De kermis der ijdelheid

Toen ik dezer dagen nog weer eens wat las in de Pelgrimsreis of de Christenreis van John Bunyan kwam ik weer dat overbekende stuk tegen over de Kermis der ijdelheid. Ik citeer:

'Toen zag ik in mijn droom dat zij de wildernis verlieten en aanstonds de stad voor zich zagen liggen. De naam van die stad was IJdelheid, en in die stad werd kermis gehouden, de Kermis der IJdelheid genoemd. Die kermis duurt daar het gehele jaar en draagt de naam Kermis der IJdelheid, omdat de stad waarin zij gehouden wordt lichter is dan ijdelheid en ook, omdat alles wat daar verkocht wordt en daarheen gaat, ijdelheid is, volgens het zeggen van de Prediker: alles is ijdelheid. Deze kermis is niet eerst onlangs ingesteld, maar al zeer oud. Ik moet u haar oorsprong meedelen.

Ongeveer vijfduizend jaar geleden waren er pelgrims op weg naar de Hemelstad, zoals nu deze twee mannen. Beëlzebul, Apollyon en Legio met hun trawanten bemerkten aan de koers, die de pelgrims hielden, dat hun weg naar de Hemelstad voerde door de stad IJdelheid en besloten daar een kermis op te richten, waarop allerlei soort ijdelheid te koop zou zijn en dat die kermis het gehele jaar zou duren. Daarom vindt men daar allerlei koophandel: huizen, landerijen, neringen, ambten, bevorderingen, titels, regentschappen, koninkrijken, begeerlijkheden en vermaken; allerlei zinnelijke en vleselijke genietingen, vrouwen, echtgenoten, kinderen, dienaren, meesters, leven, bloed, lichaam, ziel, goud, parelen, edelgesteenten en wat niet al. Meer nog. Men kan op deze kermis allerlei misleiding en bedrog, allerlei spelen, dwaze vertoningen en schelmerijen zien, en ook — en dat voor niets — dieverijen, moorden, overspelen, meineden, en zonden, rood als scharlaken!'

De weg van de christen door het leven voert langs de 'Kermis der ijdelheid'. Wanneer men leest wat Bunyan daar zoal onder verstond dan is dat tsepaald méér dan een gewone kermis. Het is het leven met al z'n verleidingen, met al die dingen, die ons aftrekken van de rechte koers, van het spoor van de geboden van God. Zo werd het door Bunyan 300 jaar geleden geschreven. En zo is het nog. Geen nieuws onder de zon. Ook nu is de kermis der ijdelheid vol misleiding, bedrog, dwaze vertoningen, dieverijen, moordpartijen, overspel en meineed.

En toch. . .

En toch is er in onze tijd meer aan de hand dan ten tijde van Bunyan in het Engeland van zijn dagen. Het leven was daar en hier gestempeld door de christelijke religie en de wereld was als wereld herkenbaar in z'n zondige uitingen, in overtredingen van het gebod, in uitspattingen en goedkoop vermaak. Het is nog niet zo lang geleden, dat als stelregel, in een brede laag van de christelijke bevolking gold: een christen kaart niet, hij danst niet en hij gaat niet naar de kermis. Voeg daar nog bij het café, de dancing en de bioscoop en men had wel ongeveer in kaart gebracht wat men mijden moest om zich onbesmet van de wereld te bewaren. En terecht was er de mijding op deze terreinen. Men moet er overigens momenteel nog eens om kómen in het merendeel ook van de christelijke gezinnen. Of vergis ik me als ik zeg dat ook al deze dingen, die voorheen als werelds werden gezien, voor velen ook in onze tijd als normaal en acceptabel worden gezien, en dat het met de christelijke levensstijl maar een problematische zaak is geworden ? Dat is geen best teken. Maar er is méér. Er zijn dingen die erger zijn dan de kermis. Er zijn dingen die nog dieper insnijden dan dansen en kaarten en het platvloerse wereldse vermaak. Ik heb al eens eerder aangehaald wat ds. H. Veldkamp schreef in zijn boekje Moeders in de Bijbel: 'de wereld zit 'm niet alleen in dans en zo. Ze kan zitten in heel onze levenstoon, in ons gewone doen en laten. Eigenlijk is alles wat niet Christusgelijkvormig is wereldgelijkvormigheid, en zo groeit menig gereformeerd gezin volop in de wereld vast.'

Extra-dimensie

Het punt is, dat wereldgelijkvormigheid in onze tijd een extra-dimensie gekregen heeft, die veel minder aanwijsbaar is, veel minder direct waarneembaar als kraampjes op de kermis der ijdelheid, maar intussen nog veel meer het leven aangrijpend, doordringend, bepalend. Het is de hele levenssfeer van onze tijd, het leefklimaat, waarin we ademen, de geestesgesteldheid waardoor we worden omgeven en waar niemand zich aan onttrekt of onttrekken kan, als hij tenminste in deze wereld leeft en dan niet als kluizenaar, maar gewoon als burger. En dan bedoel ik niet alleen: hoe blijf je als zakenman in deze tijd met z'n complexiteit van wetgevingen en voorzieningen eerlijk in zaken, hoe houd je als arts koers nu in de medische ethiek zelfs elementaire waarden van het leven overboord gaan, hoe geef je als directeur eerlijk leiding aan een bedrijf in een wereld, die door concurrentiemotieven wordt bepaald, hoe bliif je als werknemer een eigen levensgedrag trouw in een omgeving, waar met God of gebod geen rekening wordt gehouden ? Dat allemaal óók ! Maar ik bedoel dit: het leven als zodanig is dóór en dóór verseculariseerd en we hebben het vaak niet meer in de gaten. We worden beheerst door wetenschap en techniek. Op zich goede 'gaven, die we mogen gebruiken en waarin we bezig mogen zijn — God heeft de mens gesteld om te heersen over de werken van Zijn handen, heeft alles onder zijn voeten gelegd (Ps. 8). Maar we hebben te bedenken dat het bezig zijn in wetenschap en techniek al lang is losgemaakt van de Schepper, van het geloof in Hem. Wetenschap en techniek zijn met name door en door seculair (werelds) en van jongs af aan worden mensen met de resultaten van de wetenschap in min of meer verdichte vorm overspoeld. Het hele leven is daardoor gevangen in een evolutionistisch schema. Niet alleen de biologie geeft ons de evolutie-theorie, waarmee jongeren op de scholen al erg vroeg worden doordrenkt. Maar alles is gevangen in evolutieschema's. Wetenschap is ontwikkeling, evolutie, geen stilstand maar vooruitgang, maar dan een vooruitgang, waarin God niet meer is, een ontwikkeling zónder Hem. Wij mensen maken de ontwikkeling, wij mensen bouwen aan de toekomst. En zo ontstaat een leven, waarin de vooruitgang van de wetenschap en de techniek het leven bepalen en beheersen. Voor God is geen plaats meer. En kerk en theologie zijn vaak mede daardoor in de ban van de secularisatie gekomen, sluiten aan bij het evolutionistisch denken, bij een levensgevoel, waarin alleen de aarde, het hier en nu van belang zijn. En zo gaan in onze tijd de vloedgolven van een nieuw modernisme over ons heen, een godsdienstig denken zonder religie, met een uitzicht niet verder dan de aardse horizon, met alleen de aarde in het blikveld en geen hemel, een godsdienst zonder gebed en zonder binnenkamer, met alleen maar programs en acties. Dat is de moderne kermis der ijdelheid, waar we in deze tijd door gaan, en waar we ongemerkt wat van meekrijgen als we niet kritisch-waakzaam zijn.

Het dagelijks leven

Dan kan het intussen óók maar al te ge-

makkelijk gebeuren, dat in schijn die kermis van de ijdelheid ontlopen wordt. We zijn 's zondags onder de prediking, onder een prediking, waar het volle Woord Gods nog klinken mag — geen aangepast Evangelie — maar door de week is er weinig meer van te zien, het gaat niet mee de week in. Over het dagelijkse leven ligt toch datzelfde, wat men overal aantreft: het alleen maar bezig zijn met de aarde en het verwachten van eigen inspanning, van de ontwikkelingen in wetenschap en techniek; van het alleen maar verwachting hebben van de dokter in geval van ziekte —• en waar is het gebed ? ; van het alleen maar leven bij wat de communicatiemedia, de krant, de radio en de tv brengen, vele uren per dag — en waar is de Bijbel ? ; van het alléén maar spreken over geld en goed, over ontspanning en prestaties — en waar4s het geestelijke ?

De moderne kermis der ijdelheid heeft menige kraam, waar we dagelijks bij stil staan. Let wel, het leven mag geleefd worden, er mag de vreugde zijn in arbeid en ontspanning, in huwelijk en gezin, het is ons door God gegeven. Maar een leven, waarover niet de glans ook van de hemel ligt, de glans van het geestelijke, verzandt in de aarde. 'En zo groeit menig gereformeerd gezin volop in de wereld vast'. Een leven zonder de verborgen om-, gang met God in gebed en omgang met de Schriften, in meditatie en getuigenis loopt vast in de moderne kermis der ijdelheid.

Hoe weerbaar te zijn ?

Het is duidelijk dat Bunyans 'Kermis der IJdelheid' meer omvat dan alleen maar een kermis. Daarvoor noemt hij teveel, zelfs 'leven, bloed, lichaam en ziel'. Wat Bunyan over die kermis zegt is ook nu volop actueel, al is er in onze tijd de geweldige dimensie van de secularisatie bij gekomen; of misschien moet ik~ zeggen dat juist die secularisatie de huidige kermis der ijdelheid is. Hoe blijven we weerbaar ? Niet door uit de wereld te gaan. Ik besluit in dat verband met een andere passage uit Bunyans Christenreis over deze kermis:

'De weg naar de Hemelstad loopt, zoals ik al zei, juist door deze stad, waar deze kermis gehouden wordt, en hij die naar de Hemelstad zou willen reizen zonder door deze stad te gaan, zou wel uit de wereld moeten gaan (1 Cor. 5 : 10).

De Koning der koningen zelf, toen Hij op aarde was, ging door deze stad naar Zijn eigen land en dat juist ook op een kermisdag. Naar ik meen, was het Beëlzebul, de grote heer van deze kermis, die Hem uitnodigde iets van zijn ijdelheden te kopen; ja, hij wilde Hem wel heer der kermis maken, indien Hij hem maar eenmaal hulde wilde bewijzen, toen Hij door deze stad ging (Matth. 4 : 8; Luc. 4 : 5—7). Ja, omdat Hij zulk een eerbiedwaardig persoon was, leidde Beëlzebul Hem van straat tot straat en toonde Hem al de koninkrijken der wereld in één ogenblik, opdat hij, zo het mogelijk was, deze Gezegende verleiden mocht om iets van deze ijdele dingen te kopen. Doch Hij was niet gediend van deze koophandel en verliet daarom weer de stad, zonder ook maar op deze kermis voor één cent aan ijdelheden te hebben gekocht. Deze kermis is dus al zeer oud, van lange duur en eveneens zeer groot. Nu moesten de beide pelgrims, zoals ik reeds zei, noodzakelijk over deze kermis gaan. Zo deden zij ook. Maar zie, zodra zij hun voeten op de kermis hadden gezet, kwam er grote opschudding onder alle kermisgasten en de stad zelf was geheel in opschudding, en dat wel om deze redenen:

Ten eerste: eze pelgrims waren bekleed met een mantel, die zeer veel verschilde van de kleding van hen, die hier kermis vierden. De kermisvierders zagen hen dus verbaasd aan; sommigen zeiden dat ze gek waren, anderen noemden hen krankzinnig en weer anderen zeiden: et zijn , buitenlanders (1 Cor. 4 : 9, 10).

Ten tweede: men verwonderde zich niet alleen over hun kleding, maar ook over hun taal, want slechts weinigen konden hen verstaan. Zij spraken natuurlijk de taal Kanaans en de kermisvierders waren van deze wereld. En daardoor waren ze voor ieder op de gehele kermis volkomen vreemdelingen.

Maar wat de kooplieden op de derde plaats niet weinig vermaakte was, dat de pelgrims al hun koopwaar zo weinig waard achtten, zij w Iden er nog niet eens naar kijken. En wanneer men hen aanriep om iets te kopen staken ze hun vingers in de oren en riepen: end mijn ogen af, zodat zij geen ijdele dingen zien (Ps. 119 : 37) en naar boven ziende lieten ze weten, dat zij burgers waren van een rijk in de hemelen.'

Wend mijn oog van de ijdelheden af, zegt de psalm. Welnu er zijn zichtbare ijdelheden; er zijn ook de onzichtbare, de boosheden in de lucht. Dat we ervoor op onze hoede zijn !

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen