Mijding of wijding

Calvinistische Levensstijl IV

Heidelberger Catechismus en Heidelberger School.

De zogenaamde, Heidelberger School, mannen als Weber en Troeltsch, hebben het Calvinisme gekapitteld als baarmoeder van het kapitalisme en de geest van het kapitalisme. Minstens was het Calvinisme één van de factoren van het kapitalisme. Deze stelling bracht heel wat pennen in beweging. Het Calvinisme zou een ascese prediken, die zich niet isoleerde van de wereld, maar die zich midden in het aardse leven verwerkelijkte. Het woord ascese he, eft in het R.K. woordenboek een betekenis, die in geen enkel opzich past in de sfeer van het Calvinisme. De R.K. Kerk verbindt aan het woord ascese de gedachte van wereldmijding, van voorschriften, die niet voor iedereen verplicht zijn en die een verdienstelijk karakter dragen. Met geen mogelijkheid kunnen we deze aspecten geldend maken in de Calvinistische wereldbeschouwing. Daarom moeten we ook het woord ascese in dit verband afwijzen, omdat het verkeerde ideeën oproept.

Inderdaad vertolkt de Heidelberger Catechismus een centrale Calvinistische gedachte in antwoord 81 als beleden en geleerd wordt, dat ieder gelovige bij zichzelven van zijn geloof uit de vruchten verzekerd wordt. Dit is ook Schriftuurlijk : Wij weten dat we uit de dood zijn overgegaan in het leven, dewijl wij de broeders liefhebben. Het gaat echter niet aan om hieruit af te leiden met verwaarlozing van alle verdere gegevens, dat de groot industrieel of de groothandelaar de meest gevorderde Calvinist zou wezen. De Kerkhistoricus Holl schrijft, dat geen kerk het kapitalisme bestreden heeft, als die waarop Calvijn zijn geestesmerk drukte. Inderdaad is het waar, dat het Calvinisme zijn bloei beleefde in verschillende landen, waar de handel en nijverheid een hoge vlucht namen. Inderdaad kent de geschiedenis de Calvinistische kooplieden. Inderdaad heeft het Calvinisme immer gewezen op de zegen van een werkzaam leven. Inderdaad had Calvijn een open oog voor de behoeften en eisen van het economisch leven.

Maar om het kapitalisme te, beschouwen als één van de edelste loten van het Calvinisme, dat getuigt van weinig wetenschappelijke zin en van veel vooringenomenheid. Want met goede werken, die van het geloof verzekeren en die de praedestinatie het zuiverst zouden demonstreren, zijn niet in de allereerste plaats de beroepsplichten bedoeld. Wanneer de Heidelberger Catechismus in hetzelfde antwoord gewaagt van de eer Gods en van de opzet om ook de naaste voor Christus te winnen, dan wordt onmiddellijk duidelijk, dat het om een meeromvattende grootheid gaat dan om een grote winstrekening. Een Calvinist kan een goed koopman zijn, maar een kapitalist is als zodanig geen goede Calvinist.

Monnik en Puritein.

Dr. Noordmans zag uiterlijke overeenkomst bij de monnik, speciaal de Westerse monnik en de Puritein, de nazaat van Calvijn. Maar ook constateerde hij een innerlijk verschil. De ascese van de Puritein is natuurlijk — hij heeft bezittingen en is gehuwd — die van de monnik is bovennatuurlijk — hij is arm en celibatair. De overeenkomst viel ook anderen op. Spreekt men niet van het „monnikschap van de gezindheid" bij het Calvinisme ? Ik meen dat het verschil ook dit is, dat de monnik een dienaar is van zijn kerk en de Puritein een kind van zijn God wil zijn. De relatie tot de kerk is slechts indirect bij hem. Hij kent niet de heilloze vereenzelviging van Kerk en Koninkrijk, zoals de monnik. De Puritein loopt niet terug om beter en verder te kunnen springen, maar hij legt af wat belemmeren zou op zijn pelgrimstocht over de aarde.

In de wereld en niet van de wereld. Het Calvinisme kent niet de hiërarchie van onder- en bovennatuur. Het Calvinisme kent de schepping en weet, dat al het geschapene goed is. Maar de zonde is in het hart gedrongen. Schepsel wordt afgod. De mijding, die het Calvinisme kent betreft niet de schepping of een deel der schepping als zodanig, maar de zonde en het diepe bederf, dat alom diep is doorgedrongen. We mogen het zo zien en dus ook zeggen, dat het Calvinisme krachtens aard en aanleg trouw aan het Woord, ernst maakt met de realisering van het apostolisch vermaan, dat we de wereld moeten gebruiken en niet misbruiken. De Calvinistische koopman — om daar nog even op terug te komen — koopt als niet bezittende. Dat is niet in de geest van het kapitalisme. Als we eens heel roijaal wilden zijn, zouden we willen toegeven, dat het kapitalisme een ontaarding zou wezen van het Calvinisme. Maar dan zou elk verwijt immers nog ongegrond zijn. We zouden hoogstens kunnen verklaren, dat het bederf van het beste het slechtste is. De Calvinist is geen levende leerling van Calvijn, als hij God wil dienen en de Mammon. Hij kan wel zich vrienden maken uit de onrechtvaardige Mammon. Dat typeert de Calvinistische levensstijl : de wereld gebruiken en niet misbruiken. In de wereld en niet van de wereld. Vandaar de grote toewijding ook in wereldse aangelegenheden en tegelijk de mijding van de rok zelfs, die met zonde besmet is. Daarom is de mijding van de Calvinist ook niet krampachtig en jaloers. Hij ziet niet met schele ogen naar de wereldse geneugten, zoals de oudste zoon uit de gelijkenis, die ongaarne en om wille van beloning deze zondige vreugden had gemeden.

Nu is het niet ter zake kundig, als we veronderstellen, dat het Calvinisme een consequenter Rooms-Katholicisme voorstaat door van de gehele wereld een klooster te maken. De knechtelijke verhouding is ingewisseld voor de kinderlijke. Dat betekent een algehele reformatie.

Ja wanneer het nodig is worden niet direct zondige aspiraties opgegeven, omdat de gelovige ziet op de overste Leidsman en Voleinder van het geloof, Die we in deze lijdensweken op eerbiedige afstand volgen, wanneer Hij als de, man van Smarten in de hof van Gethsemané Zijn ziel uitstort in de trede vol overgave: niet Mijn wil. Uw wil geschiede. Het hoogste doelwit is immers de ere Gods en het tweede daaraan ondergeschikt en daarin opgaande de zaligheid der zielen. Dat is gereformeerde theologie. Dat is ook gerefor­meerde levensstijl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen