En toen brak mij de klomp

Na het'bedrijfsongeval, zoals we de brief van het hervormd moderamen aan de vrijzinnig hervormden in juli van dit jaar maar gemakshalve zullen omschrijven, is er over de inhoud toch nogal wat te doen geweest.

Het hervormd moderamen schreef aan de vrijzinnigen dat ook in de Geref. Kerken het vrijzinnig theologisch denken verwerkt bleek te kunnen worden, zodat de vrijzinnigen niet bevreesd behoefden te zijn dat bij een hervormd-gereformeerd samengaan de vrijzinnigen in de verdrukking zouden komen. De brief was per abuis gepost — zo luidde de toelichting later op de gereformeerde synode. Maar zoals in tussenzinnen in bepaalde stukken soms veel belangrijks staat, zo kan een brief-per-abuis kernen blootleggen, die méér discussie losmaken dan officiële documenten. De gereformeerden zijn in elk geval róód aangelopen over de aanduiding van vrijzinnigheid binnen de Gereformeerde Kerken. En ze realiseerden zich, dat hervormden met officiële vrijzinnigheid te maken hadden. Deze week op de gereformeerde synode, kreeg het hervormde muisje dan ook een gereformeerde staart.

Kritische vragen

Het gereformeerd moderamen had in een samenspreking met het hervormd moderamen gevraagd of in de Hervormde Kerk alleen de vragen van de vrijzinnigen legitiem waren of ook hun antwoorden. Hoe kunnen verder de hervormden weren wat het belijden weerspreekt (artikel X) en de veelvormigheid van theologisch denken handhaven ? En verder: op welke grond kan ooit nog iemand bezwaar tegen de leer inbrengen ?

Het hervormd moderamen had daarop geantwoord dat de hervormden een dialogisch kerkbegrip kennen, dat wil zeggen dat er een kerkelijke situatie is van voortdurend vragen, over en weer. Door die dialoog stellen allen in de Hervormde Kerk zich bloot aan een proces van correctie en verrijking; met andere woorden: ieder laat zich telkens weer door de ander corrigeren en verrijken. Tegelijk wil de Hervormde Kerk serieus spreken . over het handhaven van het belijden en de voortgang daarvan. Zij wil een Christus belijdende kerk zijn. Van daaruit blijft de Hervormde Kerk erop staan — aldus het hervormd moderamen — dat het vrijzinnig denken net zo min gewettigd is als bijvoorbeeld het fundamentalisme, het piëtisme of de Gereformeerde Bond. De hervormden zoeken intussen meer naar het centrum van het belijden dan naar de grenzen. Er is daarbij zeker de mogelijkheid klachten tegen iemands leer in te dienen. Maar die klachten kómen niet en waar geen klacht is is geen zaak.

De ogen uitgewreven

Toen ik één en ander las, heb ik één-en andermaal mij de ogen uitgewreven. Herlezing van deze dingen, in meer dan één blad en tenslotte in de officiële documenten, die ik van het secretariaat van de gereformeerde synode kreeg, maakte duidelijk dat alles inderdaad zó gezegd was. En op de gereformeerde synode kwamen deze dingen aan de orde in aanwezigheid van het hele moderamen van de hervormde synode met uitzondering van ds. G. Spilt. Eén en ander overwegende, kwam ik bewust tot de titel van dit artikel: En toen brak mij de klomp. Waarom ?

1) Als het er echt niet zó stond, zou ik niet geloven dat inderdaad gezegd is door het hervormd moderamen, dat nóch het vrijzinnig denken, nóch het fundamentalisme, nóch het piëtisme, nóch de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk wettig zijn. Als het moderamen gezegd had, dat in de Hervormde Kerk modaliteiten — inclusief de Gereformeerde Bond — nooit legitiem kunnen zijn dan beaam ik dat volmondig. Elkaar tegensprekende richtingen in één kerk, dat kan eigenlijk niet. Een bond in een kerk, dat kan eigenlijk niet. Ecclesiologisch gezien is dat namelijk een onding; slechts bestaande bij de gratie van de nóód van de kerk. Maar dat zegt het moderamen niet. Het moderamen noemt eerst enkele theologischCj zeg geestelijke stromingen, namelijk het vrijzinnig denken, het piëtisme (men kan van slechter kom-af zijn; v. d. G.) en het fundamentalisme, en stapt dan zómaar over op één — zegge één — concrete modaliteits-organisatie, namelijk de Gereformeerde Bond. De Bond als organisatie wordt op één hoop geveegd met het vrijzinnig theologisch denken: niet legitiem. Onvoorstelbaar! En verder gezwegen in alle toonaarden over dé modaliteit die de Hervormde Kerk zelf is in haar brede stroom van midden-orthodox denken. Is dat het enige legitieme ? Ik vraag maar. De enige modaliteit, die tot hiertoe zo vast in het zadel zat, dat deze zich niet behoefde te organiseren is de midden-orthodoxie. Deze modaliteit nl. maakt een georganiseerde modaliteit als de Gereformeerde Bond is nodig. Maar intussen laat het moderamen zich nu in een officiële samenspreking met de gereformeerden ontvallen dat de Hervormde Kerk tegen de Gereformeerde Bond precies zo aankijkt als tegen het vrijzinnig denken. We kunnen toch moeilijk veronderstellen dat ook dit een bedrijfsongeval is. 'Per abuis gepost' is hier in ieder geval niet van toepassing. Want één en ander is met medeweten van het hervormd moderamen vrijgegeven uit de notulen van de samenspreking tussen beide moderamina. Mogen wij dan nu om opening van zaken vragen ? Want het is toch ontoelaatbaar, dat het moderamen een stroming, die gewoon hervormd wil zijn in de zin van de confessie — welke kritiek men daarop ook moge hebben — op één hoop werpt met diegenen die de hele confessie aan de laars lappen ? Hier heeft echter, dunkt me, het moderamen zich wel bloot gegeven. Om de schade van de per-abuisgeposte-brief tegenover de gereformeerden zoveel mogelijk tè herstellen permitteert men zich nu deze opmerkingen ten aanzien van een brede gereformeerde stroming in de kerk.

2) Waar geen klacht is is geen zaak, stelde het moderamen; daarmee aangevende dat ieder ieder in de kerk in feite duldt. Dat is een onjuiste voorstelling van zaken. Toen de Kerkorde werd opgesteld, moest alles zo worden geformuleerd, dat processen als eenmaal van broeder Marinus in de zaak-Assen van de Gerefor­ meerde Kerken onmogelijk waren. Men zou geen enkele broeder Marinus het recht geven tot een klacht. In ordinantie XI van de Kerkorde wordt dan ook gesteld dat 'een Provinciale Kerkvergadering of haar breed moderamen, redenen hebbende om aan te nemen, dat een dienaar des Woords bij de verrichting van de aan zijn ambt verbonden werkzaamheden, zo predikt en leert, dat hij de fundamenten der Kerk aantast', aan visitatoren-provinciaal opdraagt een onderzoek daarnaar in te stellen. Kennelijk hadden de P.K.V.'s echter tot hier toe 'geen reden om. aan te nemen, dat...'. Er mogen echter wel brieven geschreven worden aan de P.K.V. Maar of die als klacht behandeld worden is een tweede. Mag ik dan namelijk stellen, dat mij bekend is dat iemand een klacht inbracht bij den P.K.V., waarop nooit een antwoord is gekomen ? Ik vind het een misleidende voorstelling van het moderamen als nu op deze wijze gesteld wordt: waar geen klacht is is geen zaak. Of is /zet de bedoeling dat nu de klachten los gaan komen ?

Maar om dan op één zaak terug te komen. We hebben de zaak-Smits gehad. Er was toch wel reden om aan te nemen, dat hij de fundamenten der Kerk aantastte, toen hij de verzoening lasterde. Hoe is deze zaak behandeld ? Het is hier niet gekomen tot een duidelijke procedure. Het feit slechts, dat hij geen gesprek wilde\ voeren met de colleges was de oorzaak dat hem z'n emeritaatsrechten ontnomen werden. Maar die zijn hem — zonder dat er iets gebeurd is — weer hergeven. Was hier geen zaak ?

3) Het gereformeerd moderamen heeft zinnige dingen gevraagd aan het hervormd moderamen, met name hoe de Hervormde Kerk kan weren wat haar belijden weerspreekt en tegelijkertijd een veelvormigheid van theologisch denken kan erkennen. Dat zijn echter vragen, die vanuit de Gereformeerde Bond sinds jaar en dag worden gesteld. Die zaak heeft de Gereformeerde Bond in woord en geschrift door de jaren heen op de tafel van de synode gelegd en in de kerk aan de orde gesteld. Moeten we nu misschien ten antwoord krijgen, dat klachten tegen de Gereformeerde Bond even legitiem zijn als tegen de vrijzinnigheid ? Zowel de één als de ander heeft immers geen legitieme plaats in de Ned. Herv. Kerk ? De Hervormde Kerk zoekt naar het centrum van het belijden, zegt het moderamen. Moeten we nu concluderen dat de vrijzinnigheid en de gereformeerde modaliteit zich beide aan de grenzen van het belijden bewegen ? Me dunkt, dat het nu tijd wordt dat opening van zaken gegeven wordt én dat de dialoog echt tot stand komt. De na het Getuigenis aangekondigde gesprekken in de kerk laten namelijk óók nog steeds op zich wachten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen