteekenis zijn geweest, maar toch schrijven we het feit, dat de beginselen van Calvijn hier zoo gretig omhelsd werden, afgezien van alle middelen, alleen en geheel toe aan de werking van Gods Geest in het hart van velen uit ons volk. Het heeft Gode behaagd om aan velen te leeren, dat de grond van de redding en de zaliging van den zondaar niet gelegen is in eenige waardij van het schepsel, maar alleen in de ontfermingen Gods in Christus Jezus.
Dat woord van Calvijn, dat het bij de redding van den zondaar gaat om de eere Gods, heeft in de harten van velen weerklank gevonden.
We moeten echter niet denken, dat allen daarmede hebben ingestemd. Augustinus vond in Pelagius zijn grooten tegenstander. Zoo heeft ook de vurige verdediger van de Gereformeerde beginselen, de bekende Leidsche hoogleeraar Gomarus, den strijd moeten aanbinden tegen zijn medehoogleeraar Arminius. Deze Arminius stond niet alleen in zijn strijd tegen de gereformeerde leer. In het buitenland, maar ook in ons vaderland, hadden verscheidenen de pen tegen Calvijn opgenomen. Ik denk aan den grooten Humanist Erasmus en aan Bolsec. Ook de Socinianen moesten niets van de praedestinatie hebben. Misschien zijn verscheidene lezers van De Waarheidsvriend wel eens in de kerk van Garderen geweest. In de muur bij de kansel is een gedenksteen ingemetseld ter eere van Johannes Anastasius Veluanus. Hij heette eigenlijk Jan Gerritsz. Verstege. Hij was pastoor te Garderen en predikte aldaar kettersche gevoelens. Toen hij tengevolge van de beschuldiging van ketterij gevangen genomen werd in 1550, heeft hij herroepen. Om hem van zijne ketterij te genezen, hebben de Roomschen hem naar Leuven gezonden, maar hij heeft kans gezien om de vlucht te nemen. In 1557 was hij Evangelisch predikant te Bacharach aan den Rijn en Frederik III heeft hem zelfs tot superintendent verheven. Zijn beroemd geworden boek heet „Der leken wechwijser". In dat boek acht hij de leer van de uitverkiezing en de verwerping in strijd met de liefde Gods. Hij leerde, dat wij een kleinen goeden wil ten goede bezitten, waaraan Gods Woord en Geest steun verleenen en het heilig voornemen in ons verwekken. In dit werk van. Verstege, dat tal van drukken heeft mogen beleven, hebben de latere Remonstranten veel van hun geest kunnen putten.
Die Anastasius Veluanus, wiens gedachtenis door een gedenksteen tot op den huidigen dag wordt geëerd, is dus wel een man van beteekenis geweest voor de verbreiding van de beginselen der hervorming in deze landen, maar hij was verre van Gereformeerd.
We streven absoluut niet naar volledigheid. Maar om dan toch nog enkele namen te noemen, denken we aan Dirk Volkertszoon Coornhert, die de beginselen van Calvijn heeft gehaat en verafschuwd en aan Huibert Duifhuis, de bekende pastoor van de Jacobikerk te Utrecht.
Ook deze laatste wilde niets weten van de leer van de souvereiniteit Gods.
Het heeft echter in ons land niet ontbroken aan mannen, die de leer der vrije genade met kracht tegen de bestrijders hebben verdedigd. We denken aan Danaeus, Junius en Gomarus. Het zou dan ook wel spoedig gedaan zijn geweest met den invloed van de genoemde tegenstanders, als Arminius niet op het tooneel was verschenen.
Hij heette eigenlijk Jacob Armijn. Hij is in 1650 te Oudewater geboren. Het Arminiusplein in het stadje Oudewater doet zijn naam nog dagelijks voortleven. Arminius is eerst predikant geweest te Amsterdam. Daar stond hij natuurlijk onder toezicht van zijn ambtgenooten. En toch verkondigde hij telkens afwijkende gevoelens. Doch telkens, als men zijn prediking van onrechtzinnigheid verdacht, verklaarde hij, dat hij instemde met de belijdenis.
Trigland teekent hem als iemand, die eigenlijk niet eerlijk voor zijn beginsel durfde uit te komen. Dat hij toch is benoemd geworden tot hoogleeraar te Leiden, is na het bovenstaande niet meer zoo raadselachtig.
Zelfs Junius heeft hem aan de Leidsche Hoogeschool benoemd willen zien, maar-toch heeft hij zijn zwager, Gomarus, op zijn sterfbed nog voor Arminius gewaarschuwd.
Het heeft niet mogen baten. Arminius is hoogleeraar geworden en heeft bij de aanvaarding van zijn hoogleeraarsambt beloofd om niets te leeren op den predikstoel, noch in de academie, wat in strijd met de belijdenis was. Toch heeft Arminius eenigen tijd kans gezien om op zoo'n manier, ongemerkt, zijn Pdagiaansche denkbeelden te verbreiden.
Tenslotte heeft Gomarus hem voor den hoogen Raad gedaagd, doch de sluwe Arminius wist vrijspraak te verkrijgen, doordat hij op handige wijze uiteenzette, dat het hem alleen maar te doen was geweest om de scherpe punten van het Supralapsarisme van Gomarus te bestrijden.
Zeker zou de zaak van Arminius nu door de Kerk zijn behandeld, als hij niet in 1609 aan de tering gestorven was.
Spoedig vormden zich twee partijen, die bekend staan onder den naam van Arminianen en Gomaristen. De Arminianen vreesden, dat ze als ketters zouden worden afgezet. Daarom hebben ze in het jaar 1610 aan de Staten van Holland een vertoog of Remonstrantie aangeboden. De Gomaristen hebben toen een Contra-Remonstrantie ingediend. De Staten van Holland, onder leiding van Johan van Oldenbarnevelt, namen in 1614 een besluit, waarbij ze zich tot rechters in godsdienstige zaken opwierpen.
Prins Maurits heeft het opgenomen voor de Gomaristen. Hij was van plan om de Gereformeerde religie te handhaven tot de laatste druppel bloeds.
De leiders van de Remonstranten werden door hem gevangen en hij heeft maatregelen genomen, die er toe hebben geleid om de Nationale Synode bijeen te roepen. Die Synode van Dordrecht is gehouden van November 1618—Mei 1619. Er waren 58 binnenlandsche en 28 buitenlandsche afgevaardigden van verschillende kerken tegenwoordig. De Synode werd geleid door ds. Bogerman, predikant te Leeuwarden.
Waarom waren we over dit deel van onze historie wat breedvoeriger ? Was het niet, omdat het een van de gewichtigste perioden uit onze Kerkgeschiedenis was ?
 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen