De belijdenissen van Augustinus

Terwijl ik dezer dagen een boekenaanbieding van uitgeverij „Succes" uit Den Haag doorbladerde, trof mij de aankondiging van 'n bepaald boek. Er stond n.l. 't volgende:

Na de Bijbel het meest gelezen boek ter wereld:

Zo maakt u vrienden en goede relaties — S 4 — door Dale Carnegie.

I

Volgens deskundigen is dit het beste en meest praktische boek dat ooit over toegepaste mensenkennis werd geschreven. Duizenden en nog eens duizenden lezers danken er hun maatschappelijke vooruitgang aan — hier in Nederland en over de gehele wereld. Als u werkelijk wilt slagen in wat u ook onderneemt, zorg dan dat u dit boek deze week in uw bezit hebt. Lezers schreven, dat zij er voor geen honderd keer de prijs afstand van wilden doen."

Het is natuurlijk geenszins de bedoeling om ook maar iets ten ongunste te zeggen van deze uitgeverij, die door de uitgave van de Succes-agenda velen aan zich verplicht heeft, noch ook van dit boek, waarvan ik aanneem, dat de inhoud inderdaad voortreffelijk is. Maar de zaak is deze:

Een jaar of vijftien geleden — herinner ik me — werd mij op school altijd verteld, dat de Belijdenissen van Augustinus op de Bijbel na het meest gelezen boek ter wereld was. En in de Belijdenissen gaat het toch o.a. over de weg waarlangs Augustinus de eeuwige rust leerde kennen. Dat had dus tot op dat moment kennelijk de belangstelling van zeer velen gehad. Het trof mij dan ook, dat nu na 15 jaar een boek, dat met name maatschappelijke vooruitgang beoogt, aangekondigd kan worden als na de Bijbel het meest gelezen. Dat illustreert n.l. het feit, dat de belangstelling om iets te lezen over de vragen en problemen van het dagelijks leven stijgt, terwijl de lectuur over de eeuwige dingen allengs aan belangstelling inboet. Om maar eens even bij onze eigen lezerskring te blijven: Hoe velen nemen er nog de moeite om zich te verdiepen in een eenvoudig theologisch boek van vroeger of nu? Om maatschappelijk vooruit te komen willen wij nog wel eens het één en ander lezen, maar op dit terrein....

Ik heb dan ook de indruk, dat de Belijdenissen van Augustinus voor velen onzer een onbekende grootheid is geworden. Het is waarschijnlijk mede het slachtoffer geworden van ons gebrek aan interesse om ons te verdiepen in de eeuwigheidsvragen. Nu geef ik toe, dat een boek als de Belijdenissen eerder het slachtoffer wordt van die geestelijke instelling dan een populair theologisch boekje uit onze tijd. Hoe rhetorisch immers is menigmaal de taal; hoe zwaar geladen het betoog! Daar staat echter tegenover, dat juist dit boek geestelijk verrijkt in een mate als maar weinige andere boeken dat doen. Dat is dan ook de reden, waarom ik, toen mij verzocht werd om iets te schrijven in De Waarheidsvriend, beloofd heb om een aantal artikeltjes te wijden aan de Belijdenissen van Augustinus.

Wat is de bedoeling van deze artikeltjes ?

Misschien is het maar het beste om eerst eens te gaan vertellen, wat de bedoeling niet is. Welnu, dan moet ik u om te beginnen erop attent maken, dat deze pennevruchten geen enkele wetenschappelijke pretentie hebben. Ze zijn dus niet bedoeld om een bijdrage te leveren aan de wetenschappelijke discussies, die er rondom en over dit boekwerk wordt gevoerd.

Ook daarmee is onze taak echter nog niet in voldoende mate begrensd. Deze artikeltjes zijn namehjk ook niet bedoeld om een zeer nuttig boek als „Toelichting op Augustinus' Belijdenissen" van prof. dr. A. Sizoo 1) „concurrentie" aan te doen. Zij zullen dus niet boek voor boek, hoofdstuk voor hoofdstuk verklaren.

Is het dan misschien zo, dat wij een korte samenvatting van de Belijdenissen zullen trachten te geven om daarmee degenen, die iets van de Belijdenissen willen afweten, de moeite van het doorlezen te sparen? Ook dat niet. Ja, zelfs het tegendeel! Wij beogen juist belangstelling voor de Belijdenissen te wekken, in de hoop dat velen van onze lezers en lezeressen naar het boek zelf zullen grijpen. 2)

Op het gevaar af, dat wij veel te hoge verwachtingen bij u wekken, zouden wij onze taak willen vergelijken met die van een gids, die een aantal tentoonstellingbezoekers rondleidt. U weet wel: Zo'n gids wijst de bezoekers allerlei dingen aan, die hij zelf als de belangrijkste of meest sprekende van zo'n tentoonstelling beschouwt. Soms loopt hij achteloos aan bepaalde dingen voorbij; dan weer loopt hij een zijpaadje in om de aandacht van de bezoekers te bepalen bij iets, wat anders vrij zeker niet was opgemerkt; telkens is hij echter bezig om allerlei meer of minder interessante dingen te vertellen. Welnu, zo moet u er dan maar niet vreemd van opkijken, als ik zomaar een aantal hoofdstukjes voorbijga, zonder er ook maar met een woord over te reppen; en evenmin moet u zich verbazen, als wij soms wat breed uitwijden over één enkele zin. En moge het dan zo zijn, dat datgene wat u in feite wordt geboden enigermate uw belangstelling mag hebben!

Het milieu, waarin de schrijver opgroeide.3)

Alvorens wij iets over de schrijver zelf gaan vertellen, is het nuttig om even een vluchtige indruk te krijgen van zijn geboortestreek en zijn ouderlijk huis.

Het zal u misschien een weinig verwonderen, als ik u vertel, dat de beroemde kerkvader geboren en getogen is in de streek, die nu het noordoostelijk deel van Algerië vormt, en dat hij later in die zelfde omgeving bisschop is geweest. Wie zou een dergelijke grote figuur uit de kerkgeschiedenis nu gezocht hebben in Noord-Afrika? Immers, voor ons gevoel is het zo, dat wie „Noord- Afrika" zegt, „Islam" zegt. En niet altijd realiseren wij ons, dat in de tijd van Augustinus de Islam eenvoudigweg nog niet bestond.4) Noord-Afrika — toendertijd de romeinse provincie Africa — , was toen een streek, waar honderdduizenden Christenen woonden. In het geheel van de Kerk nam de Kerk van Noord-Afrika dan ook een vooraanstaande plaats in. Daar werd voor het eerst de Bijbel in het latijn vertaald. Daar woonden ook de vermaardste christelijke schrijvers uit de westerse Kerk, 5) zoals Tertullianus, Cyprianus, Augustinus en anderen. Omstreeks het jaar 220 waren er in Noord- Afrika al ongeveer 70 bisschoppen; omstreeks 300 al ongeveer 300; en omstreeks 400 al tussen de 500 en de 700. Nu moeten wij er natuurlijk rekening mee houden, dat een bisschop toendertijd in Noord-Afrika zoveel was als een dominee nu. Ook dan zijn dit echter nog sterk sprekende getallen.

De geboorteplaats van Augustinus was Thagaste (het huidige Souk-Ahras).

Thagaste was een tamelijk welvarend stadje, hetwelk onder andere blijkt uit het feit, dat het een eigen theater bezat.

Zijn vader, Patricius, was „decurio", d.w.z. één van de bestuurders van de stad. In verhouding tot andere vooraanstaande burgers waren ze niet rijk. Toch waren ze ook weer niet onbemiddeld. Patricias was een heiden en, wat de huwelijkstrouw betrof, nam hij het niet al te nauw. Toch was hij niet vijandig. Hij viel dan ook de andere gezinsleden, die Christenen waren, daarover niet lastig. Ja, in 370 — Augustinus was toen zestien jaar — heeft hij zich ook zelf als catechumeen  7) bij de Kerk aangesloten.

De moeder van Augustinus is u — van name althans — wel bekend. Ze heette Monica. Op twaalf- of dertienjarige leeftijd was ze naar de gewoonte des lands gehuwd. Veel verdriet heeft zij moeten verdturen van haar schoonmoeder en haar man, maar beiden heeft zij door haar tactvolle wijze van optreden weten te winnen. Andere vrouwen werden vaak door hun mannen, geslagen (!), zij nooit. Ja, ze wist ook vele mensen, die in onmin leefden, met elkaar te verzoenen. Het meest is zij echter wel bekend om haar vroomheid en haar gebeden.

(Wordt vervolgd.)

(LOPIKERKAPEL)

1) Uitgegeven bij W. D. Meinema N.V. te Delft. Prijs ƒ6, 90.

2) Er bestaat een uitstekende vertaling in het Nederlands van de hand van prof. dr. A. Sizoo: „Augustinus' Belijdenissen", uitgegeven door W. D. Meinema N.V. te Delft. Prijs ƒ 6, 90. Voor diegenen, die de latijnse taal enigermate machtig zijn, zij aanbevolen: „Augustinus' Confessiones" van dezelfde schrijver en dezelfde uitgeverij. Prijs ƒ14, 90. In dit boekvwerk is naast de nederlandse- ook de latijnse tekst afgedrukt. De prijs van beide boeken is zeer laag te noemen.

3) Wij hebben hier heel wat gegevens ontleend aan bovengenoemde „Toelichting op Augustinus' Belijdenissen" en aan „Augustinus' leven en werken", eveneens van de hand van prof. dr. A. Sizoo, uitgegeven bij J. H. Kok N.V. te Kampen. Ook in het vervolg zullen wij dat nog weleens doen.

4) Mohammed werd waarschijnlijk in 569 geboren en hield zijn zegevierende intocht in Mekka in 630.

5) Het oostelijk deel van de Kerk heeft theologisch een volkomen andere ontwikkeling meegemaakt als het westelijke deel. De centra waren in later tijd Constantinopel en Rome. Wij plegen te spreken van de „Oosterse Kerk" en de „Westerse Kerk".

6) Een „catechumeen" was iemand, die wilde toetreden tot de Kerk en die zich nu op de Heilige Doop voorbereidde. Hij volgde daartoe catechisatie-onderricht, dat ongeveer twee jaar duurde. De kinderdoop was toen pas aan het opkomen. Dat is begrijpelijk als we bedenken, dat men vaak met bekeerlingen uit het heidendom te maken had, op wie de kinderdoop dus niet van toepassing was. Het hing echter ook samen met de misvatting, als. zou de Heilige Doop ongeveer met de vergeving samenvallen, en wel met de vergeving van die zonden, die voor de Doop waren begaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen