De Hervormde Kerk en de vrijzinnigheid

De Vereniging van Vrijzinnige Hervormden stuurde aan de vooravond van de gezamenlijke Hervormd-Gereformeerde Synode (15 en 16 juni) een brief aan de synodeleden. Daarin werd onder meer opgemerkt dat men zich verheugde 'dat de ontmoeting tussen onze kerk en de Gereformeerde Kerken uitzicht lijkt te bieden op een beter wederzijds begrip en samenwerking, welke de breuk, in de vorige eeuw ontstaan, zouden kunnen helen'; en dat het nu ook mogelijk zal zijn beter ' kennis te nemen van eikaars overtuigingen en bedoelingen waardoor vooroordelen gecorrigeerd kunnen worden. De Ver. van Vrijzinnige Hervormden meent bij dit alles 'iets te mogen herkennen van de vruchten van arbeid welke door onze (d.w.z. vrijzinnige; v. d. G.) geestverwanten in het verleden is verricht, met name op het gebied van de bestudering van de Bijbel. Maar verder wordt dan gezegd dat men ervoor pleiten wil dat de vooruitgang van het gesprek niet ten koste gaan zal van die ruimte en pluriformiteit, binnen de eenheid waarvan de door deze vereniging gepubliceerde 'Uitgangspunten en Doelstellingen' spreken. 'Deze kostbare verworvenheid van onze Hervormde Kerk dient zorgvuldig beschermd en bewaard te worden'.

Het links vrijzinnige blad Zwingli merkt naar aanleiding van deze brief op dat deze brief 'hoe principieel vrijzinnig en sympathiek ook' hoogstens enige instemning zal vinden bij enkele midden-orthodoxen, maar overigens behoeft men zich daarover geen illusies te maken. Voor de gereformeerden bevat dit schrijven echter, zo wordt gezegd, waardevolle informatie.

Brief van het hervormd moderamen

Het moderamen van de synode heeft op deze brief een antwoord aan de Vereniging, voor Vrijzinnige Hervormden gestuurd. Gezien het bovenstaande, gezien ook de reactie van het blad Zwingli, mag wel met nieuwsgierigheid worden gezien naar wat het moderamen schreef. Hier volgt de tekst van de brief van het moderamen, zoals die gepubliceerd werd in het blad van de vrijzinnige hervormden. Kerk en Wereld, van 14 september 11.

'Zeer geachte Heren,

Hierdoor berichten wij u de goede ontvangst van uw schrijven dd. 30 mei jl. met betrekking tot de ontwikkeling tussen de Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken, die op de gemeenschappelijke synodevergadering, gehouden op 15 en 16 juni jl. te Utrecht nieuwe gestalte ontvangen heeft. Het moderamen van de generale synode acht het van zeer grote betekenis dat uw vereniging, blijkens uw schrijven zo positief staat tegenover het kerkelijk en geestelijk gebeuren, dat er in de ontmoeting van beide kerken plaats vindt. We kunnen uw mening delen dat de voortgang van de actie 'Samen op weg' niet ten koste zal mogen gaan van ruimte en pluriformiteit van theologisch denken, zoals u dat in uw schrijven hebt aangeduid. In dif verband willen we gaarne opmerken dat het van bijzondere betekenis is te blijven bestuderen hoe ook in de Gereformeerde Kerken het verschijnsel van het zogenaamd vrijzinnig theologisch denken kerkelijk en theologisch verwerkt blijkt te kunnen worden. We zien het vrijzinnig theologisch denken als een verschijnsel dat de kerk in haar brede geestelijke verscheidenheid wezenlijke vragen stelt, zoals wij dat ook ervaren in andere modaliteiten binnen onze kerk. De kerk in onze tijd dient naar onze mening te leven met deze vragen. De dialoog, die aldus ontstaat, achten wij te behoren tot een wezenlijk aspect van het kerk-zijn in deze tijd en een voorwaarde om gezamenlijk een Christus-belijdende gemeenschap te zijn. Wij zijn derhalve dan ook van mening dat het samen op weg zijn van de Hervormde en Gereformeerde Kerken mede gekenmerkt zal moeten worden door het voeren van deze dialoog. Gaarne spreken wij de hoop uit, dat wij u op deze wijze goed hebben begrepen, indien u in uw schrijven van 13 juni spreekt over 'de kostbare verworvenheden van onze Hervormde Kerk'. We danken u nogmaals voor uw schrijven.'

Een onbegrijpelijke reactie

Ik vind deze reactie van het moderamen ronduit onbegrijpelijk. In enkele punten wil ik dat toelichten.

1. Na de oorlog heeft de Vereniging voor Vrijzinnige Hervormden, tot ongenoegen van de links vrijzinnigen, zoals die in de Zwingli Bond georganiseerd zijn, haar fiat gegeven aan artikel X van de kerkorde, waarin gezegd wordt dat de kerk in gemeenschap met het belijden der vaderen leven wil en weert al wat het belijden weerspreekt. Het commentaar van de Zwingli Bond naar aanleiding van de brief van de Ver. van Vrijzinnige Hervormden is nu: 'Wanneer wij deze woorden lezen denken wij: de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden wil na de debacle der laatste 20 jaren en na haar medewerking aan de 'ver-orthodoxing' der kerk weer werkelijk vrijzinnig worden.' Welnu, leg naast deze commentaar de reactie van het moderamen. Geen woord over artikel X. Men neemt zomaar van de vrijzinnigen over dat er ruimte en pluriformiteit van theologisch denken moet zijn, wat de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden intussen direct koppelde aan de door haar uitgegeven 'Uitgangspunten en doelstellingen'. Het vrijzinnig theologisch denken wordt al bij voorbaat in die ruimte, binnen die pluriformiteit opgenomen als gezegd wordt dat men dit denken ziet als een verschijnsel dat de kerk wezenlijke vragen stelt zoals dat ook met andere modaliteiten binnen de kerk het geval is. Mogen we misschien weten wat die vragen zijn, die wezenlijk zijn ? Mogen we ook weten of het, belijden van de kerk er nog iets toe doet ? Is deze brief namens de synode in het verlengde van een synodaal beraad of beleid geschreven ? Me dunkt dat het onvoorstelbaar is dat een brief als deze namens onze kerk uitgaat zonder breder beraad. Het lijkt me ten zeerste gewenst dat vanuit de kerk, via de synode opheldering gegeven wordt.

2. Interessant is dat in deze brief en passant ook even gesproken wordt over het feit dat het verschijnsel van het vrijzinnig theologisch denken ook in de Gereformeerde Kerken verwerkt blijkt te kunnen worden. Ik behoef, na alles wat in ons blad al eerder geschreven werd, niet nader te betogen dat ik het een juiste analyse acht dat de vrijzinnigheid ook in de Gereformeerde Kerken haar intrede deed. Maar hier wordt dit verschijnsel allereerst positief gewaardeerd en het wordt nota bene gezegd net nadat de gezamenlijke synode plaatsvond. Ik zou wel eens willen weten "hoe de gereformeerden op dit officiële schrijven van de Hervormde Kerk reageren zullen. De brief van de vrijzinnig hervormden gaf belangrijke informatie aan de gereformeerden, schreef het blad Zwingli. Welnu, deze brief van het moderamen geeft daar nog eens wat informatie overheen. Nogmaals, de inhoud acht ik onbegrijpelijk. Maar de gereformeerden moeten dan ook nu déze informatie er wel bij krijgen, namelijk dat een groot deel van de Hervormde Kerk het vrijzinnig theologisch denken niet heeft verwerkt en ook niet verwerken wil. De kerk heeft te blijven op de bodem van Schrift en Belijdenis. Binnen die ruimte is er pluriformiteit. Dat is na de Doleantie ook de visie van de gereformeerden geweest. Zou men nu bereid zijn om de zinsnede van het hervormd modpramen over het verwerken van de vrijzinnige theologie over te nemen ? Vragen naar twee kanten: naar het moderamen van de hervormde en van de gereformeerde synode. Zullen er antwoorden komen die op­ komen uit het belijden der kerk ? In ieder geval achten wij de brief van het hervormde moderamen een misser, die ons hervormd kerkelijk leven naar buiten op bedenkelijke wijze presenteert.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen